مقدمه دكتر رضايي راد 11

فصل اول: كليات و مفاهيم 13
مقدمه 15
بيان مسأله 16
اهداف 16
پيشينه تحقيق 17
تعاريف و مفاهيم 18

فصل دوم: نگرشي كلّي بر ضمان عاقله 27
مبحث اول: سابقه تاريخي عاقله 29
ضمان عاقله در عصر جاهليت عرب 29
ضمان عاقله بعد از ظهور اسلام 31
مبحث دوم: احكام وفروعات ضمان عاقله 33
گفتار اول: مصاديق عاقله 33
عاقله چه كساني‌اند؟ 33
الف) عصبه 34
آيا آباء و اولاد جزء عاقله محسوب مي‌شوند؟ 36
ب) معتق 37
ج) ضامن جريره 37
د) امام 39
گفتار دوم: صفات و شرايط عاقله 39
الف) صفات عاقله 39
1- ذكوريت 40
2 و 3- بلوغ و عقل 41
4- قدرت پرداخت ديه 41
ب) شرايط ضمان عاقله 43
1- خطئي بودن جنايت 43
2- ثبوت جنايت با بينه 44
3- جرم ارتكابي منسوب به عبد نباشد 45
4- مجرم بايد مسلمان باشد 45
5- جنايت از طرف اشخاص عليه جسم و جان اشخاص باشد 46
6- جنايت بايد عليه ديگري باشد 46
7- رسيدن جنايت به حد معين 47
8- جنايت خطائي به نحو مباشرت انجام شود 48
گفتار سوم: كيفيت پرداخت ديه از طرف عاقله: 49
الف) مدت پرداخت ديه 49
ب) آغاز سالي كه مجني عليه در پايان آن مستحق ثلث ديه است از چه هنگامي است؟ 50
ج) چگونگي توزيع ديه ميان افراد عاقله 51
د) رعايت ترتيب طبقات ارث در پرداخت ديه توسط عاقله 52
گفتار چهارم: بررسي دلايل مشروعيت ضمان عاقله و ضمانت اجراي آن 53
الف) دلايل مشروعيت ضمان عاقله 53
ب) ضمانت اجراي حكم ضمان عاقله 59
ضمانت اجراي ضمان عاقله در قانون 60
ضمانت اجراي ضمان عاقله در فقه 61
گفتار پنجم: شبهات نهاد عاقله 62
الف) وضعي يا تكليفي بودن ضمان عاقله 62
نظريه وضعي بودن ضمان عاقله 63
نظريه تكليفي بودن ضمان عاقله 64
ادله طرفين 66
دلائل قائلين به وضعي بودن مسؤوليت عاقله 66
دلايل قائلين به تكليفي بودن مسؤوليت عاقله 68
ب) ضمان عاقله و اصل شخصي بودن مجازات 70
گفتار ششم: ادله اصل شخصي بودن مجازات 71
الف) كتاب 71
ب) سنت 73
ج) اجماع 76
د) عقل 76
ماهيت ديه 77
ديدگاه اول: ماهيت ديه صرفاً مجازات 77
ديدگاه دوم: ماهيت ديه صرفاً جبران خسارت 79
ديدگاه سوم: تفكيك در ماهيت ديه 82
ديدگاه چهارم: ماهيت تلفيقي ديه 83
ج) ضمان عاقله و اصل عدالت اجتماعي 85
تعريف عدالت اجتماعي 86
رفع تقابل ضمان عاقله و اصل عدالت اجتماعي 87

فصل سوم: مسؤوليت بيمه 91
مبحث اول: سابقه تاريخي بيمه 93
سابقه بيمه در ايران 94
نمونههاي تاريخي بيمه 96
مبحث دوم:نگرشي كلي بر عقد بيمه 99
گفتار اول: اركان عقد بيمه 99
گفتار دوم: شرايط عقد بيمه 100
الف) شرايط عام عقد بيمه 100
ب) شرايط خاص عقد بيمه 103
گفتار سوم: اقسام بيمه 104
گفتار چهارم: بررسي فقهي عقد بيمه 105
الف) مخالفين عقد بيمه 105
1- بيمه و غرر 105
2- بيمه و جهل به عوضين 106
3- بيمه و قمار 107
4- بيمه و ربا 108
5- بيمه و التزام مالايلزم 109
6- بيمه و اكل مال به باطل 110
7- بيمه و تعليق 110
8- بيمه و عقد سفهي 111
9- بيمه و ضرر 112
10- بيمه و اعانت بر اثم 112
ب) موافقين عقد بيمه 113
1- بيمه و انطباق آن با عقود شرعي 113
بيمه و ضمان 114
بيمه و صلح 114
بيمه و هبه معوضه 115
بيمه و جعاله 116
بيمه و مضاربه 116
بيمه و التزام به جبران 117
2- بيمه عقدي مستقل 118
ج) بررسي فقهي عقد بيمه به عنوان عقدي از عقود مستحدثه 119
تعريف مسائل مستحدثه 119
حكم شرعي عقود مستحدثه 119
بررسي ادله صحت عقود مستحدثه 120
الف) آيه أوفوا بالعقود 120
ب) دليل دوم بر صحت عقود «آيه تجارت» 121
ج) دليل سوم حديث «المومنون عند شروطهم» 123
د) دليل چهارم بر صحت عقود «الناس مسلطون علي اموالهم» 123
حكم عقد بيمه به عنوان عقدي مستحدثه 124
گفتار پنجم: ضمانت اجراي عقد بيمه 125
الف) موارد فسخ عقد بيمه 126
ب) موارد بطلان عقد بيمه 127

 
فصل چهارم: بررسي تطبيقي ضمان عاقله 129
مبحث اول: دلايل موافقين و مخالفين 131
گفتار اول: دلايل قائلين به قابل اجرا بودن ضمان عاقله در زمان حاضر 132
الف) گروهي ضمان عاقله را به عنوان يكي از اقسام بيمه مي‌دانند 132
ب) گروهي ضمان عاقله و مسؤوليت خويشاوندان را مبتني بر تقصير ناشي از عدم مراقبت و مواظبت مي‌دانند 134
ج) گروهي، ضمان عاقله را نوعي تعاون بين خويشاوندان مي‌دانند 135
د) گروهي، با اشاره به خاتميت و جاودانگي دين اسلام حكم ضمان عاقله را حكم لايتغير تلقي مي‌كنند 137
گفتار دوم: دلايل قائلين به غير قابل اجرا بودن ضمان عاقله در حال حاضر 140
گفتار سوم: نقد و بررسي ادله قائلين به قابل اجرا بودن و قائلين به غير قابل اجرا بودن حكم ضمان عاقله در زمان حاضر 144
مبحث دوم: ضمان عاقله و نهادهاي حقوقي مشابه 149
گفتار اول: بيمه و ضمان عاقله 149
گفتار دوم: بيمه و ضمان جريره 156
گفتار سوم: بيمه مسؤوليت به عنوان يكي از اقسام بيمه 159
تعريف مسؤوليت مدني (مسؤوليت حقوقي) 159
مباني مسؤوليت 159
الف) مباني مسؤوليت از ديدگاه فقه اسلام 160
1- قاعده لاضرر 160
2- قاعده اتلاف 161
3- قاعده تسبيب 161
4- ضمان يد 161
5- ضمان غرور 163
6- ضمان تعدي و تفريط 163
ب) مباني مسؤوليت از ديدگاه حقوق و قوانين موضوعه 164
1- نظريه تقصير 164
2- نظريه ايجاد خطر 165
3- نظريه‌هاي مختلط و واسطه 166
4- نظريه تضمين حق 168
ج) تئوري پذيرفته شده در حقوق موضوعه ايران 168
بيمه مسؤوليت مدني 169
تعريف بيمه مسؤوليت مدني (بيمه مسؤوليت حقوقي) 170
پيشينه بيمه مسؤوليت حقوقي 171
انواع بيمه مسؤوليت مدني 173
گفتار چهارم: بيمه مسؤوليت و نظام عاقله 174
گفتار پنجم: بيمه مسؤوليت و ضمان جريره 176
گفتار ششم: بيمه متقابل و نظام عاقله 177
گفتار هفتم: نقد و بررسي مقايسه نظام عاقله با مسؤوليت بيمه 180
گفتار هشتم: تكافل 181
تحليل فقهي عقد تكافل 183
مباني قرآني تكافل 183
1- اصل تعاون و همكاري 183
2- اصل احسان و نيكوكاري 183
تكافل در سيره و روايات 184
اشكال تكافل 185
ضرورت شكل گيري تكافل 186
تكافل و بيمه‌هاي مرسوم 189
1- خاستگاه‌ها و چگونگي پيدايش تكافل و بيمه 189
2- ديدگاه‌هاي اصلي و اصول كلي بيمه و تكافل 190
3- عوامل مؤثر بر قراردادهاي بيمه و تكافل 191
ضمان عاقله و تكافل (بيمه اسلامي) 193

فصل پنجم: نتيجه‌گيري و ارائه راهكار 195
پيشنهاد و ارائه راه‌حل جهت جايگزيني عاقله 197
الف) بيمه فراگير براي تمامي شهروندان به صورت حمايتي و اجباري 199
ب) تقويت ستاد ديه وصندوق تأمين خسارات بدني 200
ج) شكل‌گيري تكافل 201

فهرست منابع و مآخذ 203