ایدز در دنیای کنونی، یکی از بلایای مهم فراروی زندگی بشر است. بر طبق آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، تا سال 2017، نزدیک به 150 میلیون نفر در سراسر جهان، مبتلا به این ویروس بوده اند. این بخش از جامعه، همچون بمب‌های خطرناکی در حال فعالیت و اشتغال و رفت و آمد و حضور در عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی هستند و می‌توانند بالقوه یا بالفعل، جامعه را در سطح کلان تر، دچار معضلات ناشی از این بیماری کنند.

فارغ از جنبه پزشکی و بهداشتی، پدیده ایدز، می‌تواند از حیث حقوقی نیز مورد بحث و بررسی قرار گیرد. یکی از مسائل عمده و اصلی پیرامون رویکرد حقوقی به این بیماری، نحوه تحمیل مسئولیت کیفری بر فردی است که به صورت سهوی یا عمدی، این ویروس را به انحاء مختلف ازجمله تزریق واکسن یا سرنگ مشترک و یا برقرار کردن رابطه جنسی کنترل نشده، به دیگر افراد سالم نیز سرایت دهند.

اساساً در دنیای امروز و در ادبیات حقوقی، جایگاه و اهمیت ایدز در عرصه حقوق کیفری و نیز نحوه تحمیل مسئولیت کیفری بر کسی که سهواً یا عمداً این ویروس را به افراد سالم منتقل می‌کند، بیش از پیش اهمیت یافته است. قانونگذاری‌های خاص در برخی کشورها و اتخاذ رویکردی کیفری نسبت به این اقدام به صورت جرم انگاری آن و وضع مجازات برای آن، نشان از اهتمام ویژه برخی کشورها و نظام‌های حقوقی برای برخورد و مقابله با چنین اقدامی‌است.

نمونه بارز این قبیل کشورها انگلستان است که تا کنون، 2 قانون مهم کیفری در این باره به تصویب رسانده و در برخی آرای قضایی مهم نیز مسئولیت کیفری چنین اقدامی‌را بر مرتکب آن بار نموده است. با این حال، نظام حقوقی کشور ما گویا چندان این پدیده را در حد اهمیت و آثار و ابعادش درک نکرده به گونه ای که هنوز اقدام بایسته و شایسته ای پیرامون تحمیل مسئولیت کیفری ناشی از انتقال سهوی یا عمدی ویروس ایدز بر مرتکب این رفتار، عملی ننموده است.

تحلیل موضوع «مسئولیت کیفری ناشی از انتقال ویروس ایدز در نظام حقوقی ایران و انگلستان» می‌تواند در تعمیق اهمیت مسأله و تبیین ضرورت اتخاذ رویکرد ویژه در این باره به ویژه در کشور ما مفید و کارساز باشد که مبنای پژوهش حاضر است.

بیماری ایدز، متأسفانه امروزه یکی از بلایای مهمی‌است که سلامت عمومی‌جوامع انسانی را تهدید می‌کند. فارغ از علت و عوامل ایجاد و تشدید این بیماری که طبق یافته‌ها می‌توانند متنوع باشند- از تماس جنسی کنترل نشده تا تزریق با سرنگ آلوده به ویروس ایدز-، این بیماری به عنوان یک بیماری خطرناک و مهلک شناخته می‌شود که البته می‌تواند جنبه‌ها و ابعاد حقوقی نیز داشته باشد. یکی از مهم ترین مسائل پیرامون این بیماری از حیث حقوقی، آن است که آیا می‌توان برای کسی که آلوده به ویروس این بیماری است و عامدانه یا غیر عامدانه، از طریق برقراری ارتباط جنسی کنترل نشده یا تزریق سرنگ آلوده به ویروس، آن را به دیگری منتقل می‌کند، مسئولیت کیفری در نظر گرفت؟ آیا اساساً چنین اقدامی‌عنوان مجرمانه دارد که بتواند موجد مسئولیت کیفری باشد یا خیر؟ آیا ممکن است این نوع مسئولیت، به فرض پذیرش، به دلیلی رفع نیز گردد یا خیر؟

در این زمینه، البته می‌توان محدود به قوانین و مقررات و یا رویه قضایی داخلی نبود و در کنار نظام حقوقی ایران، نظام‌های حقوقی دیگر را نیز مورد بررسی قرار داد. بدین منظور، نگارنده، در صدد است موضع نظام حقوقی انگلستان را نسبت به موضوع مورد اشاره در بالا به بحث و بررسی بگذارد. سوال در این زمینه این است که آیا نظام حقوقی انگلستان، برای فرد منتشرکننده ویروس ایدز، مسئولیت کیفری در نظر گرفته یا نه؟ آیا اساساً واگیر بودن یا نبودن بیماری ایدز در تعیین و تبیین مسئولیت کیفری کسی که به انتشار این ویروس اقدام می‌کند موثر است یا اینکه به صرف این انتشار و به سبب اهمیت و حساسیتی که این بیماری دارد، می‌توان وی را واجد چنین مسئولیتی دانست؟ همچنین عوامل ایجاد و یا رفع مسئولیت کیفری ناشی از انتقال این بیماری به دیگری، در حقوق انگلستان کدامند؟ سوال دیگری که می‌توان مطرح کرد و به نظر می‌رسد می‌تواند در مورد حقوق ایران و انگلستان، مشترک در نظر گرفته شود آن است که آیا فقط کسی که دچار این بیماری است و آن را به دیگری منتقل می‌کند را می‌توان دارای مسئولیت کیفری دانست یا اینکه «ناقل بیماری بودن»، عنوان عامی‌است و شامل کسی هم می‌شود که دچار این بیماری نیست ولی ویروس آن را به هر صورتی ازجمله انتشار سرنگ‌های آلوده به ویروس اچ آی وی در میان دیگران یا برقرار کردن ارتباط جنسی کنترل نشده میان فرد دچار بیماری و فرد سالم، شیوع می‌دهد؟  

از یک سو، فقدان پژوهش تطبیقی در زمینه مسئولیت کیفری انتقال ویروس ایدز و مطالعه در زمینه رویکرد حقوق کیفری انگلستان در این زمینه در ادبیات حقوقی کشورمان و از سوی دیگر، اختلافاتی که در این باره میان حقوق کیفری ایران و انگلستان در زمینه جرم انگاری انتقال ویروس ایدز در انگلستان و عدم آن در ایران و نیز موارد متعدد انتقال عامدانه ویروس ایدز در کشورمان و ضرورت اتخاذ رویکرد کیفری در این باره مبتنی بر جرم انگاری این امر و تعیین مجازات برای چنین اقدامی، ضرورت و لزوم انجام پژوهش حاضر را ایجاب می‌کند.