پيشگفتار 11
مقدمه 13

بخش اول: بازيگران فضاي مجازي، مصاديق، منابع، مباني و محدوديت‌هاي مسئوليت مدني 21
فصل اول: مفهوم، ماهيت و خصوصيات فضاي مجازي و جايگاه آن در مقررات موضوعه 23
مبحث اول: مفهوم فضاي مجازي 23
گفتار اول: فضاي مجازي 24
گفتار دوم: رايانه و اينترنت 26
مبحث دوم: ماهيت فضاي مجازي 27
گفتار اول: ماهيت فني 27
گفتار دوم: ماهيت حقوقي 27
مبحث سوم: اقتضائات و خصوصيات فضاي مجازي 29
گفتار اول: خصوصيات فضاي مجازي 30
بند اول: ناملموس بودن فضاي مجازي 30
بند دوم: دسترسي آسان و سريع به قلمرو بي محدوديت 31
بند سوم: تخصصي بودن فضاي مجازي 31
بند چهارم: غير قابل كنترل بودن فضاي مجازي در نتيجه فقدان يك حاكم مركزي 32
بند پنجم: هويت پنهان يا دروغين حاضران و بازيگران فضاي مجازي 33
گفتار دوم: اقتضائات فضاي مجازي 34
بند اول: وسعت ضرر ناشي از فعل زيانبار و عدم امكان مهار واقعي يا فوري خسارات 34
بند دوم: سهولت شناسايي و دسترسي سريع به اطلاعات 34
بند سوم: فزايندگي لحظه اي زيان وارده و بقاي پديده زيانبار 35
بند چهارم: تعاملي بودن فضاي مجازي 35
بند پنجم: كاركرد رسانه اي فضاي مجازي 36
مبحث چهارم: وضعيت حقوقي فضاي مجازي در ايران 36
گفتار اول: مقررات جاري 37
گفتار دوم: ايجاد نقطه تماس بين المللي (دسترسي به اينترنت) 38
فصل دوم: بازيگران حاضر در فضاي مجازي و مصاديق موجد مسئوليت 40
مبحث اول: واسطه‌هاي اينترنتي 40
گفتار اول: ايجاد كنندگان نقطه تماس بين المللي يا تامين كنندگان خدمات دسترسي 41
گفتار دوم: ارائه دهندگان خدمات اينترنتي(رساها) 42
گفتار سوم: ارائه دهندگان خدمات ميزباني يا داير كننندگان سايت‌ها 43
گفتار چهارم: تامين و توليدكنندگان محتوي 44
گفتار پنجم: ارائه دهندگان خدمات برخط 45
مبحث دوم: كاربران 46
مبحث سوم: مصاديق عمده موجد مسئوليت مدني در فضاي مجازي 47
گفتار اول: مصاديق موجد مسئوليت مدني ناشي از نقض مالكيت فكري 47
بند دوم: نقض علائم تجاري 50
بند سوم: نقض نام‌هاي دامنه 52
بند چهارم: بي مبالاتي در توليد نرم افزارها و طراحي سيستم‌هاي معيوب 54
گفتار دوم: جرائم عليه داده‌ها و سيستم‌هاي ارتباطي 55
بند اول: نقض حريم خصوصي 55
بند دوم: سرقت اينترنتي 63
بند سوم: هتك حرمت 65
بند چهارم: انتشار ويروس رايانه اي 67
بند پنجم: حملات سايبري 68
بند ششم: تبليغات دروغين 70
بند هفتم: پيوندهاي غير مجاز 71
فصل سوم: محدويت‌هاي اعمال قواعد مسئوليت مدني در فضاي مجازي 73
مبحث اول: فضاي مجازي و اقتضاي رسانه 73
گفتار اول: فضاي مجازي بعنوان رسانه 74
گفتار دوم: اقتضائات رسانه در فضاي مجازي 75
مبحث دوم: پيشگيري از تحقق مسئوليت مدني در فضاي مجازي 77
گفتار اول: راهكار تقنيني 78
گفتار دوم: راهكار فني 78
بند اول: ايجاد پالايه (فيلترينگ) 79
بند دوم: ترتيب صدور مجوز 79
بند سوم: گواهي و استاندارد سازي خدمات و اطلاعات 80
گفتار سوم: معايب پيشگيري وضعي از تحقق مسئوليت مدني در فضاي مجازي 81
گفتار چهارم: مسئوليت مدني و گردش اطلاعات در فضاي مجازي 83
بند اول: ضعف زيرساخت هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات الكترونيك 84
بند دوم: خطر پذيري داده‌هاي الكترونيك 85
فصل چهارم: منابع و مباني مسئوليت مدني قابل اعمال در فضاي مجازي 87
مبحث اول: منابع مسئوليت مطابق قانون مدني و قانون مسئوليت مدني 87
گفتار اول: غصب در فضاي مجازي 88
گفتار دوم: اتلاف در فضاي مجازي 89
گفتار سوم: تسبيب در فضاي مجازي 92
گفتار چهارم: استيفا در فضاي مجازي 94
گفتار پنجم: منابع مسئوليت مطابق قانون مسئوليت مدني 94
مبحث دوم: مباني سنتي مسئوليت مدني 95
گفتار اول: نظريه خطر 96
گفتار دوم: نظريه تقصير 98
گفتار سوم: نظريه تضمين حق 99
گفتار چهارم: نظريه قابليت انتساب عرفي 100
گفتار پنجم: نظريه رفاه و خير 101
گفتار ششم: نظريه لاضرر 102
بند اول: مفهوم ضرر و ضرار 103
بند دوم: مفهوم لا در قاعده 104
گفتار هفتم: جمع بندي نظريات 105

بخش دوم: مبناي مسئوليت مدني بازيگران حاضر در فضاي مجازي 109
فصل اول: نظريه‌ها و أشكال مسئوليت مدني در فضاي مجازي 111
مبحث اول: نظريه‌هاي رايج 111
گفتار اول: نظريه راديكال 111
گفتار دوم: نظريه حقوق فضاي مجازي 113
گفتار سوم: نظريه تلفيقي ((تلفيق حقوق و فناوري)) 113
گفتار چهارم: نظريه استفاده از نهادهاي حقوق سنتي 114
گفتار پنجم: نظريه كنترل از طريق وضع معاهدات بين المللي 114
مبحث دوم: أشكال مسئوليت مدني بازيگران در فضاي مجازي 116
گفتار اول: واسطه بعنوان مسبب 116
گفتار دوم: واسطه بعنوان مباشر 117
فصل دوم: مباني مسئوليت واسطه‌ها در قبال اعمال زيانبار كاربران 119
مبحث اول: مبناي تقصير در ارتباط با وظايف ذاتي واسطه‌ها 119
گفتار اول: حقوق ايران 120
گفتار دوم: حقوق آمريكا 124
بند اول: عمل واسطه بعنوان دريافت كننده و انتقال دهنده خودكار اطلاعات به دستور كاربر 126
بند دوم: عمل واسطه بعنوان ذخيره كننده موقت و خودكار محتوي 126
بند سوم: عمل واسطه بعنوان ميزبان اقدامات كاربران در ارسال و دريافت اطلاعات 127
بند چهارم: عمل واسطه به عنوان موتورهاي جستجو و ارائه دهنده اطلاعات 127
بند پنجم: مسئوليت نيابتي 129
بند ششم: مسئوليت مشاركتي 131
مبحث دوم: شرايط احراز تقصير 134
گفتار اول: كنترل محتوي 135
بند اول: تبيين نقش واسطه به عنوان ناشر 135
بند دوم: تبيين فعاليت واسطه به عنوان توزيع كننده 138
بند سوم: تبيين فعاليت واسطه به عنوان حمل كننده عمومي 139
گفتار دوم: وظيفه حذف محتوا 141
مبحث سوم: مسئوليت واسطه‌ها بر مبناي خطر در فضاي مجازي 144
گفتار اول: خطرناك بودن ماهيت فعاليت ارائه كنندگان خدمات اينترنتي 145
گفتار دوم: ايجاد خطر در برابر انتفاع 146
گفتار سوم: توان كنترل اعمال مضركاربران و نظارت بر منبع خطر 146
مبحث چهارم: مبناي مسئوليت واسطه‌ها بر مبناي فرض تقصير در فضاي مجازي 148
مبحث پنجم: مسئوليت مطلق واسطه‌ها ناشي از فعل غير در فضاي مجازي 150
فصل سوم: مباني مسئوليت واسطه‌ها درقبال اعمال زيانبار مستقيم 153
مبحث اول: مسئوليت واسطه‌ها در قبال اعمال مستقيم مبتني بر نظريه تقصير 154
گفتار اول: حقوق ايران 154
گفتار دوم: حقوق اروپا 155
گفتار سوم: ساير نظام‌هاي حقوقي 156
مبحث دوم: مسئوليت واسطه‌ها در قبال اعمال مستقيم مبتني بر نظريه خطر 162
گفتار اول: حقوق ايران 162
گفتار دوم: حقوق اروپا 164
فصل چهارم: مباني و شرايط مسئوليت مدني دولت در فضاي مجازي 169
مبحث اول: مسئوليت مدني دولت در قبال اعمال زيانبار در فضاي مجازي 169
گفتار اول: مسئوليت مدني ناشي از حملات سايبري 172
گفتار دوم: مسئوليت مدني داخلي و بين المللي دولت 173
بند اول: مسئوليت بين المللي دولت‌ها 173
بند دوم: مسئوليت مدني داخلي دولت 175
گفتار سوم: مسئوليت مدني دولت ناشي از اعمال خود 176
بند اول: مسئوليت ناشي از اعمال حاكميت 176
بند دوم: مسئوليت مدني دولت ناشي از اعمال تصدي 177
گفتار چهارم: مسئوليت مدني دولت ناشي از اعمال سايرين 178
بند اول: مسئوليت ناشي از اعمال كارگزاران 178
بند دوم: مسئوليت مدني دولت ناشي از اعمال اشخاص خصوصي 183
فصل پنجم: تطبيق مباني و اركان مسئوليت مدني بر عملكرد بازيگران حاضر در فضاي مجازي 188
مبحث اول: تطبيق مباني سنتي مسئوليت مدني سنتي بر عملكرد بازيگران حاضر در فضاي مجازي 188
گفتار اول: مبناي مسئوليت مدني رساها 188
گفتار دوم: مبناي مسئوليت مدني مديران و داير كنندگان سايت‌ها 191
گفتار سوم: مبناي مسئوليت مدني ارائه دهندگان محتوي 195
گفتار چهارم: مبناي مسئوليت مدني كاربران 198
بند اول: كاربر توليد كننده محتوا 198
بند دوم: كاربر مصرف كننده محتوا 198
مبحث دوم: تطبيق اركان سنتي مسئوليت مدني در فضاي مجازي 202
گفتار اول: ضرر در فضاي مجازي 202
گفتار دوم: فعل زيانبار و سببيت در فضاي مجازي 206
بند اول: فعل زيانبار در فضاي مجازي 206
بند دوم: سببيت در فضاي مجازي 209

نتيجه گيري و پيشنهادات 213
منابع و ماخذ 220