سخن آغازين 13

فصل اول: بهره‌اي از فلسفـه حقوق 17
يكم: علي(ع) و عدالت حقوقي 19
مقدمه ‌ 19
يكم. مفهوم‌ عدالت‌ در انديشه‌ امام‌ علي(ع) 22
دوم. آثار عدل‌ و ظلم ‌ 27
سوم. حكومت‌، بستري‌ براي‌ تحقّق‌ عدالت ‌ 31
چهارم. انصاف‌ و عدالت‌، سرلوحة‌ برنامة‌ حكومت ‌ 40
پنجم. امام‌ و عدالت‌ قضايي ‌ 41
ششم. امام‌ علي‌‌(ع) و استقلال‌ قضايي ‌ 46
هفتم. عدالت‌، فلسفة‌ اجتماعي ‌ 48
نتيجه‌ پاياني 49
دوم: حقوق، ترجمان اخلاق 51
مقدمه 51
يكم. محدوده قانون و اخلاق 55
دوم. رابطه اخلاق حسنه با نظم عمومي 58
سوم. تز جدايي حقوق و اخلاق 60
چهارم. تز اخلاقي (ربط وثيق بين حقوق و اخلاق) 67
پنجم. تأثير پذيري حقوق ايران از اخلاق 71
ششم. اخلاق در آراء قضايي 77
نتيجه پاياني 78
سوم: قرائت‌هاي گوناگون از حقوق طبيعي 81
گفتار اول: حقوق طبيعي در دوره باستان و قرون وسطي 82
أ. سيسرون(Ciceron) 82
ب. توماس آكويناس 83
گفتار دوم: حقوق طبيعي در دوره پس از رنسانس 85
أ. گروسيوس‌ «Grotius» 85
ب. توماس هابز «Thomas Hobbes» 88
ج. جان لاك «John Loke» 90
گفتار سوم: حقوق طبيعي در دوره معاصر 92
أ. لان فولر «Lon Fuller» 92
ب. جان فيننيز «J. Finnis» 94
گفتار چهارم: قرائت‌هاي ديگر از حقوق طبيعي 95
أ. استاملر و نظريه «حقوق طبيعي با محتواي متغير» 95
ب. ژني و «اصل الهام بخش و راهنما» 97
ج. وردروس و «حقوق طبيعي تجربي» ‌ 97
گفتار پنجم: حقوق طبيعي در انديشه اسلامي ‌ 99
نتيجه پاياني 101
چهارم: اخلاق و مداخله بشردوستانه 105
مقدمه 105
گفتار اول: حكم حقوقي مداخله بشردوستانه 106
1. نظريه منع 106
2. نظريه جواز 107
3. حق شوراي امنيت در مداخله 109
گفتار دوم: توجيه اخلاقي مداخله بشردوستانه 110
بند اول: توجيه مداخله در پرتو نظريه‌هاي اخلاقي 110
بند دوم: صلح گرايي: امري اخلاقي 115
بند سوم: توجيه اخلاقي مداخله در بيانيه روشنفكران آمريكايي 117
گفتار سوم: تعارض ميان اخلاق و قواعد حقوق بين‏الملل 119
گفتار چهارم: شرايط اخلاقي بودن مداخله 122
1. نقض فاحش حقوق اساسي بشر يا وجود سبب مشروع و عادلانه gross violation of fundametal human rights: (Just cause) 122
2. وجود قصد و نيّت صرفاً انسان دوستانه (Right intention) 125
3. شكست كوششهاي مسالمت‌آميز و اقدام به مداخله به عنوان آخرين راه چاره(as the Last resort) 127
4. دورنماي مثبت اقدامات نظامي (Reasonable Prospects) 127
5. تناسب ابزار مورد استفاده با هدف (Proportional means) 128
گفتار پنجم: آموزه‏هاي ديني و مداخله انسان‌دوستانه 128
نتيجه پاياني 131
پنجم: ملاحظاتي پيرامون«اعلاميه جهاني اخلاق زيستي و حقوق بشر» 135
سرآغاز 135
يكم. عنوان اعلاميه 137
دوم. مقدمه اعلاميه 138
سوم. قلمرو اعلاميه 139
چهارم. اهداف اعلاميه 141
پنجم. اصول حاكم بر اخلاق زيستي 142
ششم. اصل عدم تبعيض و عدم جواز برچسب‌زني 143
هفتم. رضايت آزادانه و آگاهانه 144
نتيجه پاياني 147

فصل دوم: سيري در مسائل حقوق بشر 149
يكم: حقوق بشر، ضرورتي ديني، حاصل وجدان اخلاقي 151
گفتار اول: مفهوم شناسي و پيشينه حقوق بشر 151
1. مفهوم‌شناسي 151
2. تاريخچه حقوق بشر در جهان و دنياي اسلام 153
گفتار دوم: مباني نظري حقوق بشر 156
1. كرامت انسان 157
2. توجيه اخلاقي حقوق بشر 159
3. نظريه حقوق طبيعي 160
گفتار سوم: منابع حقوق بشر 161
گفتار چهارم: مصاديق حقوق بشر 164
گفتار پنجم: نقد و چالش‌هاي حقوق بشر مدرن 169
گفتار ششم: اسلام و حقوق بشر 177
گفتار هفتم: انقلاب اسلامي زمينه‌ساز تحقق حقوق بشر با رهيافت اسلامي 182
نتيجه پاياني 188
دوم: چارچوب هنجاري نظام بين‌الملل حقوق بشر و بشردوستانه 190
مقدمه 190
گفتار اول: حقوق‌بشر 190
گفتار دوم: حقوق بشردوستانه 196
بند اول: انسان؛ صاحب حق به موجب حقوق بشر دوستانه 196
بند دوم: حقوق بشردوستانه؛ حق‌هاي با ماهيت دوگانه 198
بند سوم: هنجارهاي حقوق‌بشردوستانه؛ بيانگر معيارهاي رفتار با افراد 200
نتيجه‌ پاياني 208
سوم: تحديد حقوق و آزادي‌ها 209
مقدمه 209
گفتار اول: مبناي تحديد دامنه حق 210
بند اول: دو رويكرد در تحديد دامنه حق 210
بند دوم: حقوق درجه اول، برگ‌هاي برنده حقوق 213
گفتار دوم: تحديد حقوق و آزادي‌ها در اسناد حقوق بشري 214
گفتار سوم: شرايط تحديد حقوق و آزادي‌ها 218
گفتار چهارم: تحديد آزادي‌ها در رويه ديوان اروپايي حقوق بشر 220
نتيجه پاياني 226
چهارم: تعليق اجراي حقوق بشر در وضعيت اضطراري 229
مقدمه 229
گفتار اول: مفهوم‌شناسي 229
گفتار دوم: معيارهاي توصيف وضعيت به عنوان حالت فوق‌العاده 233
1. استثنايي بودن وضعيت 233
2. قريب الوقوع بودن خطر 234
3. تأثير بر تمام جامعه 234
4. تهديد حيات ملت 235
گفتار سوم: شرايط مشروعيت تعليق 239
1. ضرورت اكيد 239
2. سازگاري با ديگر تعهدات بين‌المللي 240
3. ممنوعيت تبعيض 244
4. اعلام بين‌المللي 245
الف) فوريت اعلام 246
ب) مفاد اعلاميه تعليق 247
ج) اعلام پايان تعليق 248
گفتار چهارم: تعهدات غيرقابل تعليق دولت‌ها 248
نتيجه پاياني 251
پنجم: ساخت ديوار حائل ناقض حقوق فلسطيني‌ها(تبيين نظريه مشورتي ديوان بين‌المللي دادگستري) 253
مقدمه 253
گفتار اول: مقدمات صدور رأي مشورتي 254
ﮔﻔﺘﺎر دوم: ﺣﻘﻮق ﻧﻘﺾ ﺷﺪه 261
اﻟﻒ. ﺣﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ 261
ب. حق آزادي رفت و آمد 263
ج. مصونيت ازنقض ممنوعيت انتقال اجباري 265
د. حق كار 266
ﻫ. ﺣﻖ آزادي ﻣﺬﻫﺐ 266
و. ﺣﻖ برخورداري از سلامت، ﺑﻬﺪاﺷﺖ، آﻣﻮزش و ﺧﻮراك 267
ز. حق اشخاص نسبت به اموال 270
گفتار سوم: رعايت حقوق بشر در سرزمين‌هاي اشغالي و تعهد تضمين 271
بند 1. لازم الرعايه بودن حق‌هاي غيرقابل تعليق در زمان جنگ 271
بند 2. تعهد تضمين 276
نتيجه پاياني 279
ششم: ماهيت عام تعهد به رعايت حقوق بشر و حق شرط بر معاهدات حقوق بشري 281
مقدمه 281
گفتار اول: ويژگي ارگااُمنس تعهدات مربوط به حقوق بشر 282
گفتار دوم: منفعت حقوقي دولت‌ها در حمايت از حقوق بشر 285
گفتار سوم: اثر ماهيت تعهد به رعايت حقوق بشر بر «شرط» 292
1. حق شرط در نظام حقوق بين‌الملل معاهدات 292
2. اعمال شرط بر معاهدات حقوق‌بشري 294
3. حق نظارت نهاد‌هاي نظارتي بر شرط دولت‌ها 298
4. شرط‌هاي فاقد اعتبار 302
هفتم: جلوه‌هاي حمايت از حيات كودكان 309
مقدمه 309
گفتار اول: حق حيات كودك 310
گفتار دوم: ممنوعيت اعدام و اجهاض 314
بند 1. ممنوعيت اعدام كودكان 314
بند2. عدم جواز سقط جنين 318
گفتار سوم: حمايت‌هاي ضروري ديگر از حيات كودك 323
نتيجه پاياني 329

فصل سوم: جستارهايي در حقوق بين‌الملل عام 331
يكم: ممنوعيت مطلق كاربست سلاح هسته‌اي 333
مقدمه 333
گفتار اول: حكم بكارگيري سلاح هسته‌اي در حقوق بين‌الملل 335
بند اول: ادله بيانگر عدم ممنوعيت 335
1. فقدان معاهده منع بكارگيري سلاح هسته‌اي 335
2. عدم شكل‌گيري قاعده عرفي مانع كاربست سلاح هسته‌اي 336
3. فقدان منع در نظريه مشورتي ديوان بين‌المللي دادگستري 338
بند دوم: خطا در تفسير و استنباط 339
1. اصالة الاباحه يا اصالة الحظر؟ 340
2. بكارگيري سلاح هسته‌اي؛ مغاير با روح حقوق بين‌الملل بشردوستانه 341
3. اصل تفكيك مانع مشروعيت بكارگيري سلاح هسته‌اي 342
گفتار دوم: منع بكارگيري سلاح هسته‌اي در فقه اماميه 345
بند اول: ادله منع بكارگيري سلاح هسته‌اي 345
1. دليل عقل 345
2. قرآن كريم 346
3. روايات 349
بند دوم: ادله موافقان بكارگيري سلاح هسته‌اي 353
1. قرآن كريم 354
2. سنت 356
3. قاعده غير مصطاده 359
نتيجه پاياني 361
دوم: تعهد دولت‌ها به ارائه و پذيرش كمك‌هاي بشردوستانه 364
مقدمه 364
گفتار اول: حق بر ارائه و پذيرش كمك‌هاي بشردوستانه 365
بند اول: حق افراد بر ارائه و پذيرش 365
بند دوم: حق دولت‌ها بر ارائه و پذيرش كمك‌هاي بشردوستانه 369
گفتار دوم: تعهد دولت به ارائه و پذيرش كمك‌هاي بشردوستانه 371
بند اول: تعهد به ارائه كمك‌هاي بشردوستانه 371
بند دوم: تعهد به پذيرش كمك‌هاي بشردوستانه 372
گفتار سوم: شرايط بشردوستانه بودن كمك، اثر رضايت و امتناع دولت 383
بند اول: شرايط اتصاف كمك به وصف بشردوستي 383
بند دوم: اثر رضايت و امتناع دولت نيازمند 384
نتيجه پاياني 387
سوم: مواجهه با تروريسم؛ رويكرد نظامي، سياسي يا حقوقي؟ 390
مقدمه 390
گفتار اول: تعريف و انواع تروريسم 392
الف) تعريف تروريزم 392
ب) انواع تروريزم 394
گفتار دوم: مقابله با تروريزم 396
الف) پارادايم جنگ 396
ب) پارادايم سياسي 399
ج) پارادايم اجراي قانون 403
گفتار سوم: ترور؛ جرمي بر ضد بشريت 408
نتيجه پاياني 412
چهارم: تابعيت فرزنـدان حاصـل از ازدواج زنان ايراني با مردان خارجي 416
مقدمه 416
گفتار اول: نابرابري زنان و مردان در قواعد مربوط به تابعيت در حقوق ايران 418
الف) ازدواج زن ايراني با مرد خارجي 420
ب) بررسي بند 4 و 5 ماده 976 قانون مدني 422
گفتار دوم: قانون تعيين تكليف تابعيت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ايراني با مردان خارجي 427
بند اول: شرح قانون 428
بند دوم: نقد و بررسي قانون 430
نتيجه پاياني 436

منابع 439