طی سالیانی که مدیریت امور قراردادهای چندین پروژه مهم کشور در زمینه‌های مختلف به مؤلف سپرده شده بود و نیز بر مبنای چندین سال تدریس خود در دانشگاهها و مراکز علمی و تحقیقاتی، به کمبود جدی منابع مرتبط با قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی به طور کلی و نقش مؤثر حقوق تأمین اجتماعی در قراردادهای ایران، به­طور خاص پی بردند.

کارهای علمی صورت گرفته در این زمینه اعم از کتاب، مقاله، پایان‌نامه و سایر فعالیّت‌های پژوهشی از یک سو، با توجه به اهمیّت غیر قابل انکار این موضوع از حقوق، در حیات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی یک کشور، بسیار اندک هستند و از سوی دیگر، تمامی ابعاد موضوع را مورد بررسی و مطالعه قرار نداده‌اند. این امر و نیز آنالیز یک قرارداد به روش محاسباتی برای زمینه‌سازی و تأثیرگذاری قانون «ریاضی» برای کلیه مخاطبان آن به زبان قابل‌ فهم و همچنین جمع‌آوری کلیه مطالب و موضوعات مربوط به قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی در قرارداد‌های عمرانی و غیر عمرانی، انگیزه‌های لازم را در مؤلف برای تدوین کتابی در زمینه تحلیل و رویکرد قوانین و مقررات تأمین در قراردادهای ایران را فراهم آورد. در آنچه تقدیم می‌شود، تلاش شده است تا مفاهیم بنیادی و مسائل مهم این عنوان از حقوق اعم از موضوعات حقوقی در مفهوم خاص و تخلفات کیفری آن با نگرشی بر تشکیلات و آئین رسیدگی و اصول حاکم بر هیئت‌های تشخیص مطالبات و محاکم بدوی و تجدیدنظر و همچنین دیوان عدالت اداری تبیین شود. بدین منظور، قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی ایران مبنا قرار گرفته است.

با این ‌حال، از آنجا که پیدایش و گسترش روزافزون قراردادها و نیز مقتضیّات اقتصادی و سرانجام توسعه دامنه حمایت و اجرای قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی مسائل تازه‌ای را وارد حقوق تأمین اجتماعی کرده‌اند، برای توضیح آن­ها مقاولنامه‌های بین­المللی و تفسیر علمی و عملی نویسندگان و مجریان بخشنامه‌ها و آئین­نامه­های تأمین اجتماعی به‌طور هم‌زمان نیز مورد مطالعه و تطبیق قرارگرفته است. در واقع، از این طریق مؤلف بر آن بوده­ است که تصویر نسبتاً کاملی از حقوق و مقرّرات تأمین اجتماعی در قراردادهای ایران ارائه نماید، با این امید که آنچه گرد­آمده بتواند مورد استفاده دانشجویان دوره­های مختلف و نیز قضات دادگاه­ها و وکلای دادگستری خصوصاً مدیران، معاونین و کارشناسان مؤسسات، نهادها و ارگان­های کشور قرار گیرد.

حقوق تأمین اجتماعی به‌ عنوان یکی از شاخه‌های اساسی حقوق عمومی در چند دهه گذشته، تحولات جدیدی را تجربه کرده است. پیدایش گونه‌های نو در قوانین و مقررّات تأمین اجتماعی علاوه بر گسترش موضوعات مورد حمایت، گاه اصول راهبردی این رشته از حقوق، نظیر تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت و تخلفات و مقررات کیفری و آئین رسیدگی و ضمانت اجراهای مدنی و کیفری آن را با تردیدهای جدی روبه‌رو کرده است. توسعه روز افزون موضوعات تحت پوشش قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی در مقایسه با موضوعات مورد حمایت به مفهوم سنتی آن، دست خوش تغییرات اساسی شده است؛ بنابراین گسترش بیش از پیش تعهدات تأمین اجتماعی و نقش قابل‌ توجه آن در رفاه اجتماعی، لزوم حمایت از بیمه شده‌گان را تحت عنوان بهبود فضای کسب و کار، بهره‌وری و اشتغال را موجب شده است، به ‌گونه‌ای که این «حقوق» مدت‌هاست جزء جدایی‌ناپذیر قوانین و مقررات تأمین اجتماعی به شمار می‌آید. از سوی دیگر، پیدایش و گسترش ساختار مورد حمایتی تأمین اجتماعی در انطباق با مقاوله نامه‌های بین­المللی، اتخاذ تدابیر حمایتی نوین را ناگزیر ساخته است.

 سرانجام، اهمیت غیر قابل انکار اقتصادی و سیاسی و اجتماعی قوانین و مقررات تأمین اجتماعی و ضرورت شناسایی آثار داخلی و بین­المللی آن، ایجاد سازمان تأمین اجتماعی و پیوستن به مقاوله نامه‌های بین­المللی متعدد را به دنبال داشته است. اهمیت موضوع به حدّی بوده که قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی چند بار مورد بازنگری و اصلاح قرارگرفته‌اند و موضوعات جدیدی منطبق با نظام ساختار رفاه تأمین اجتماعی در برنامه‌ای توسعه کشور تدوین یافت و کشور ایران به بیشتر مقاولنامه­های بین‌المللی ازجمله مقاوله نامه‌ی شماره 19 سازمان بین‌المللی کار مصوّب (14/6/80) پیوسته‌اند.

کتاب حاضر با توجه به چنین نمایی از قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی و تأثیر بسزائی آن در قراردادهای ایران، در سه بخش، با این رویکرد که در بخش اوّل تحت عنوان «شناسایی و محاسبه امور بیمه‌شدگان» و در بخش دوّم تحت عنوان «ضمانت اجرا و آئین رسیدگی در آن» با بینش خاص به تمام موضوعات پرداخته شود و در بخش سوّم جهت اجرایی کردن آن، در پاسخ به پرسش­های متداول و کمک به متولی نظام رفاه اجتماعی ایران «سازمان تأمین اجتماعی» در رفع ابهام و چالش­های موجود قوانین و مقرّرات تأمین اجتماعی در قراردادهای ایران تنظیم‌شده است.