ديباچه: درآمدي بر يك نظريۀ كيفرزدايي در ايران (دكتر مهردادِ رايجيانِ اصلي) 13
مقدمه 18
بخش نخست: تبيين كيفرزدايي؛ نهادينه¬سازي سياست 21
فصل نخست: مفهوم¬يابي؛ الگوي قلمروكاهيِ كيفري 21
مبحث نخست: خروج از قلمروي كيفري؛ جرم¬زدايي 23
گفتار نخست: ورود به قلمروي ديگر از حقوق؛ تحولِ پاسخ 24
بند نخست: تعهّد انگاري؛ مدني¬سازيِ پاسخ 24
بند دوم: تخلّف انگاري؛ صنفي ـ اداري¬سازي پاسخ 25
گفتار دوم: خروج از قلمروي حقوق؛ حذف پاسخ 26
بند نخست: روا انگاري؛ بهنجار سازي 27
بند دوم: انحراف انگاري؛ اخلاقي ـ عرفي¬سازيِ پاسخ 29
مبحث دوم: عدم خروج از قلمروي كيفري 30
گفتار نخست: قضازدايي؛ واگذاري سهام عدالت كيفري 30
بند نخست: شكايت زدايي؛ پاسخ ترميمي 31
بند دوم: تعقيب زدايي؛ تدابير شبهِ كيفرزدا 32
گفتار دوم: كيفرزدايي 34
بند نخست: كيفرزداييِ فرايندي: تغيير مسير فرايند منجر به كيفر 35
بند دوم: كيفرزداييِ كامل؛ حذف كيفر 35
بند سوم: كيفرزداييِ جزيي؛ محدودسازيِ كيفر 36
الف: محدودسازيِ قانوني؛ تعديلِ كيفرگذاري 36
ب: محدودسازيِ قضايي؛ تعديلِ كيفردهي 38
فصل دوم: توجيه؛ رَوايش كمينه¬گراييِ كيفري 41
مبحت نخست: رويكرد الغاگرا 45
مبحث دوم: رويكرد حق¬گرا 48
مبحث سوم: رويكرد مصلحت¬گرا (با تأكيد بر زندان) 52
گفتار نخست: مصلحت كيفرشناختي؛ نفي اختلال آفريني كيفر 53
گفتار دوم: مصلحت اجتماعي؛ نفي تسرّي موج كيفر به خويشاوندان 55
گفتار سوم: مصلحت اقتصادي؛ نفي هزينه¬زايي 58
بند نخست: كمبود اعتبارات مالي 61
بند دوم: كمبود امكانات انساني و ساختماني 64
گفتار چهارم: مصلحت، مبناي عدم توجيه 67
مبحث چهارم: رويكرد اساسي¬گرا 69
گفتار نخست: تقدّم اخلاق بر كيفر 70
گفتار دوم: اصالت مسئوليت اجتماعي 72
گفتار سوم: نفي پاسخ دهي سرنوشت¬ساز 72
گفتار چهارم: اصالت عدم تعرض 73
گفتار پنجم: لزوم پيش¬بيني هزينه¬هاي پاسخ 74
گفتار ششم: پاسخ¬دهي متناسب با جمهوري اسلامي 75
گفتار هفتم: سياست¬هاي كلي نظام، مانع لجام¬گسيختگيِ كيفري 76
فصل سوم: تاريخ گسترش كيفرزدايي؛ نظريۀ فرگشت 78
مبحث نخست: انديشه¬هاي كيفرزدايانۀ مكاتب كيفري 79
مبحث دوم: سرگذشت كيفرزدايي در ايران 80
گفتار نخست: شناسايي تدريجي كيفرزداها؛ دورۀ آغازين 84
بند نخست: كيفرزداهاي نسل اول؛ پديداري، پايداري و پويايي 84
بند دوم: كيفرزدايي سياسي؛ آغاز پهلوي دوم 86
بند سوم: كيفرزدايي افتراقي 87
بند چهارم: كيفرگرايي سياسي؛ پايان پهلوي دوم 89
گفتار دوم: دگرديسي چهارچوب كيفرزدايي؛ دورۀ گذار 90
بند نخست: كيفرزداييِ انقلابي ـ انتقالي 91
بند دوم: تحولات قانوني ـ مديريتي 93
گفتار سوم: تورم¬زدايي كيفري به مثابهِ سياست؛ دورۀ زمينه¬سازي 94
بند نخست: سياست¬گذاري رهبري؛ سياست¬هاي كلي كيفرزدا 95
بند دوم: سياست¬گذاري قانوني؛ تدوين لوايح قضايي كيفرزدا 97
بند سوم: سياست¬گذاري قضايي؛ حبس¬زدايي مديريتي ـ اخلاقي 103
الف: رهنمون¬هاي مديريتي؛ تبيين ظرفيت¬هاي قانوني 104
ب: رهنمون¬هاي اخلاقي؛ زندان در سياست كيفري اسلام 105
بند چهارم: سياست¬گذاري نافرجام؛ عدم تصويب لوايح كيفرزدا در مجلس 107
گفتار چهارم: عصر نوين سياست كيفرزدايي؛ دورۀ شكوفايي 108
بند نخست: گسترش جنبش¬هاي كيفرزدايي 109
الف: جنبش حبس¬زدايي؛ هستۀ كيفرزدايي در ايران 109
1: حبس¬زدايي در محكوميت¬هاي كيفري 110
2: حبس¬زدايي در محكوميت¬هاي مالي 111
2-1: تسهيل اعسارپذيري 113
2-2: وام¬دهي 114
2-3: كاهش حمايت كيفري از مهريه 116
2-4: كاهش بازداشت بدل از جزاي نقدي 117
2-5: تسهيل پرداخت ديۀ جنايات ناشي از تصادفات رانندگي 118
ب: جنبش اعدام¬زدايي 121
1: محدودسازيِ اعدام در جرايم مواد مخدر 122
2: قيد نشدن اعدام در درجات مجازات¬هاي تعزيري 127
3: اسقاط اجراي اعدام در برخي از جرايم حدي 127
4: لغو اعدام بزهكاران با سن كمتر از هجده سال 129
5: دادرسي منصفانۀ اعدام¬زدا 129
6: تكليف به اعدام¬زدايي در قانون برنامه ششم توسعه 130
پ: جنبش كيفرزدايي از اعتياد 132
بند دوم: مواضع كيفرگرا و عدول از آن در دستگاه قضا 136
الف: برخي مواضع كيفرگرا 136
1: امتياز محوري براي اعطاي مرخصي به زندانيان 137
2: شبهه آفريني در اعتبار برخي از كيفرزداهاي نوين 138
3: ترديد در اثربخشي اعدام¬زدايي 139
ب: عدول از مواضع كيفرگرا؛ تأكيد بر كيفرزداهاي نوين 139
1: دستور عمل هاي كاهش جمعيت كيفري زندان¬ها 140
2: اعطاي مرخصي¬هاي مناسبتي 141
بند سوم: شاخص¬گذاري براي كيفرزداييِ هدفمند 143
بخش دوم: اِعمال كيفرزدايي؛ ابزار و قواعد سياست 147
فصل نخست: ابزار؛ نسل¬ها، گونه¬ها و گستره¬ها 147
مبحث نخست: كيفر زداهاي نسل اول؛ پايدار و پويا 148
گفتار نخست: كاهش كيفر؛ تخفيف 149
بند نخست: سير انقباضي جهات كاهش كيفر 150
بند دوم: قبض و بسط گسترۀ كاهش كيفر 152
بند سوم: گسترش تخفيف ثانويه؛ كاهنده¬هاي پسا محكوميتيِ كيفر 156
الف: تصويب قانون كاهندۀ كيفر 157
ب: اسقاط حق تجديد نظرخواهي (تسليم به رأي) 158
پ: تشخيص دادگاه تجديدنظر 161
ت: صرف نظر از شكايت در جرايم غير قابل گذشت 162
ث: پرداخت به موقعِ جزاي نقدي 163
بند چهارم: ارزيابي كيفرزداييِ كاهش¬مدار 164
گفتار دوم: بخشش؛ عفو 165
بند نخست: عفو عمومي؛ كيفربخشي براي تكوين يا تحكيم اقتدار سياسي 166
بند دوم: بخشش خصوصي؛ كيفربخشيِ فردي ـ اجتماعي 169
بند سوم: عفو ويژه؛ احكام حكومتي براي سياسيون 170
بند چهارم: ارزيابي كيفرزداييِ بخشش¬مدار 171
گفتار سوم: رهايي، قبل يا در جريان كيفر؛ تعليق مجازات 172
بند نخست: ركن محكوميتي: محكوميت¬هاي تعليق¬پذير 176
بند دوم: ركن زماني: مدت تعليق 177
بند سوم: ركن الغايي: جرايم الغاگرِ تعليق 178
بند چهارم: ركن استثنايي: گسترۀ تعليق¬ناپذيري 179
بند پنجم: ارزيابي كيفرزداييِ تعليق¬مدار 181
گفتار چهارم: رهايي از زيست كيفري به زيست اجتماعي؛ آزادي مشروط 182
بند نخست: ركن سابقه¬اي: از سابقۀ حبس تا استفاده از آزادي مشروط 184
بند دوم: ركن تحملي: تحمل بخشي از محكوميت 185
بند سوم: ركن زماني: مدت رهايي 187
بند چهارم: ارزيابي كيفرزداييِ آزادي¬مدار 189
گفتار پنجم: جريمه پردازيِ درآمدي و نا درآمدي؛ جزاي نقدي 189
مبحث دوم: كيفر زداهاي نسل دوم (نوين) 194
گفتار نخست: جايگزين سازي براي زندان¬روي يا زندان¬ماني 195
بند نخست: جايگزين¬سازيِ عام؛ هم¬گراييِ دو نسل 197
بند دوم: جايگزين¬سازيِ خاص؛ حبس¬زداهاي نوين 199
الف: انعطاف¬پذيري؛ قابليت متناسب¬سازي اوليه و ثانويه 199
ب: بازگشت¬پذيري؛ قابليت اجراي كيفر اصلي 200
پ: مكمل¬پذيري؛ قابليت جمع با كيفرهاي تبعي و تكميلي 202
ت: همراه¬پذيري؛ قابليت جمع با ساير كيفرهاي اصلي 203
گفتار دوم: معاف¬سازي سنجشي؛ معافيت از مجازات و تعويق صدور حكم 204
گفتار سوم: زدايشِ كيفري افتراقي (سِن¬مدار) 206
بند نخست: تا نُه سال: زدايش كيفري مطلق 209
بند دوم: نُه تا پانزده سال: زدايش كيفري نامتوازن 210
بند سوم: پانزده تا هجده سال: زدايش كيفري رشدمدار 210
فصل دوم: قواعد؛ الگوي رواداريِ كيفري 212
مبحث نخست: حد زدايي؛ رواداريِ اجرايي ـ اثباتي 215
گفتار نخست: قاعدۀ كلي: ابتناء حدود بر تخفيف 217
گفتار دوم: قواعد جزيي 219
بند نخست: قاعدۀ بازگشت 220
بند دوم: قاعدۀ مصلحت 223
بند سوم: قاعدۀ محروميت 226
الف: دگرجنس¬گرايي 227
ب: همجنس¬گرايي مردان 228
پ: سالخوردگان 228
بند چهارم: قاعدۀ ادعا 229
گفتار سوم: ساير حدزدايي¬هاي نوين 230
بند نخست: حد زدايي¬هاي ماهوي 231
بند دوم: حدزدايي شكلي؛ حذف تشريفات اجراي حدود از پيكرۀ قانون 232
مبحث دوم: قصاص¬زدايي؛ رواداري در كيفرخواهي 234
گفتار نخست: قاعدۀ اراده 235
گفتار دوم: قاعدۀ تبديل 238
مبحث سوم: تعزير زدايي؛ رواداري در كيفردهي 239
گفتار نخست: قاعدۀ تدرّج ؛ درجه¬محوري 242
بند نخست: گسترۀ درجه¬¬اي 244
بند دوم: استثنائات نظام درجه¬اي 246
الف: استثناي بزه¬محور 247
ب: استثناي كيفرمحور 248
پ: استثناي بزهكار محور 251
گفتار دوم: قاعدۀ اختيار؛ آزاديِ عمل كيفرزدايانه 252
بند نخست: گسترۀ آزادي عمل 254
بند دوم: چهارچوب گذاريِ آزادي عمل 257
گفتار سوم: قاعدۀ مدت؛ زمان¬بندي 261
بند نخست: زمان؛ عامل سرعت يا ميزان تعزير زدايي 262
بند دوم: زمان؛ تابعي از رفتار مرتكب 264
گفتار چهارم: قاعدۀ سنجش؛ شرايط شايستگي براي رهايي از كيفر 267
بند نخست: سنجش رضايت؛ شرط جبران ـ گذشت 268
بند دوم: سنجش خطر؛ شرط سابقه 273
بند سوم: سنجش موقعيت؛ شرط جهات تخفيف 279
بند چهارم: سنجش بازگشت¬پذيري؛ شرط اصلاح 280
بخش سوم: فراگرد كيفرزدايي؛ نقش آفرينان سياست 285
فصل نخست: قانون گذار؛ كيفرگذاريِ كمينه 289
مبحث نخست: جرم انگاري با حداقلِ كيفر 290
مبحث دوم: فتواگزيني همسو با سياست 292
گفتار نخست: فتواگزينيِ موجود: ابهام در معيار گزينش 292
بند نخست: حبس¬گراييِ تعزيري 292
بند دوم: اعدام¬گراييِ تعزيري 294
گفتار دوم: فتواگزينيِ مطلوب: تعيين معيار گزينش 295
مبحث سوم: كيفرزداييِ دومين (الحاقي ـ تبعي) 299
گفتار نخست: تحريم¬زدايي كيفري 299
گفتار دوم: نمايش¬زدايي كيفري 304
گفتار سوم: استثنا زدايي كيفري 307
مبحث چهارم: كيفرزدايي جامع؛ آزمايشي و آيين نامه¬اي نبودن 308
مبحث پنجم: كيفر ستيزي در طرح¬هاي قانوني 312
فصل دوم: نظام عدالت كيفري ؛ كنش¬گران اصلي 315
مبحث نخست: سطح مديريتي؛ رييس قوه قضاييه 316
مبحث دوم: سطح رويه¬سازي 319
گفتار نخست: دادگاه كيفري؛ رويه سازي بنيادين 320
گفتار دوم: دادگاه تجديدنظر؛ اصلاح يا نقض آراي كيفرگرا 322
بند نخست: اصل منع تشديد كيفر 323
بند دوم: اختيار تخفيف كيفر 324
بند سوم: حكم به ساير كيفرزداها در آراي اصلاحي 325
بند چهارم: تجديدنظرخواهي دادستان به جهت عدم تناسب كيفر 326
گفتار سوم: ديوان عالي كشور؛ آراي وحدت رويۀ كيفرزدا 326
مبحث سوم: سطح پيشنهاد سازي 332
گفتار نخست: قاضي اجراي احكام كيفري 332
گفتار دوم: كميسيون عفو و تخفيف؛ پيشگام كيفرزدايي از محكومان 334
بند نخست: فرايند پيشنهاد عام (عادي) 335
بند دوم: فرايند پيشنهاد خاص 335
بند سوم: ارزيابيِ آماري سه دهه عفو و بخشودگي 336
گفتار سوم: شوراهاي مربوط به زندانيان 338
بند نخست: شوراي طبقه¬بندي 339
بند دوم: شوراي انضباطي 340
بند سوم: شوراهاي حل اختلاف در امور زندانيان 341
مبحث چهارم: سطح نظارتي 342
مبحث پنجم: سطح حمايتي؛ حاميان مالي زندانيان غير عمد 344
مبحث ششم: سطح پشتيباني و ارتباط دهي؛ دولت 345
فصل سوم: اجتماع؛ چالش¬هاي خواستاريِ فرهنگي 348
مبحث نخست: خواستاريِ ترميمي: ستيزه يا سازش؟ 352
مبحث دوم: خواستاريِ كيفري: گرايش يا گريز؟ 354
برآمد: كيفرزداييِ ايراني؛ هست¬ها و بايدها 359
منابع 371