پيشگفتار 13
مقدمه 15
1تعريف ارث 15
2ريشه سنتى و فطرى ارث 15
3تأثر مقررات ارث از آداب و رسوم و اعتقادات قومى 15
4اصل نخستين وراثت 16
5امرى بودن مقررات ارث 17
6طرح كلى 19
فصل نخست: موجبات، شرايط و موانع ارث 20
7تفكيك مباحث 20
مبحث نخست: موجبات ارث 20
8طرح مبحث 20
بخش نخست: نسب 21
9تعريف و تقسيم 21
الف) خويشاوندى طولى يا عمودى 21
ب) خويشاوندى عرضى يا در خط اطراف 21
10ضابطه تعيين اندازه قرابت 22
11الف) ضابطه درجاتى 22
12ب) ضابطه طبقاتى و درجاتى 23
13استثنائات اصل وراثت بر اساس نزديكتر بودن در درجه 26
14نوع خويشاوندى 26
15استثناى نخست 27
16استثناى دوم 28
بخش دوم ـ سبب 31
17تعريف و تقسيم 31
بخش سوم ـ اجتماع چند موجب ارث در شخص واحد 34
18تعدد ارث يك وارث 34
19مورد اول: اجتماع خويشاوندى متعددى كه در يك رديف قرار دارند 34
الف) اجتماع موجبات متعدد نسبى و سببى 34
ب) اجتماع موجبات متعدد نسبى 35
20مورد دوم: اجتماع خويشاوندى متعدد در رديفهاى متفاوت 36
مبحث دوم: شرايط ارث 37
21طرح مبحث 37
بخش نخست: موت مورث 38
22 طرح مطالب 38
گفتار نخست: موت حقيقى 38
23تعريف 38
گفتار دوم: موت فرضى 40
24تعريف 40
25الف) اشخاص ذى نفع 41
26ب) دادگاه صالح 42
27ج) موارد صدور حكم موت فرضى 43
28د) شرط صدور حكم موت فرضى و اثر مالى آن 45
بخش دوم: وجود وارث 46
29طرح مطالب 46
گفتار نخست: ارث حمل 46
30اهليت تمتع و ارث بردن 46
31الف) انعقاد نطفه حمل در زمان فوت مورث 47
32ب) زنده متولد شدن حمل 48
33ج) سهم الارث حمل 50
گفتار دوم: ارث غايب مفقودالاثر 52
34تعيين و حفظ سهم الارث غايب 52
گفتار سوم: ارث اشخاص متوفى كه با هم خويشاوندى قابل وراثت دارند 54
35طرح گفتار 54
36الف) معلوم بودن تاريخ فوت يا معلوم بودن تقدم و تأخر فوت متوارثين 55
37ب) معلوم بودن تاريخ فوت يكى از متوارثين و مجهول بودن تقدم
و تأخر فوت ايشان 55
38ج) مجهول بودن تاريخ فوت و تقدم و تأخر فوت متوارثين 55
39د) معلوم بودن همزمانى فوت متوارثين 59
40ه ) مشتبه شدن تاريخ يا تقدم و تأخر فوت متوارثين 59
بخش سوم: وجود تركه 60
41دارايى مثبت 60
42امور راجع به تركه 61
43تركيب اموال قابل وراثت 63
44حقوق ناشى از قانون تامين اجتماعى و بيمه عمر 64
45ديه قتل و زيان ناشى از جرم 65
46اقسام و وضعيت تعهدات و ديون متوفى 69
47تصفيه تركه و حقوق و ديون وابسته به تركه 69
48دعوى طلب از ميت و دعوى طلب ميت 72
49مسئوليت يا عدم مسئوليت ورثه در فرضهاى مختلف قبول يا رد تركه 74
مبحث سوم: موانع ارث 75
50طرح مبحث 75
بخش نخست: قتل 76
51مقدمه 76
گفتار نخست: شرايط مانع بودن قتل از ارث 77
52تحليل شرايط 77
53الف) مقتول بايد هنگام قتل در مقام مورث قاتل باشد 78
54ب) قتل بايد عمدى باشد 79
55ج) قتل مورث به حكم قانون يا براى دفاع نباشد 80
گفتار دوم: تحديد شرايط و حقوق تطبيقى 82
56الف) تحديد شرايط 82
57ب) حقوق تطبيقى 83
بخش دوم: كفر 84
58طرح مطالب 84
گفتار نخست: تعريف مسلمان و كافر 84
59مسلمان و كافر مستقل و تبعى، كافر اصلى و مرتد 84
گفتار دوم: مانع بودن كفر از ارث 85
60فروض متفاوت مانع بودن كفر از ارث 85
بخش سوم: لعان 89
61تعريف 89
گفتار نخست: اقسام و شرايط لعان 89
62لعان به سبب قذف زوجه و لعان به سبب انكار فرزند 89
گفتار دوم: چگونگى لعان 91
63لعان و تشريفات آن 91
گفتار سوم: آثار لعان 92
64آثار حقوقى و سقوط حد 92
گفتار چهارم: رجوع از لعان 94
65چگونگى رجوع از لعان و آثار آن 94
بخش چهارم: ولادت از زنا 95
66مقدمه 95
گفتار نخست: شرايط تحقق زنا 96
67شرايط هشتگانه 96
گفتار دوم: تلقيح مصنوعى 98
68ولادت از تلقيح مصنوعى 98
بحثهاى تفصيلى 101
69بحث :1 وضعيت زوجه ميت فرضى 101
70بحث :2 مورد ماده 877 ق.م. 102
71بحث :3 قتل پدربزرگ داراى فرزند 107
72بحث :4 مفهوم عمد در قتل مانع ارث 109
فصل دوم: نوع وراثت و حجب 111
73تفكيك مباحث 111
مبحث نخست: نوع وراثت 112
74طرح مبحث 112
بخش نخست: تقسيم وراث از نظر نوع وراثت 113
75وراث فرض بر و وراث قرابت بر 113
بخش دوم: فروض 115
76فرضهاى ششگانه 115
بخش سوم: وضعيتهاى متفاوت وراث نسبت به تركه 118
77تفكيك و بيان حكم 118
78صاحبان رد 122
مبحث دوم: حجب 122
79تقسيم حجب 122
بخش نخست: حجب حرمانى يا حجب از اصل 123
80بيان موارد 123
بخش دوم: حجب نقصانى 125
81الف) طرح مطالب 125
82ب) موارد حجب نقصانى 126
بحثهاى تفصيلى 131
83بحث :1 اشتباه قانونگذارى 131
83بحث :2 تعارض 132
84بحث :3 حجب نقصانى و سهم الارث پدر 134
85بحث :4 موارد ديگر حجب نقصانى 135
فصل سوم: سهم الارث وراث نسبى و سببى 136
86تفكيك مباحث 136
مبحث نخست: سهم الارث خويشاوندان طبقه اول 137
87طرح مبحث 137
بخش نخست: كليات 137
88مختصات كلى ارث خويشاوندان طبقه اول 137
بخش دوم: صورتهاى گوناگون سهام 139
89صورت نخست: انحصار وراث به پدر و مادر 139
90صورت دوم: انحصار وراث به اولاد 139
91صورت سوم: وراث پدر و مادر و اولاد باشند 141
بخش سوم: عول و تعصيب 144
92الف) عول 144
93ب) تعصيب 145
بخش چهارم: حبوه 146
94تعريف 146
95الف) اموال حبوه 147
96ب) پسر بزرگ 150
ج) احكام حبوه 151
971) عدم احتساب حبوه از سهم‌الارث پسر بزرگ 151
982) شرط عدم انحصار تركه به حبوه 152
993) ارث بودن حبوه 154
1004) خلاف قاعده بودن حبوه 156
مبحث دوم: سهم الارث خويشاوندان طبقه دوم 156
بخش نخست: كليات 156
101مشخصات كلى ارث طبقه دوم 156
بخش دوم: صورتهاى گوناگون سهام وراث 160
102صورت نخست: انحصار وراث به اخوه يا اولاد ايشان 160
103صورت دوم: انحصار وراث به اجداد 164
104صورت سوم: وراث عبارت از اجداد و اخوه يا اولاد ايشان هستند 166
مبحث سوم: سهم الارث خويشاوندان طبقه سوم 171
بخش نخست: كليات 171
105مختصات ارث افراد طبقه سوم 171
بخش دوم: صورتهاى گوناگون سهام وراث 175
106طرح مطالب 175
107صورت نخست: انحصار وراث به اخوال يا اولاد ايشان 175
108صورت دوم: انحصار وراث به اعمام يااولاد ايشان 176
109صورت سوم: وراث متوفى اعمام و اخوال باشند 178
110ارث اعمام و اخوال پدر و مادر متوفى و اولاد ايشان و اعمام و اخوال
و اولاد اعمام و اخوال اجداد متوفى 181
مبحث چهارم: ارث خنثى و شخص فاقد علامت جنسى و انسان دوسر 184
111طرح مبحث 184
بخش نخست: ارث خنثى 185
112تعريف و تقسيم 185
113سهم الارث خنثى 186
بخش دوم: ارث شخص فاقد علامت جنسى 187
114تعريف و بيان حكم 187
بخش سوم: ارث انسان دو سر 187
115وحدت و تعدد شخصيت 187
مبحث پنجم: ارث زوج و زوجه 188
116طرح مبحث 188
بخش نخست: شرايط توارث زوجين 188
117طرح مطالب 188
118الف) شرط نخست: دائم بودن نكاح 189
119ب)استثناى عدم ارث زوجه از شوهر در صورتى كه نكاح ايشان در حال
بيمارى موجب مرگ شوهرواقع شده باشد 190
120ج) شرط دوم: وجود زوجيت هنگام فوت همسر 192
121د) استثناى نخست: توارث زوجين در صورت فوت يكى از ايشان در
عده رجعى 193
122ه ) استثناى دوم: ارث زوجه در صورت وقوع فوت شوهر، ظرف يك سال
پس از طلاق و بر اثر بيمارى زمان طلاق 193
بخش دوم: سهم الارث زوج و زوجه 195
123طرح مطالب 195
124صورت نخست :ارث زوج و زوجه با وجود اولاد براى متوفى 195
125صورت دوم: ارث زوج و زوجه در صورت نبودن اولاد براى متوفى و وجود
خويشاوند نسبى 195
126صورت سوم: ارث زوج و زوجه در صورت فقدان اولاد و خويشاوندان
نسبى براى متوفى 196
127سهم الارث زوجات متعدد 196
بخش سوم: اموال موضوع ارث زوج و زوجه 197
128كليات 197
129نظريات فقهى مربوط به موضوع ارث زوجه 200
130الف) شرح اموال مورد ارث زوجه 202
131ب) طرز تقويم ابنيه و اشجار 203
132ج) وثيقه بودن ابنيه و اشجار در برابر سهم الارث زوجه 204
133د) ضابطه قيمت گذارى بر اساس زمان فوت مورث 205
مبحث ششم: وضعيت تركه متوفاى بى وارث 205
134مالكيت نسبت به تركه متوفاى بى وارث يا باقيمانده تركه متوفايى
كه منحصرآ زوجه دارد 205
فصل چهارم: قواعد مهم ارث 207
135تقسيم فصل 207
136قاعده نخست: انحصار منشأ ارث به نسب و سبب 208
137قاعده دوم: اصل وراثت نزديكتر (الاقرب فالاقرب در طبقات سه گانه
ارث) 209
138قاعده سوم: چگونگى تقسيم تركه (تقسيم به فرض و رد و تقسيم به
قرابت) 212
139قاعده چهارم: كاهش سهم دختر و دخترها و خواهر و خواهرهاى ابوينى و ابى در
صورت كمبود تركه نسبت به جمع سهام 213
140قاعده پنجم: رد زيادتى تركه نسبت به جمع فروض به صاحبان فرض 216
141قاعده ششم: وراثت بر اساس قائم مقامى 216
142قاعده هفتم: محروم بودن خويشاوندان ابى با وجود خويشاوندان ابوينى در
طبقه دوم و سوم 217
143قاعده هشتم: فرضى بودن ارث مادر مطلقآ و پدر در صورت وجود اولاد
براى متوفى 218
144قاعده نهم: معين بودن سهم اعمام و اخوال امى در برابر اعمام و اخوال
ابوينى و ابى 218
145قاعده دهم: دو برابر بودن سهم ذكور نسبت به اناث در اولاد و اجداد
ابى و اخوه ابوينى و ابى و اعمام ابوينى و ابى و تساوى سهم پدر و مادر
در صورت وجود اولاد و اجداد واخوه ابى و اعمام امى و اخوال 219
ضميمه: مسائل 220
146مسأله 1 220
147مسأله 2 221
148مسأله 3 222
149مسأله 4 223
150مسأله 5 223
151مسأله 6 225
152مسأله 7 226
153مسأله 8 229
154مسأله 9 231
155مسأله 10 232
156مسأله 11 234
157مسأله 12 236
158مسأله 13 238
159مسأله 14 239
160مسأله 15 241
161مسأله 16 243
162مسأله 17 244
163مسأله 18 246
164مسأله 19 247
165مسأله 20 248
فصل پنجم: حقوق بين‌الملل خصوصى ارث 250
166قواعد حل تعارض قوانين و دادگاهها 250
گفتار نخست: كليات 252
167رابطه مسائل ارث با احوال شخصيه 252
الف) حل تعارض قوانين در مسائل احوال شخصيه و ارث 253
168قاعده حل تعارض 253
169تعارض قواعد حل تعارض قوانين ـ (تعارض سيستمهاى حل تعارض) 254
170احاله درجه يك و دو 255
ب) حل تعارض دادگاهها در احوال شخصيه و ارث 257
171صلاحيت بين المللى قضايى 257
گفتار دوم ـ قواعد حل تعارض قوانين و دادگاهها نسبت به ارث در 258
حقوق ايران
172تقسيم مطالب 258
بحث اول ـ اتباع ايرانى مقيم ايران و مقيم خارج 260
173موضوع بحث 260
174الف) وضعيت ارث ايرانى مقيم ايران (قانون حاكم و دادگاه صالح) 260
175ب) ارث ايرانى مقيم خارج ـ (قانون حاكم و دادگاه صالح) 260
176ج) ارث متوفاى بيگانه مقيم ايران (قانون حاكم و دادگاه صالح) 262
فصل ششم: گواهى انحصار وراثت 270
177مقدمه 270
الف ـ اشخاصى كه مى‌توانند تقاضاى صدور گواهى انحصار وراثت‌كنند 271
178درخواست كننده (وراث و اشخاص ذينفع) 271
ب ـ مرجع قضايى صالح 271
179دادگاه عمومى 271
ج ـ درخواست صدور گواهى انحصار وراثت 272
180تشريفات قانونى 272
د ـ رسيدگى دادگاه 272
181اقدامات دادگاه 272
ه ـ آثار گواهى انحصار وراثت 273
182تصرف در تركه 273
و ـ اعتراض به گواهى انحصار وراثت 273
183اعتراض اشخاصى كه گواهى به زيان ايشان صادر شده است 273
ز ـ مقررات كيفرى 274
184مجازات كلاهبردارى و شهادت دروغ 274
فهرست منابع و مآخذ 277
فهرست قوانين و مقررات مورد استناد 283