قانون مدنی از بیست قرارداد نام برده و احکام آنها را بیان کرده است: بیع، معاوضه، اجاره، مزارعه، مساقات، مضاربه، جعاله، شرکت، ودیعه، عاریه، قرض، قمار و گروبندی، وکالت، ضمان عقدی، حواله، کفالت، صلح، رهن، هبه و وصیّت. این قراردادها که در قانون نام و مشخصات آنها ذکر شده عقود معین نامیده شده‌اند. عقودی که در قانون نام و احکام آنها به صورت معین مشخص نشده است عقود نامعین می‌باشند. این عقود به صورت کلّی در مادۀ 10 قانون مدنی شناسایی شده و احکام آنها در قواعد عمومی قراردادها بیان شده است.

یکی از دروس رشتۀ حقوق در مقطع کارشناسی درس عقود معین است. بنا بر برنامه‌ای که در 01/06/1395 توسط شورای تحول و ارتقای علوم انسانی تصویب شده است، عقود معین در دو عنوان درسی تحت عناوین: «حقوق مدنی 6، عقود معین قسمت الف و حقوق مدنی 7 عقود معین قسمت ب» در دورۀ کارشناسی به دانشجویان ارایه می‌شود. بر اساس سرفصل پیشنهادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عقود معین قسمت الف شامل عقود: بیع، معاوضه، اجاره، قرض، جعاله و صلح است. کتاب حاضر بر اساس همین سرفصل نگارش شده است. فهرست آن را بر اساس نظم قانون مدنی طراحی کرده‌ایم تا دانشجویان با این نظم آشنایی پیدا کنند. این کتاب برای تحصیل دورۀ کارشناسی تدوین شده است و هر فصل دارای فهرستی از نکات کلیدی است که اهداف یادگیری روشنی را برای دانشجویان تعیین می‌کند. با طراحی جدول و نمودار مناسب در ابتدای هر قسمت، سعی بر تمرکز دانشجویان به محتوای فصل شده است و این هدف با یک سری سؤالات در انتهای مبحث تقویت می‌شود. در انتهای هر مبحث برای مطالعۀ موضوعات منابعی معرفی شده است: آراء دادگاهها، آراء وحدت رویه، مقالات، کتب حقوقی. 

با توجّه به مخاطبین اصلی این کتاب که دانشجویان دورۀ کارشناسی رشتۀ حقوق قضایی می‌باشند، در بیان مطالب تا حدّ ممکن تلاش شده روان بودن و شیوایی رعایت شود. هرچند در این خصوص از برخی اصطلاحات عرفی به جای اصطلاحات حقوقی استفاده شده، محتوای علمی موضوعات رعایت شده است.

ممکن است اساتید گرامی و دانشجویان عزیز به نظرات ارایه شده در کتاب نقد یا ایرادی داشته باشند، در این صورت مستدعی است انتقادات و ایرادات خود را برای اینجاب ارسال نمایند.

توجیه درس حقوق مدنی 6 : در برنامۀ مصوب وزارت علوم، درس حقوق مدنی 6 چنین توجیه شده است: «برخی از عقود که نام و احکام آنها در قانون مدنی آمده، تملیکی به شمار می‌آیند و نقش مهمی در اقتصاد هر جامعه‌ای ایفاء میکنند. در این درس، احکام این عقود به دانشجویان آموزش داده خواهد شد.»

هدف: در برنامه مصوب وزارت علوم هدف این درس چنین ذکر شده است: «آشنا ساختن دانشجویان با عقودی که با نام و آثار خاص در قانون مدنی وجود دارد».

سرفصل حقوق مدنی 6 در برنامۀ مصوب وزارت علوم به شرح ذیل است:

بیع: شرایط انعقاد، آثار، انحلال

اجاره: شرایط انعقاد، آثار، انحلال: ضرورت توجه به قوانین مختلف روابط موجر و مستاجر، ضرورت توجه به حق سرقفلی و حق کسب و پیشه، ضرورت توجه به تفاوت های اجاره محل های مسکونی و محل های کسب و پیشه.

قرض: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

جعاله: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

صلح: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

معاوضه: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

کارورزی: در برنامۀ مصوب وزارت علوم برای تدریس حقوق مدنی(6) عقود معین- قسمت (الف) 3 واحد درسی و 48 ساعت پیش‌بینی شده است که شامل تدریس و کارورزی می‌باشد. در خصوص کارورزی و نحوۀ ارایه آن در برنامه پیشنهادی راهنمایی وجود ندارد. در این کتاب به مسئلۀ کارورزی بعنوان بخشی از برنامۀ آموزشی توجّه شده است. کارورزی باید با حضور دانشجو در محیط واقعی اجرا شود، به خاطر نبودن محیط آموزشی مناسب برای کارورزی اجرای آن با مشکلاتی همراه خواهد بود. درس عقود معین مرحلۀ تشکیل عقد است و محیط کارورزی باید محیطی مناسب با این مرحله باشد.

تعریف کارورزی: کارورزی عبارت است از اجرا کردن مطالبی که به صورت تئوری دانشجو آموخته است، اعم از اینکه در محیط واقعی باشد یا محیط طراحی شده.[1]

چگونگی اجرا: برای کارورزی لازم است محیط مناسب وجود داشته باشد، اعم از محیط واقعی و یا محیط طراحی شده. شرکت تمامی دانشجویان در محیط واقعی تشکیل قرارداد ممکن نیست. راههای جایگزین شرکت دانشجویان در جلسات تشکیل عقد، طراحی کارگاه است. به این منظور نیاز به کارگاهی می‌باشد که مراحل تشکیل قراردادهای مختلف در آن طراحی شده باشد.

مزایای کارورزی:

• آشنایی با محیط‌های کاری.


• آشنایی با اصول و قوانین فضای کار.


• امکان تبادل تجربیات با سایر کارورزان.


• محک زدن علاقه مندی‌ها.


• به کارگیری خلاقیت در حل مسائلی که در حین آموزش به وجود می‌آید.


• افزایش خودباوری کارورزان.


• زمینه ساز فرصت‌های شغلی در آینده.

به منظور وصول به این مزایا محیطی که برای دانشجویان طراحی می‌شود باید:

1- از همۀ جنبه‌ها مشابه محیط واقعی برخوردار باشد. محیط‌هایی که در کارورزی حقوق مدنی 6 مورد نظر است، محیط‌های تشکیل قرارداد(شامل مراکز فروش، بنگاههای معاملاتی، دفاتر اسناد رسمی، دفاتر وکلا، شعبه‌های دادگاه و سایر مراکز مرتبط).

2- در آموزش کارورزی باید قوانین مربوطه به صورت صحیح به دانشجویان آموزش داده شود. این قوانین در مورد محیط‌های کسب و کار قوانین مرتبط با آنها است و در مورد دفاتر اسناد رسمی و دفاتر وکلا قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه و در مورد دادگاهها قوانین مربوط به آیین دادرسی.

3- محیط کارورزی باید به شکلی طراحی شود که دانشجویان بتوانند به صورت کامل موضوعات خواسته شده را ترسیم نمایند. این موضوعات شامل: آگهی‌های تبلیغاتی، پیشنهادهایی که برای فروش داده می‎‌شود، مذاکرات پیش‌قراردادی، ایجاب، قبول، قرارداد، تنظیم قرارداد فروش و شروط ضمن آن، مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، مراجعه به دفاتر وکلا، نوشتن دادخواست، لایحه نویسی، تنظیم صورتجلسۀ دادگاه، تنظیم حکم دادگاه، تجدیدنظرخواهی و ...

4- دانشجویان باید با مشاهده مسایل عینی علاقه خود را به موضوعات مختلف درس(تئوری) شناسایی نمایند.

5- با ایجاد مسایل عملی و پرونده‌های حقوقی واقعی و فرضی دانشجویان را ترقیب به حل آنها نماییم.

6- به تمامی دانشجویان اجازه داده شود در کلاس‌های عملی شرکت فعال داشته باشند