پيشگفتار 21
علائم اختصارى 24

فصل اول: تعاريف و مقدّمه
1 ـ حقّ چيست؟ 25
2 ـ حيوان چيست؟ آيا حيوان حقّى دارد؟ 27
3 ـ فلسفه حقوق حيوانات چيست؟ 33
4 ـ حقوق حيوانات چيست؟ آيا حيوان اهليت تمتّع و استيفا دارد؟(احياى تفكّر اصيل) 38
5 ـ جايگاه حقوق حيوانات در علم حقوق : 42
6 ـ حقوق حيوانات، اختلاط نظامها 45
7 ـ منابع حقوق حيوانات 48

فصل دوم: حقوق حيوانات در قوانين
8 ـ مقدمه 50
بخش اول: حقوق حيوانات در قانون اساسى 54
9 ـ اصل حكومت حقّ و عدل قرآن 54
10 ـ اصل افزايش توليدات كشاورزى و دامى در جهت خودكفايى 54
11 ـ مدير محيط زيست حكومت اسلامى است (اصل مديريت محيط زيست) 55
12 ـ اصل طلايى حفاظت محيط زيست 56
بخش دوم: حقوق حيوانات در قانون مدنى 61
13 ـ حيوانات در حكم مال غير منقول 61
14 ـ نتاج حيوانات 64
15 ـ تملّك حيوان وحشى ممكن نيست. (حيوان ربايى «غصب حقوق آن» جرم است و بيع حيوان وحشى باطل است) 65
16 ـ حيوان گم شده و شرايط آن 66
الف) حقوق تطبيقى 67
17 ـ تكليف رد حيوان گم شده به مالك يا حاكم 68
الف) حاكم كيست؟ 68
ب) وضعيت حقوقى حيوان گم شده يا يافت شده و مسووليت مالك اصلى و يابنده چگونه است؟ 69
ج) آيا يابنده مكلّف است حيوان را به دادستان و مقام قضايى تسليم كند،يا صرف اطلاع دادن كافى است؟ 72
د) اگر يابنده بعد از يافتن حيوان گم شده اعراض كند و آن را رها كند، آيا ضامن است؟ 72
ه ) آيا صاحب حيوان بعد از اطلاع مبنى بر اهمال و كاهلى يا اعراض يابنده مى‌تواند به او رجوع كند؟ 73
و) تكليف در قبال حيواناتى كه مالك آنها را رها كرده يا اعراض نموده و يا در نگهدارى آن اهمال نموده چيست؟ 73
ز) وضعيت حقوقى يد و مسووليت يابنده و متصرّف و نگهدارى حيوان در فرض م. 172 ق.م. چگونه است؟ 73
ح) مدت زمان مجاز نگهدارى حيوان توسط يابنده چقدر است؟ 75
ط) اگر حاكم پس از تجسّس، مالك حيوان را نيابد، تكليف چيست؟ 76
ى) حكم حيوانى كه داخل خانه‌ى انسان مى‌شود چيست؟ 77
ك) ملاك مناطق مسكونى و غير مسكونى ماده‌ى 172 ق.م. چيست؟ 77
ل) آيا يابنده‌ى حيوان به استناد هزينه‌ها و مخارج حيوان عليه مالك حق حبس خواهد داشت؟ 77
م) اعراض مالك حيوان چگونه مسلّم مى‌شود و آيا قابل رجوع است؟ 78
ن) حقوق تطبيقى 79
18 - شكار حيوان 81
الف) شكار چيست؟ 82
ب) صيد چيست؟ 82
19 ـ شكار حيوان مملوك ممنوع است. (تعاريف حيوان اهلى و وحشى و تفاوت آنها) 84
الف) حيوان اهلى چيست؟ 84
ب) حيوان وحشى چيست؟ 85
ج) متمكن از دفاع چيست؟ 86
د) معانى «علامت مالكيت» چيست؟ 86
ه ) حكم استثنايى زنبور عسل و كبوتر كه در كندو و برج جمع مى‌شوند؟ 87
و) در دوران امر و تعارض بين ضاله و اعراض مالك تكليف چيست؟ 89
ز) در دوران امر و تعارض بين اعراض مالك و عنوان مجهول‌المالك تكليف چيست؟ 89
20 ـ غصب حيوان و ضمان غاصب نسبت به عين و منافع حيوان 89
حقوق تطبيقى 92
21 ـ اتلاف حيوان 94
الف) اتلاف چيست؟ 94
ب) آيا مباشر در تلف حيوان مى‌تواند به اذن كسى كه او را فريفته استناد كند؟ 94
احكام مختلف تلف حيوان : 95
الف) حكم تلف حيوان انتفاعى : 95
ب) حكم تلف حيوان غير انتفاعى : 96
ج) حكم تلف حيوان نجس غير معلَّم: (آموزش نديده) 96
د) حكم تلف حيوان نجس معلَّم 97
ه ) حكم تلف حيوان نجس ولگرد يا رها شده (وحشى شده) 97
و) حكم تلف حيوان نجس وحشى 97
ز) با توجه به مبحث (ج) و اينكه معامله حيوان نجس ممنوع است اگر صاحب حيوان مسلم يا غير مسلم، بدل حيوان را مطالبه كند و تهيه بدل
حيوان منجر به خريد حيوان نجس و پرداخت ثمن خواهد بود، حكم چيست؟ 98
ح) با توجه به جواز تجارت سگ معلَّم، معلم ناگزير از تجارت سگ غيرمعلم براى تعليم است، حكم چيست؟ 99
ط) خلاصه‌ى قضاياى مالك و تالف حيوان نجس 99
22 ـ حيوان اهلى، مثلى است يا قيمى؟ 100
الف) تشخيص قيمى يا مثلى بودن چه فايده‌اى در خصوص حيوان دارد؟ 101
ب) در تعذر رد بدل حيوان يا عدم رضايت هر يك از طرفين در رد يا پذيرش بدل و نوسان قيمت حيوان، كدام قيمت پرداخت مى‌شود؟ 103
23 ـ دفاع مشروع در برابر حيوان 103
الف) دفاع مشروع چيست؟ 104
ب) فرق دفاع مشروع و در حكم دفاع مشروع چيست؟ 106
ج) آيا دفاع مشروع در برابر تجاوز حيوان تحقق مى‌يابد؟ 107
د) حقوق تطبيقى 108
24 ـ خساراتى كه مالك يا متصرّف حيوان مسبب است. 109
الف) در كدام خسارت‌ها مالك يا متصرف حيوان مسوول خسارت وارده نيست؟ 110
ب) در كدام خسارت‌ها مالك يا متصرف حيوان مسوول خسارت وارده مى‌باشد؟ 112
ج) حقوق تطبيقى 117
25 ـ مسووليت ناشى از مالكيت يا حفاظت حيوان 118
الف) عناصر و اركان مسووليت مدنى : 118
ب) شرايط ضرر قابل مطالبه : 118
ج) موانع انتساب فعل زيانبار به فاعل آن 120
د) حقوق تطبيقى 135
26 ـ معامله‌ى حيوان اهلى مملوك (خيار حيوان) 135
الف) خيار چيست؟ 136
ب) خيار حيوان شامل چه حيواناتى است؟ 136
ج) آيا خيار حيوان شامل مبيع معين است يا مبيع كلى را در بر مى‌گيرد؟ 136
د) خيار حيوان متعلّق به چه كسى است؟ 137
ه ) در مواردى كه مبيع و ثمن هر دو حيوان است وضعيت خيار حيوان چگونه است؟ 137
و) مبدأ خيار حيوان از حين عقد است يا از حين تفرق؟ 138
ز) مراد از «حين عقد» براى ثبوت خيار حيوان، زمان قبض مشترى است يا زمان صيغه عقد؟ 140
ح) فايده‌ى خيار حيوان قبل از قبض و بعد از عقد چيست؟ 141
ط) سه روز خيار حيوان چگونه محاسبه مى‌شود؟ 141
ى) مسقطات خيار حيوان كدام است؟ 143
ك) آيا مطلق تصرّف مسقط خيار حيوان است؟ 144
ل) چه تصرّفاتى مسقط خيار حيوان است؟ 144
م) آيا تصرّف مقيد به دلالت بر رضايت مسقط خيار حيوان است؟ 145
ن) آيا اجاره دادن حيوان از جانب مشترى در مدّت خيار حيوان مسقط خيار حيوان است؟ اگر حيوان دچار نقص شود برعهده‌ى كيست؟ 147
س) اگر فردى اسبى جهت مسابقه بخرد و در مدت خيار حيوان، مسابقه دهد و برنده نشود، آيا مى‌تواند به اين بهانه معامله را فسخ كند؟ 147
ع) تكليف نتاج حيوان بعد از بيع و نوزاد متولد شده در زمان خيار در حالت اعمال فسخ چگونه است؟ 148
ف) حكم ماده 358 ق.م. بر اينكه حمل در بيع حيوان متعلّق به مشترى نمى‌شود، آيا مغاير حقوق حيوانات نيست؟ 150
27 ـ اجاره‌ى حيوانات 151
الف) در عقد اجاره‌ى حيوان آيا تعيين راكب (سواركار) يا محمول (بار) لازم است؟ 152
ب) نقد نظر دكتر امامى در خصوص شق دوم ماده 508 ق.م 152
28 ـ وجه التزام در اجاره‌ى حيوان 155
آيا حكم ماده 509 ق.م. هنگامى كه حيوان در تصرّف مستأجر باشد، جارى است؟ 156
29 ـ حيوان مورد اجاره ممكن است كلّى در معين باشد ولى حيوان مورد معامله بايد عين معين باشد 156
با توجه به اينكه بيع مال قيمى (حيوان) به صورت كلى فى‌الذمه و كلى در معين باطل است آيا اين حكم با مفهوم ماده 510 ق.م. تعارض ندارد؟ 158
30 ـ تكليف مستأجر حيوان 159
با توجه به امكان اجاره دادن عين مستأجره توسط مستأجر (م. 474 ق.م.) و لزوم تعيين راكب و محمول (قسمت دوم ماده‌ى 508 ق.م.) آيا مستأجر حيوان باز هم حق انتقال منافع را خواهد داشت؟ 160
31 ـ موارد بطلان و فسخ عقد اجاره‌ى حيوان 160
الف) موارد بطلان يا انفساخ اجاره‌ى حيوان كدام است؟ 160
ب) موارد فسخ اجاره حيوان كدام است؟ 161
32 ـ شروع اجاره‌ى حيوان از زمان عقد است يا تسليم؟ 161
33 ـ مدت اجاره حيوان در موردى كه منفعت به بيان مسافت و محل معين شده چگونه محاسبه مى‌شود؟ 162
34 ـ عقد مسابقه و گروبندى با حيوان (شرط‌بندى) 163
الف) قمار چيست؟ 164
ب) ماهيت حقوقى عقد مسابقه چگونه است؟ 166
ج) عقد مسابقه شامل چه حيواناتى مى‌شود؟ 167
د) شرايط اساسى صحّت عقد مسابقه چيست؟ 167
بخش سوّم: حقوق حيوانات در قانون مجازات اسلامى 168
35 ـ مسووليت دامپزشك 168
الف) تعهّد دامپزشك چه نوع تعهّدى است؟ 169
ب) اگر دامپزشك قبل از معالجه برائت حاصل كند ولى درحين معالجه مرتكب تقصير شود، آيا مشمول حكم ماده 322 ق.م.ا. مبنى بر برائت و عهده‌دار خسارت نبودن، خواهد بود؟ 169
ج) در موارد فورى كه حيوان نياز به درمان سريع (جراحى و...) دارد و اخذ رضايت از صاحب حيوان مقدور نيست، مسووليت دامپزشك چگونه خواهد بود؟ 170
36 ـ جنايت به واسطه‌ى حيوان 171
الف) عناصر تشكيل دهنده‌ى جرم 172
ب) موجبات ضمان كيفرى 173
37 ـ مسووليت حفظ و نگهدارى حيوان 175
حقوق تطبيقى 178
38 ـ دفاع در برابر هجوم حيوان و مسووليت مالك يا متولى حيوان در اين خصوص 179
39 ـ مسووليت مالك حيوان در برابر هجوم حيوانش به حيوان ديگر 180
40 ـ ضمان ناشى از آسيب سگ خانه 182
الف) آيا حكم ماده‌ى 360 ق.م.ا. شامل حيوانات ديگر نيز مى‌شود يا مختص دارنده‌ى سگ است؟ 182
ب) مشتركات و مميزات احكام مواد 357 و 360 ق.م.ا.؟ 183
ج) حقوق تطبيقى 183
41 ـ ضمان ناشى از توقف حيوان در جايى 184
42 ـ ضمان ناشى از زدن حيوان 185
43 ـ اتلاف و مسموم و ناقص نمودن حيوانات اهلى يا وحشى 185
الف) حيوان حلال گوشت كدام است؟ 186
ب) تحليل حقوقى و مميزات حيوان حلال گوشت و حرام گوشت؟ 189
ج) چرا شكار و اتلاف و ناقص كردن حيوان اهلى متعلق به ديگرى جرم است و مسووليت كيفرى دارد؟ 190
د) نكته‌ى خلاف قاعده‌ى ماده‌ى 679 ق.م.ا.: «چرا شكار و اتلاف حيوان وحشى قابل گذشت و داراى جنبه‌ى خصوصى است؟» 190
ه ) حقوق تطبيقى (كنوانسيون تهران) 191
و) حقوق تطبيقى (كنوانسيون كويت) 192
ز) حقوق تطبيقى (پروتكل كيوتو) 193
ح) حقوق تطبيقى (پروتكل مونترال) 194
ط) حقوق تطبيقى (كنوانسيون نيويورك) 195
ى) حقوق تطبيقى (كنوانسيون روتردام) 197
ك) حقوق تطبيقى (كنوانسيون استكهلم) 199
44 ـ شكار و صيد غير مجاز حيوانات وحشى 200
45 ـ كشتار غير مجاز دام 201
الف) دام چيست؟ 202
ب) جرم كشتار غير مجاز دام مطلق است يا مقيد؟ 202
46 ـ تخريب محيط زيست 204
الف) تعريف مرتع : 205
ب) تعريف اراضى جنگلى 205
ج) تعريف زمين باير 206
د) تعريف زمين موات 206
ه ) تعريف پارك ملّى 206
و) تعريف منابع طبيعى 206
ز) جرم تخريب محيط زيست و منابع طبيعى چگونه تحقّق مى‌يابد؟ 207
ح) حقوق تطبيقى (كنوانسيون بازل) 208
بخش چهارم: حقوق حيوانات در قوانين محيط زيستى 210
47 ـ متن قانون شكار و صيد (مصوب 16/3/1346 با اصطلاحات مصوب 30/10/1353 و 25/9/1375) 210
48 ـ بررسى مغايرت قانون شكار و صيد با شرع و حقوق حيوانات وحشى 218
الف) آيا قانون شكار و صيد مغاير با شرع و حقوق حيوانات در اسلام است؟ 218
ب) مواد پيشنهادى جهت اصلاح قانون شكار و صيد مصوب 16/3/ 1346 221
49 ـ متولى، محافظ، حامى و مسوول حيوانات وحشى در حقوق ايران كيست؟ 222
50 ـ بررسى مغايرت تصميمات شوراى عالى حفاظت از محيط زيست با حقوق حيوانات 223
51 ـ متن آيين‌نامه‌ى اجرايى قانون شكار و صيد (مصوبه‌ى شماره‌ى 7640/7 مورّخ 13/10/1346 هيأت وزيران) 225
52 ـ بررسى و تحليل حقوقى آيين‌نامه اجرايى قانون شكار و صيد 229
مواد پيشنهادى جهت اصلاح آيين نامه اجرايى قانون شكار و صيد 231
53 ـ قانون حفاظت و بهسازى محيط زيست (مصوب 28/3/1353 و اصلاحيه 24/8/1371) 232
54 ـ بررسى و تحليل حقوقى قانون حفاظت و بهسازى محيط زيست 238
الف) مواد پيشنهادى جهت اصلاح قانون حفاظت و بهسازى محيط زيست 240
ب) حقوق تطبيقى (كنوانسيون لندن) 242
55 ـ آيين نامه اجرايى قانون حفاظت و بهسازى محيط زيست(مصوبه شماره 81840 مورخ 4/12/1354 هيأت وزيران) 243
56 ـ بررسى و تحليل حقوقى آيين نامه اجرايى قانون حفاظت و بهسازى محيط زيست (نقد باغ وحش و موزه حيوانات) 250
الف) مواد پيشنهادى جهت اصلاح آيين نامه اجرايى قانون حفاظت و بهسازى محيط‌زيست 252
ب) حقوق تطبيقى (كنوانسيون تنوع زيستى) 253
57 ـ حقوق حيوانات در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى (1388 ـ 1384) 255
58 ـ قانون حفاظت و بهره‌بردارى ازمنابع آبزى جمهورى اسلامى ايران 256

59 ـ بررسى و تحليل حقوقى قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى جمهورى اسلامى ايران. 262
الف) هنگام تعارض وظايف و اختيارات شركت سهامى شيلات ايران در خصوص امور جانوران آبزى با وظايف و اختيارات سازمان حفاظت محيط
زيست تكليف چيست؟ 262
ب) مواد پيشنهادى جهت اصلاح قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى 265
60 ـ آيين نامه اجرايى قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى جمهورى اسلامى ايران 266
61 ـ بررسى و تحليل حقوقى آيين‌نامه اجرايى قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى 289
الف) آيا ماده 47 آيين نامه اجرايى قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى با بند ج ماده 22 قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى و همچنين با مواد 10 ـ11 ـ 12ـ13 ـ14 ـ15 قانون شكار و صيد موازى يا معارض نيست؟ 290
ب) مواد پيشنهادى جهت اصلاح آيين نامه اجرايى قانون حفاظت و بهره‌بردارى از منابع آبزى 291
62 ـ لايحه قانونى مجازات صيد غير مجاز از درياى خزر و خليج فارس 292
63 ـ بررسى و تحليل حقوقى لايحه قانونى مجازات صيد غير مجاز از درياى خزر و خليج فارس(مصوب 4/5/1358 شوراى انقلاب اسلامى ايران) 294
64 ـ آيين نامه اجرايى شكار ويژه 295
65 ـ بررسى و تحليل حقوقى آيين نامه اجرايى شكار ويژه(شماره 3346/ت 22805 مورخ 31/1/1381) 298
الف) مغايرت با شرع : 298
ب) مغايرت با قانون اساسى : 299
ج) مغايرت با قوانين محيط زيست : 299
66 ـ رأى وحدت رويه در مورد مطالبه بهاى جانوران وحشى (پرندگان شكارى)(مصوب 9/2/1374 هيأت عمومى ديوان عدالت ادارى) 300
67 ـ بررسى و تحليل حقوقى رأى وحدت رويه در مورد مطالبه بهاى جانوران وحشى (پرندگان شكارى) 301
فصل سوم: حقوق حيوانات در منابع معتبر اسلامى
68 ـ مقدمه 303
بخش اول: حقوق طبيعى حيوانات وحشى 304
69 ـ پيشگفتار 304
تعريف حيوان وحشى : 305
70 ـ حق حيات 305
الف) گفتار نخست، تعريف : 305
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 306
ج) گفتار سوم، نتيجه مبحث : 308
71 ـ حق مالكيت 308
الف) گفتار نخست، تعريف : 308
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 309
ج) گفتار سوم، در موارد تعارض حقوق مالكانه انسان با حيوان چه بايد كرد؟ 310
72 ـ حق تغذيه 311
الف) گفتار نخست، تعريف : 311
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 311
ج) گفتار سوم، چراگاه و منابع تغذيه حيوان وحشى در ملكيت حقيقى كيست؟ 311
73 ـ حق توليد مثل و منع عقيم كردن و نسل كشى حيوان 312
الف) گفتار نخست تعريف : 312
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 312
74 ـ حق آزادى 313
الف) گفتار نخست، تعريف : 313
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 314
ج) گفتار سوم، در دعواى تجارت حيوان وحشى (طوطى) كه بين خريدار و پرنده فروشى مطرح است، قاضى چگونه و با چه استنادى فصل خصومت مى‌كند؟
(دلايل بطلان بيع حيوان وحشى) 314
د) نحوه مستند سازى از حيوانات وحشى 316
75 ـ حق بهداشت و درمان رايگان 316
الف) گفتار نخست، تعريف : 316
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 316
76 ـ حق آشيانه و زيستگاه 317
الف) گفتار نخست، تعريف : 317
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 317
ج) گفتار سوم، جهات اهميت آشيانه حيوانات وحشى 318
د) گفتار چهارم، در صورت تعارض حق مسكن انسان و حق آشيانه حيوان تقدم با كدام است؟ 318
ه ) گفتار پنجم، حدود و ثغور تسليط انسان و حقوق مالكانه اش در قبال حيوان چگونه تعيين مى‌شود؟ 319
و) حقوق تطبيقى (كنوانسيون رامسر) : 319
77 ـ حق تكامل 320
الف) گفتار نخست، تعريف : 320
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 320
78 ـ حق صلح و منع به جنگ انداختن 321
الف) گفتار نخست، تعريف : 321
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 321
79 ـ منع خشونت و آزار و فريب حيوان 322
الف) گفتار نخست، تعريف : 322
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 322
ج) گفتار سوم، جهات اهميت منع خشونت و اضرار به حيوان 323
80 ـ منع داغ نهادن و سوزاندن حيوان و مثله كردن آن 323
الف) گفتار نخست، تعريف : 323
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 323
81 ـ منع شكار و صيد 325
الف) گفتار نخست، تعريف : 325
ب) گفتار دوم، طرح مبحث: دليل جواز شكار و صيد چه بوده است؟ 325
ج) گفتار سوم، اجزا و گوشت‌هايى كه تغذيه از آن ممنوع است : 326
د) گفتار چهارم، دلايل ممنوعيت شكار : 327
82 ـ منع تجارت و قاچاق حيوان وحشى 327
الف) گفتار نخست، تعريف : 327
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 328
ج) گفتار سوم، جهات اهميت منع تجارت حيوان وحشى و قاچاق اجزاى آن 328
د) گفتار چهارم، آيا پرنده فروشى و فروش حيواناتى مثل خرگوش، قنارى، زاغ،
باز و ... مجاز است؟ 329
ه ) حقوق تطبيقى (كنوانسيون سايتيس) 329
83 ـ منع بهره‌كشى (منع تلقيح مصنوعى يا تغيير ژنتيك حيوانى) 332
الف) گفتار نخست، تعريف : 332
ب) گفتار دوم، جهات اهميت منع بهره‌كشى از حيوان وحشى : 332
ج) حقوق تطبيقى (كنوانسيون تنوع زيستى و پروتكل ايمنى زيستى) : 333
84 ـ حيوان وحشى غير قابل تملك است (منع اهلى ساختن) 337
الف) گفتار نخست، تعريف : 337
ب) گفتار دوم، دلايل غير قابل تملك بودن حيوان وحشى 337
ج) گفتار سوم، اقسام حيوانات از نظر ملكيت 338
د) گفتار چهارم، آيا سير اهلى نمودن حيوان وحشى ادامه دارد؟ 339
ه ) موارد مغايرت تأسيس باغ وحش، سيرك، موزه وحوش و حيوان فروشى با حقوق حيوانات وحشى : 339
85 ـ حيوان اهلى رها شده، ولگرد، حيوان اهلى كه (وحشى شده) است 340
الف) گفتار نخست، تعريف : 340
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 340
ج) گفتار سوم، تكليف حيوان اهلى رها شده يا ولگرد چيست و در كدام دسته (وحشى يا اهلى) جاى مى‌گيرد؟ 341
د) گفتار چهارم، شرايط حيوان وحشى شده؟ 341
86 ـ حق تعاون و رسيدگى و كمك به حيوان وحشى نيازمند، بى سرپرست، مجروح، بيمار يا گم شده 341
الف) گفتار نخست، تعريف : 341
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 342
ج) گفتار سوم، آيا كشتن مارى كه قصد خوردن جوجه‌هاى پرنده‌اى را دارد، نقض تناسبات محيط زيست و حق حيات و تغذيه حيوان مهاجم تلقى مى‌شود؟ 343
د) گفتار چهارم، دخالت و دفاع و حمايت انسان در روابط حيوانات وحشى از حيوان نيازمند در چه حالاتى لازم است؟ 343
87 ـ اصل تساوى انسان و حيوان در استفاده از محيط زيست 344
الف) گفتار نخست، تعريف : 344
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 344
ج) گفتار سوم، جهات اهميت اصل تساوى انسان و حيوان در استفاده از محيط زيست : 345
88 ـ شناخت حيوان موذى (استثنايى بر حق حيات) 346
الف) گفتار نخست، تعريف : 346
ب) گفتار دوم، قواعد مهم شناخت حيوان موذى : 346
ج) گفتار سوم، فرق حكم دفاع مشروع با حكم قتل موذى چيست؟ 347
د) حقوق تطبيقى 349
89 ـ استفتاء مؤلف در خصوص شناخت حيوان موذى و... 349
90 ـ منع مجازات حيوان وحشى 352
الف) گفتار نخست، تعريف : 352
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 352
91 ـ اصل تساوى حقوق 353
الف) گفتار نخست، تعريف : 353
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 353
92 ـ حق تابعيت حيوان وحشى 354
الف) گفتار نخست، تعريف : 354
ب) گفتار دوم، طرح مبحث و شرايط تحقق تابعيت : 354
ج) گفتار سوم، اگر حيوان ماده يا نرى به واسطه تجارت از كشور خارج شود و در كشور بيگانه با همنوع خود جفت گيرى كند، وضعيت حيوان متولد شده چگونه خواهد بود؟ 355
د) گفتار چهارم، قواعد مسلم تابعيت حيوانات وحشى : 356
ه ) گفتار پنجم، تابعيت مضاعف و سيال حيوانات وحشى مهاجر : 356
و) گفتار ششم، ضرورت شناسايى تابعيت حيوانات وحشى مهاجر 357
ز) گفتار هفتم، فايده حق تابعيت حيوان وحشى : 360
ح) حقوق تطبيقى (كنوانسيون رامسر) : 362
93 ـ حق ديه حيوانات 363
الف) گفتار نخست، تعريف : 363
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 363
ج) گفتارسوم، ضرورت شناسايى حق ديه تمام و ديه اعضاى حيوانات وحشى : 364
د) گفتار چهارم، چگونگى و نحوه استنتاج ميزان ديه اعضا و جوارح حيوان وحشى : 365
ه ) گفتارپنجم، ديه اعضاى حيوانات وحشى : 366
و) گفتار ششم، آيا نحوه شناسايى ارزش اعضاى حيوان وحشى با توجه به ق.م.ا قياس محسوب مى‌شود؟ 370
ز) گفتار هفتم، بعضى از موارد معين ديه حيوانات كه توسط شارع معين شده است. 371
94 ـ حق قصاص و رستاخيز حيوانات 372
الف) گفتار نخست، تعريف : 372
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 372
95 ـ حق تقدم حيات حيوان بر حقوق الناس و حقوق الله 373
الف) گفتار نخست، تعريف : 373
ب) گفتار دوم، طرح مبحث 373
بخش دوم: حقوق طبيعى حيوانات اهلى 374
96 ـ مقدمه 374
الف) تعريف حيوان اهلى : 374
ب) تفاوت‌هاى اصولى و حقوقى حيوانات وحشى و اهلى(21 تفاوت) 374
97 ـ حق حيات 376
الف) گفتار نخست، تعريف : 376
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 377
ج) گفتار سوم، ضرورت شناسايى حق حيات حيوانات اهلى حلال گوشت : 377
98 ـ حق نفقه 378
الف) گفتار نخست، تعريف : 378
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 378
ج) گفتار سوم، اگر مالك حيوان اهلى استطاعت براى اداى نفقه نداشته باشد
تكليف چيست؟ 379
د) گفتار چهارم، اگر مالك حيوان از دادن نفقه حيوان خوددارى كند تكليف چيست؟ 379
ه ) گفتار پنجم، مقدار و اندازه نفقه حيوان ا هلى چگونه خواهد بود؟ 380
و) گفتار ششم، آيا تصرف بدون اذن در علوفه و آب براى نجات جان حيوان اهلى جايز است؟ 380
99 ـ حق مسكن مناسب 381
الف) گفتار نخست، تعريف : 381
ب) گفتار دوم، مشخصات مسكن مناسب و سالم : 381
100 ـ حق بهداشت و درمان 382
الف) گفتار نخست، تعريف : 382
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 382
ج) گفتار سوم، رئوس حقوق بهداشتى و درمانى حيوان اهلى : 383
101 ـ حق توليد مثل و منع عقيم ساختن و منع نسل كشى حيوان 384
الف) گفتار نخست، تعريف : 384
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 384
ج) گفتار سوم، آيا با در نظر گرفتن مصالح عمومى و مردمى مى‌توان در مقاطعى تصميم به كشتار يا عقيم سازى حيوانات ولگرد يا مزاحم گرفت؟ 385
د) گفتار چهارم، ضرورت‌هاى حق توليد مثل حيوانات اهلى : 386
102 ـ منع خشونت و شلاق زدن يا ترساندن حيوان و منع مفارقت مادر و فرزند 387
الف) گفتار نخست، تعريف : 387
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 387
ج) گفتار سوم، مصاديق خشونت عليه حيوان : 388
د) گفتار چهارم ،آيا زدن حيوان با وسيله‌اى نرم بر مكان مناسب تجويز شده است؟ 389
103 ـ منع داغ نهادن و مثله كردن حيوان 389
الف) گفتار نخست ،تعريف : 389
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 390
104 ـ منع دشنام به حيوانات 390
الف) گفتار نخست، تعريف : 390
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 391
105 ـ حق صلح و منع به جنگ انداختن حيوانات 391
الف) گفتار نخست، تعريف : 391
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 392
106 ـ منع بازى با حيوانات 393
الف) گفتار نخست، تعريف : 393
ب) گفتار دوم ،دلايل منع بازى با حيوان : 393
107 ـ منع شكار حيوان اهلى 393
الف) گفتار نخست، تعريف : 393
ب) گفتار دوم، دلايل منع شكار حيوان اهلى : 394
ج) گفتار سوم، هجوم حيوان اهلى به حيوان اهلى ديگرى و شكار آن : 394
108 - عدالت در بهره‌كشى و انتفاع با رعايت طاقت حيوان 395
الف) گفتار نخست، تعريف : 395
ب) گفتار دوم، رئوس شقوق رفتار عادلانه در بهره‌كشى و انتفاع از حيوان اهلى : 395
109 ـ حق ذبح بدون آزار و مشروع 397
الف) گفتار نخست، تعريف : 397
ب) گفتار دوم، شرايط اساسى حق ذبح بدون آزار و مشروع 397
110 ـ پرداخت ديه 399
الف) گفتار نخست، تعريف : 399
ب) گفتار دوم، طرح مبحث و تفاوت ديه حيوان اهلى و وحشى 399
ج) گفتار سوم، امروزه چه ملاكى براى ديه حيوانات اهلى وجود دارد؟ 400
د) آيا همه حيوانات اهلى ديه دارند؟ 400
111 ـ منع نگه داشتن حيوان نجس( سگ و خوك خشكى) 401
الف) گفتار نخست، تعريف : 401
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 401
ج) گفتار سوم، آيا سگ معمولى يا سگ آپارتمان يا سگ‌هاى كوچك بى آزار كه مدام شست و شو مى‌شوند را مى‌توان در خانه يا آپارتمان نگه داشت ؟ 402
112 ـ حق بنوت و ولايت و عدم مفارقت 403
الف) گفتار نخست، تعريف : 403
ب) گفتار دوم ،طرح مبحث : 403
ج) گفتار سوم، شرايط اساسى حق ولايت و بنوت : 404
113 ـ منع تقبيح و حق اكل مشروع 404
الف) گفتار نخست، تعريف : 404
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 404
114 ـ حق نام 405
الف) گفتار نخست، تعريف : 405
ب) گفتار دوم ،طرح مبحث : 405
115 ـ منع سكس و بهره‌كشى جنسى از حيوان 406
الف) گفتار نخست، تعريف : 406
ب) گفتار دوم، جهات اهميت منع سكس و بهره‌كشى جنسى از حيوان : 406
ج) گفتار سوم، طرح مبحث روابط جنسى انسان و حيوان : 407
د) صور و شقوق متفاوت احكام روابط جنسى انسان و حيوان : 410
ه ) ادله اثبات جرم وطى حيوان : 412
و) تعزير و مجازات واطى 412
ز) حكم روابط جنسى حيوانات اهلى ناهمگون و غير همنوع و جهاندن حيوان نر بر ماده چيست؟ 413
ح) اگر حيوان حلال گوشت وطى شده حامله باشد ،آيا حكم ذبح و امحا به حمل سرايت مى‌كند؟ 413
116 ـ مجازات ستم به حيوانات 414
الف) گفتار نخست، تعريف : 414
ب) گفتار دوم، طرح مبحث : 414

فصل چهارم: تحليل حقوقى آرا
117 ـ مقدمه 416
118 ـ متن رأى دادگاه در خصوص سرقت يك قلاده سگ و 150 عدد كبوتر 417
الف) متن رأى دادگاه : 417
ب) نقد و تحليل حقوقى رأى : 418
ج) يك قلاده توله سگ از مالك آن سرقت شده است مالك چگونه مى‌تواند اقامه دعوا كند؟ 421
119 ـ متن رأى دادگاه در خصوص قتل به واسطه حيوان و با سهل‌انگارى و اهمال در نگهدارى 421
الف) متن رأى دادگاه : 421
ب) اركان رأى : 424
ج) استدلال ديوان عالى كشور در نقض رأى محكوميت مسبب 425
د) نقد و تحليل حقوقى رأى : 425
ه ) نتيجه‌گيرى 427
120 ـ متن رأى دادگاه در خصوص قاچاق حيوانات وحشى 428
الف) متن رأى دادگاه : 428
ب) اركان رأى : 430
ج) نقد و تحليل حقوقى رأى : 430

فصل پنجم: طرح قانون حيوانات ايران
121 ـ طرح پيشنهادى قانون حيوانات ايران 432
الف) بخش اول: مقدمه 432
ب) بخش دوم: متن قانون و تعاريف 432
ج) بخش سوم: حقوق مشترك حيوانات اهلى و وحشى 434
د) بخش چهارم: حقوق طبيعى حيوانات وحشى 448
ه ) بخش پنجم: حقوق طبيعى حيوانات اهلى 457

فصل ششم:اساسنامه مجلس مدافعان حقوق حيوانات
122 ـ اساسنامه مجلس مدافعان حقوق حيوانات 470
الف) مقدمه 470
ب) متن اساسنامه(اهداف، عضويت، شرايط عضويت و...) 471
فهرست منابع و مآخذ