درس عقود معین 2 بنا بر برنامه‌ مصوب 01/06/1395 شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، تحت عنوان: «حقوق مدنی 7 عقود معین قسمت ب» نام گذاری شده است و در دورۀ کارشناسی بعد از عقود معین قسمت «الف» به دانشجویان ارایه می‌شود. بر اساس سرفصل پیشنهادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عقود معین قسمت «ب» شامل عقود: عاریه، ودیعه، وکالت، ضمان، حواله، کفالت، رهن، عقود مشارکتی(مضاربه، مساقات، شرکت، مزارعه)، هبه و سبق و رمایه است. کتاب حاضر بر اساس همین سرفصل نگارش شده است منهای سبق و رمایه. فهرست آن را بر اساس نظم قانون مدنی طراحی کرده‌ایم تا دانشجویان با این نظم آشنایی پیدا کنند.

با توجّه به مخاطبین اصلی این کتاب که دانشجویان دورۀ کارشناسی رشتۀ حقوق قضایی می‌باشند، در بیان مطالب تا حدّ ممکن تلاش شده روان بودن و شیوایی عبارات رعایت شود. با وجود استفاده از برخی اصطلاحات عرفی به جای اصطلاحات حقوقی محتوای علمی موضوعات رعایت شده است.

ممکن است اساتید گرامی و دانشجویان محترم به نظرات ارایه شده در کتاب نقد یا ایرادی داشته باشند، در این صورت خواهشمند است انتقادات و ایرادات خود را برای اینجاب ارسال نمایند.

توجیه درس حقوق مدنی 7: در برنامۀ مصوب وزارت علوم، درس حقوق مدنی 7چنین توجیه شده است: «برخی از عقود معین مبتنی بر اذن مالك یا ذیحق هستند و اذنی نامیده می‌شوند. این عقود احکام و آثار خاصی دارند که این درس عهده‌دار آموزش این بخش از حقوق قراردادها خواهد بود. به علاوه برخی از عقود معین دیگر نیز در این درس مورد مطالعه قرار میگیرند.»

هدف: در برنامه مصوب وزارت علوم هدف این درس چنین ذکر شده است: «شناسایی بخشی از عقودی که با نام و آثار خاص در قانون وجود دارند».

سرفصل حقوق مدنی 7 در برنامۀ مصوب وزارت علوم به شرح ذیل است:

عاریه: شرایط انعقاد، آثار، انحلال

ودیعه: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

وکالت: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

ضمان: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

*ضرورت توجه به ضمان در تجارت.

*ضرورت توجه به ضمانت‌های بانکی.

حواله: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

کفالت: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

رهن: شرایط انعقاد، آثار، انحلال.

*ضرورت توجه به قانون ثبت و مقررات اجرایی رهن.

عقود مشارکتی: مضاربه، مساقات، شرکت، مزارعه.

هبه.

دورۀ کارورزی: در برنامۀ مصوب وزارت علوم برای تدریس حقوق مدنی(7) عقود معین- قسمت (ب) 3 واحد درسی و 48 ساعت پیش‌بینی شده است که شامل تدریس و کارورزی می‌باشد.

انتقاد از برنامۀ پیشنهادی وزارت علوم: متأسفانه در طرح پیشنهادی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بعنوان مرجع علمی کشور، کمترین تلاش برای ارایه یک الگوی مناسب و طراحی شکل نوین از نحوۀ ارایه درس نشده است. همانطور که از ظاهر سرفصل پیشنهادی مشخص است تدوین کنندگان این برنامه درسی صرفاً یک الگو انتخاب و آن را برای همۀ عقود تکرار کرده‌اند. این نقص سبب شده هر نویسنده براساس دیدگاه شخصی نسبت به طراحی کتاب و تدوین آن اقدام نماید. به همین خاطر شایسته است این وزارتخانه بعنوان مرجع علمی کشور، نسبت به تدوین برنامۀ درسی مناسب هم از جهت شکلی و هم از جهت محتوایی، بر اساس نیازهای واقعی و فناوری‌های نوین اقدام نماید.

در کنار نواقص اصلی که به طرح پیشنهادی وزارت علوم وارد است، پیش‌بینی کارورزی بدون ارایه راهکار برای اجرای آن سبب شده کمتر استادی بتواند این قسمت مهم از سرفصل درس را در مرحلۀ تدریس اجرا نماید. یقیناً دانشجویان محترم در این خصوص شاهد می‌باشند. درحالی که کارورزی باید با حضور دانشجو در محیط واقعی اجرا شود، به خاطر نبودن محیط آموزشی مناسب برای کارورزی اجرای آن با مشکلاتی همراه خواهد بود. درس عقود معین مرحلۀ تشکیل عقد است و محیط کارورزی باید محیطی مناسب با این مرحله باشد.

تعریف کارورزی: کارورزی عبارت است از اجرا کردن مطالبی که به صورت تئوری دانشجو آموخته است، اعم از اینکه در محیط واقعی باشد یا محیط طراحی شده.[1]

چگونگی اجرا: برای کارورزی لازم است محیط مناسب وجود داشته باشد، اعم از محیط واقعی و یا محیط طراحی شده. شرکت تمامی دانشجویان در محیط واقعی تشکیل قرارداد ممکن نیست. راههای جایگزین شرکت دانشجویان در جلسات تشکیل عقد، طراحی کارگاه است. به این منظور نیاز به کارگاهی می‌باشد که مراحل تشکیل قراردادهای مختلف در آن طراحی شده باشد.

مزایای کارورزی:

• آشنایی با محیط‌های کاری.


• آشنایی با اصول و قوانین فضای کار.


• امکان تبادل تجربیات با سایر کارورزان.


• محک زدن علاقه مندی‌ها.


• به کارگیری خلاقیت در حل مسائلی که در حین آموزش به وجود می‌آید.


• افزایش خودباوری کارورزان.


• زمینه ساز فرصت‌های شغلی در آینده.

به منظور وصول به این مزایا محیطی که برای دانشجویان طراحی می‌شود باید:

1- از همۀ جنبه‌ها مشابه محیط واقعی برخوردار باشد. محیط‌هایی که در کارورزی حقوق مدنی 7 مورد نظر است، محیط‌های تشکیل قرارداد می‌باشد.

2- در آموزش کارورزی باید قوانین مربوطه به صورت صحیح به دانشجویان آموزش داده شود. این قوانین در مورد محیط‌های کسب و کار قوانین مرتبط با آنها است و در مورد دفاتر اسناد رسمی و دفاتر وکلا قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه و در مورد دادگاهها قوانین مربوط به آیین دادرسی.

3- محیط کارورزی باید به شکلی طراحی شود که دانشجویان بتوانند به صورت کامل موضوعات خواسته شده را ترسیم نمایند.

4- دانشجویان باید با مشاهده مسایل عینی علاقه خود را به موضوعات مختلف درس(تئوری) شناسایی نمایند.

5- با ایجاد مسایل عملی و پرونده‌های حقوقی واقعی و فرضی دانشجویان را ترقیب به حل آنها نماییم.

6- به تمامی دانشجویان اجازه داده شود در کلاس‌های عملی شرکت فعال داشته باشند.