پيشگفتار 16
مقدمه 17

بخش اول: تفكر انتخابات دمكراتيك
فصل اول: كليات 25
گفتار اول ـ دموكراسى و نظام دمكراتيك 25
بند اول ـ معناى نظام دمكراتيك 26
بند دوم ـ شاخصه‌هاى نظام دمكراتيك 27
اول ـ انتخابات آزاد و منصفانه 27
دوم ـ دولت شفاف و پاسخگو 28
سوم ـ حقوق مدنى و سياسى 29
چهارم ـ جامعه دمكراتيك و جامعه مدنى 30
گفتار دوم ـ انتخابات 32
بند اول ـ معناى لغوى 32
بند دوم ـ معناى اصطلاحى 33
گفتار سوم ـ انتخابات دمكراتيك 34
بند اول ـ معناى انتخابات دمكراتيك 34
بند دوم ـ ويژگى‌هاى انتخابات دمكراتيك 35
اول ـ مشاركت فعال همگانى 35
دوم ـ وجود آزاديهاى سياسى 36
سوم ـ آزاد و منصفانه بودن 36
چهارم ـ پذيرش نتيجه انتخابات 36
پنجم ـ رعايت كلّيّه اصول حاكم بر نظام دمكراتيك 36
فصل دوم: مبانى نظرى انتخابات دمكراتيك 37
گفتار اول ـ بنيادهاى نظرى انسان شناختى 39
بند اول ـ مفهوم انسان شناسى 39
اول ـ تعريف انسان‌شناسى : 40
دوم ـ انسان شناسى سياسى : 41
بند دوم ـ كرامت انسانى 42
اول ـ رويكرد درون دينى 43
دوم ـ رويكرد برون دينى 45
بند سوم ـ برابرى ذاتى 47
اول ـ برابرى از ديدگاه كانت : 47
دوم ـ برابرى از ديدگاه رالز : 49
بند چهارم ـ فاعليت اخلاقى 51
بند پنجم ـ مختاريت و استقلال 53
اول ـ مختاريت : 54
دوم ـ برداشتها : 56
بند ششم ـ آزادى 60
اول ـ مفهوم آزادى 61
دوم ـ برداشتها 64
گفتار دوم ـ نظريه حق 68
بند اول ـ مفهوم حق 68
اول ـ حق بودن و حق داشتن 69
دوم ـ تحليل هوفلد 70
بند دوم ـ حق‌هاى انتخاباتى 71
اول ـ حق تعيين سرنوشت 73
دوم ـ حق مشاركت سياسى 76
سوم ـ حق رأى 78
چهارم ـ حق كانديدا شدن 83
گفتار سوم ـ نظريه حاكميت مردمى و ملى 84
بند اول ـ حاكميت مردمى 85
بند دوم ـ حاكميت ملى 87
گفتار چهارم ـ نظريه قرارداد اجتماعى 89
بند اول ـ مفهوم قرارداد اجتماعى 90
بند دوم ـ برداشتها 90
اول ـ نظريه اخلاق چون منفعت متقابل يا نظريه واگذارى 90
دوم ـ نظريه رضايت عمومى 92
سوم ـ نظريه اراده عمومى 93
چهارم ـ نظريه برابرى طبيعى ـ اخلاقى 95
گفتار پنجم ـ نظريه نمايندگى 98
بند اول ـ مفهوم نمايندگى 99
بند دوم ـ برداشتها 102
اول ـ دسته بندى مك كالوم 103
دوم ـ دسته بندى كات 105
گفتار ششم ـ دستورگرايى 107
بند اول ـ دولت مشروطه 108
بند دوم ـ دولت قانونمند 108
بند سوم ـ حاكميت قانون 109
بند چهارم ـ دولت محدود 111
فصل سوم: اصول حاكم بر انتخابات دمكراتيك 113
گفتار اول ـ اصول ارزشى و ماهوى 113
بند اول ـ اصل آزادى سياسى 115
اول ـ مفهوم آزادى سياسى 115
دوم ـ انواع آزاديهاى سياسى 117
بند دوم ـ اصل عدالت سياسى 122
بند سوم ـ برابرى سياسى 124
اول ـ مفهوم برابرى سياسى 124
دوم ـ برداشتها 126
سوم ـ شاخصه‌هاى برابرى سياسى 127
بند چهارم ـ اصل عدم تبعيض 128
اول ـ اعلاميه جهانى حقوق بشر 130
دوم ـ ميثاق بين‌المللى حقوق مدنى و سياسى 130
سوم ـ ميثاق بين‌المللى حقوق اقتصادى و فرهنگى 130
چهارم ـ كنوانسيون‌اروپايى حمايت ازحقوق بشر وآزاديهاى‌اساسى‌بين‌دولت‌هاى‌عضو 130
پنجم ـ كنوانسيون بين‌المللى محو كلّيّه اشكال تبعيض نژادى 130
بند پنجم ـ اصل حاكميت قانون 131
اول ـ مفهوم اصل حاكميت قانون 132
دوم ـ برداشتها 133
بند ششم ـ اصل تضمين حقوق مدنى و سياسى 136
بند هفتم ـ اصل نظارت همگانى 138
گفتار دوم ـ اصول كارآمدى و رويه‌اى 140
بند اول ـ اصل منصفانه بودن انتخابات 141
اول ـ مفهوم منصفانه بودن 141
دوم ـ شاخصه‌هاى منصفانه بودن انتخابات 142
بند دوم ـ اصل شفافيت 143
اول ـ مفهوم شفافيت 143
دوم ـ انتخابات و شفافيت 143
بند سوم ـ اصل پاسخگويى 144
اول ـ تعريف پاسخگويى 145
دوم ـ مفهوم پاسخگويى 145
سوم ـ انتخابات و پاسخگويى 146
بند چهارم ـ اصل دسترسى به اطلاعات 148
اول ـ مفهوم دسترسى به اطلاعات 149
دوم ـ اصول حاكم بر آزادى و دسترسى به اطلاعات 151
سوم ـ اصل دسترسى به اطلاعات و انتخابات 151
بند پنجم ـ اصل رأى همگانى، عام و برابر 151
بند ششم ـ اصل رقابتى بودن انتخابات 153
اول ـ مفهوم رقابتى بودن 153
دوم ـ مؤلّفه‌هاى اصلى رقابتى بودن انتخابات 154
بند هفتم ـ اصل مخفى بودن رأى 156
اول ـ اصل مخفى بودن در اسناد بين‌المللى و منطقه‌اى 157
دوم ـ اقدامات مناسب در جهت مخفى بودن آراء 157
بند هشتم ـ اصل دوره‌اى بودن انتخابات 158
بند نهم ـ اصل مستقيم بودن رأى 159
بند دهم ـ اصل اختيارى بودن 159
بند يازدهم ـ اصل اصيل بودن انتخابات 160
اول ـ گزينش واقعى 160
دوم ـ دسترسى برابر به خدمات عمومى 160
سوم ـ گزينش آگاهانه 161
بند دوازدهم ـ اصل سلامت انتخابات 161
اول ـ اصل صحت و دقت 162
دوم ـ اصل امنيت 162
سوم ـ اصل قطعيت 163
چهارم ـ اصل معتبر بودن 163
پنجم ـ اصل اعتماد عمومى 163
گفتار سوم ـ اصول تشكيلاتى و سازمانى 164
بند اول ـ اصل تفكيك قوا 165
بند دوم ـ اصل استقلال قضايى 167
اول ـ مفهوم استقلال قضايى 167
دوم ـ عوامل مؤثّر در استقلال رفتار قاضى 168
بند سوم ـ اصل كنترل قضايى 170
اول ـ مفهوم كنترل قضايى 170
دوم ـ اصول كنترل قضايى 170
بند چهارم ـ اصل وجود نهادهاى مدنى 172
اول ـ سازمانهاى غيردولتى 173
دوم ـ احزاب سياسى 174
بند پنجم ـ اصل وجود رسانه‌هاى آزاد و مستقل 177
اول ـ مفهوم رسانه آزاد و مستقل 178
دوم ـ كاركرد رسانه‌ها در نظام انتخاب دمكراتيك 178
بند ششم ـ اصل وجود مديريت انتخاباتى مستقل و كارآمد 180
فصل چهارم: كار ويژه‌هاى انتخابات در نظام دمكراتيك 182
گفتار اول ـ مشروعيّت بخشى 182
گفتار دوم ـ ثبات سياسى 183
گفتار سوم ـ قاعده مند نمودن تصدى پستهاى عمومى و انتخابى 186
گفتار چهارم ـ انتخاب و گزينشگرى 187
گفتار پنجم ـ كنترل قدرت سياسى 188

بخش دوم: الگوى مطلوب ساختار و سازماندهى انتخابات پارلمان
فصل اول: چارچوب قانونى 191
گفتار اول ـ كليات 192
بند اول ـ مفهوم چارچوب قانونى انتخابات 192
بند دوم ـ اصول حاكم بر تنظيم چارچوب قانونى 193
بند سوم ـ عناصر و بخش‌هاى مختلف چارچوب قانونى 193
اول ـ موضوعات كلى 193
دوم ـ فعاليت‌هاى اساسى مرتبط با فرآيند انتخابات 194
سوم ـ بازيگران انتخابات 194
چهارم ـ موضوعات فرعى 194
پنجم ـ موضوعات بنيادين 194
گفتار دوم ـ اسناد و قوانين حاكم بر انتخابات 194
بند اول ـ قانون اساسى 194
بند دوم ـ قانون انتخابات 196
بند سوم ـ اسناد و تعهدات بين‌المللى 197
بند چهارم ـ بخشنامه‌ها و آئين نامه‌هاى قوه مجريه 199
بند پنجم ـ دستورالعمل‌هاى اجرايى مقامات انتخاباتى 199
بند ششم ـ رويه قضايى 200
بند هفتم ـ كدهاى رفتارى 201
فصل دوم: نظام انتخاباتى و حوزه‌بندى انتخابات 202
گفتار اول ـ نظام انتخاباتى 202
بند اول ـ تعريف نظام انتخاباتى 203
بند دوم ـ اصول حاكم بر گزينش نظام انتخاباتى 204
اول ـ اصل شفافيت 204
دوم ـ اصل نمايندگى 204
سوم ـ اصل فراگيرى و جامعيت 205
چهارم ـ اصل گزينش رأى دهنده 205
پنجم ـ اصل سادگى 205
ششم ـ اصل مشروعيّت 205
هفتم ـ اصل تناسب و انصاف نمايندگى 206
بند سوم ـ معيارهاى عمده گزينش نظام انتخاباتى 206
اول ـ تحقّق مفهوم نمايندگى 206
دوم ـ قابل دسترس و پرمعنا كردن انتخابات 207
سوم ـ فراهم نمودن انگيزه لازم براى ايجاد وفاق 207
چهارم ـ ايجاد حكومت كارآمد و با ثبات 207
پنجم ـ پاسخگو نمودن حكومت 208
ششم ـ برانگيختن احزاب سياسى 208
هفتم ـ پارلمان كارآمد 209
هشتم ـ انطباق با استانداردهاى حقوق بشرى و بين‌المللى 209
بند چهارم ـ انواع نظامهاى انتخاباتى 209
اول ـ نظام انتخاباتى اكثريتى 210
دوم ـ نظام تناسبى 214
سوم ـ نظام تركيبى يا تلفيقى 220
بند پنجم ـ الگوى مطلوب نظام انتخاباتى 223
گفتاردوم ـ حوزه بندى انتخابات 226
بند اول ـ اصول حاكم بر حوزه بندى انتخاباتى 228
اول ـ اصل استقلال و بى‌طرفى 228
دوم ـ اصل برابرى اعتبار و عيار رأى 228
سوم ـ اصل شفافيت 229
چهارم ـ اصل نمايندگى (حفظ منافع گروه‌هاى ذى‌نفع) 229
پنجم ـ اصل عدم تبعيض 230
بند دوم ـ شيوه‌ها و معيارهاى تعيين حدود حوزه‌هاى انتخاباتى 230
اول ـ معيار جمعيت برابر 231
دوم ـ معيار جغرافيايى 231
سوم ـ معيار جمعيت‌هاى ذينفع 232
بند سوم ـ الگوى مطلوب حوزه بندى انتخاباتى 233
فصل سوم: شرايط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان 235
گفتار اول ـ شرايط انتخاب كنندگان 235
بند اول ـ شروط ايجابى 236
اول ـ حداقل سن 237
دوم ـ تابعيت 238
سوم ـ اقامت 239
چهارم ـ بهره‌مند بودن از حقوق سياسى 240
بند دوم ـ شروط سلبى 240
اول ـ بيماران روانى 240
دوم ـ اهليت اخلاقى 241
سوم ـ محروميت برخى از گروه‌ها 242
گفتار دوم ـ شرايط انتخاب شوندگان 242
بند اول ـ اصول حاكم بر شرايط انتخاب شوندگان و رقابت سالم 244
اول ـ آزادى گردهمايى و تشكل 244
دوم ـ آزادى كانديداتورى 244
سوم ـ آزادى بيان و اجتماعات 244
چهارم ـ رقابت صلح آميز و منصفانه 244
پنجم ـ چندگانگى و كثرت گرايى سياسى 245
ششم ـ وجود زمينه رقابت مطلوب 245
هفتم ـ عدم تبعيض 245
بند دوم ـ كانديداها 245
اول ـ شروط ايجابى 246
دوم ـ شروط سلبى 250
بند سوم ـ احزاب سياسى 254
اول ـ علائم حزبى 255
دوم ـ ارائه اساسنامه 255
سوم ـ ليست حاميان 255
چهارم ـ پوشش جغرافيايى و سراسرى 255
پنجم ـ پرداخت هزينه‌ها و سپرده مقرر 256
ششم ـ گزارش مالى 256
هفتم ـ ارائه ليست نامزدها 257
هشتم ـ ارائه رئوس برنامه‌ها و فعاليت‌هاى انتخاباتى 257
نهم ـ معرفى ناظران و نمايندگان 257
فصل چهارم: مديريت اجرايى انتخابات 259
گفتار اول ـ كليات 260
بند اول ـ اصول حاكم بر مديريت انتخابات 260
اول ـ اصل استقلال 260
دوم ـ اصل بيطرفى 261
سوم ـ اصل احترام به قانون 262
چهارم ـ اصل شفافيت 263
پنجم ـ اصل مديريت دقيق و صحيح 263
ششم ـ اصل پاسخگويى 264
هفتم ـ اصل كارآمدى و مؤثّر بودن 264
هشتم ـ اصل تخصص و حرفه‌اى بودن 264
نهم ـ اصل گرايش به خدمت 264
بند دوم ـ مفهوم مديريت اجرايى 265
گفتار دوم ـ ساختار و تشكيلات نهاد مديريت اجرايى انتخابات 266
بند اول ـ مدلهاى مديريت اجرايى انتخابات 267
اول ـ مدل مستقل 267
دوم ـ مدل حكومتى 268
سوم ـ مدل تركيبى 269
بند دوم ـ تركيب نهاد مديريت اجرايى انتخابات 270
اول ـ عضويت 270
دوم ـ موقعيت اعضا 271
سوم ـ رئيس 271
چهارم ـ تركيب اعضا 271
پنجم ـ نهاد دائم و موقت 274
ششم ـ تعداد اعضا 275
هفتم ـ دوره عضويت 275
هشتم ـ شيوه‌ها و شروط انتصاب يا انتخاب اعضا 276
نهم ـ مقررات داخلى 279
دهم ـ فرآيند تصميم‌گيرى 279
يازدهم ـ جلسات 279
دوازدهم ـ كميته‌هاى كارى و فرعى 280
سيزدهم ـ هيأت‌ها و كميسيونهاى اجرايى 280
بند سوم ـ كدهاى رفتارى اعضا و كاركنان نهاد مديريت انتخابات 282
اول ـ كدهاى رفتارى اعضا نهاد مديريت انتخابات 282
دوم ـ كدهاى رفتارى مأموران انتخاباتى 283
بند چهارم ـ الگوى مطلوب مديريت اجرايى انتخابات 283
اول ـ كميسيون مركزى انتخابات و هيأت‌هاى اجرايى 284
دوم ـ ساختار سازمانى كميسيون مركزى انتخابات 287
گفتار سوم ـ وظايف و اختيارات مديريت اجرايى 290
بند اول ـ فرآيند قبل از روز اخذ رأى 291
اول ـ برنامه ريزى انتخاباتى 291
دوم ـ تنظيم سياستهاى انتخاباتى 291
سوم ـ تقويم انتخاباتى 292
چهارم ـ آماده سازى برنامه استراتژيك و عملياتى 293
پنجم ـ بودجه 294
ششم ـ تأمين پرسنل و امكانات و تجهيزات لازم 295
هفتم ـ پيشنهاد و اصلاح قوانين انتخاباتى 295
هشتم ـ حوزه بندى انتخابات 296
نهم ـ ثبت نام رأى دهنده 297
دهم ـ تعليم و آموزش رأى دهنده 303
يازدهم ـ ثبت نام كانديداها 306
دوازدهم ـ ثبت نام و تأمين مالى احزاب سياسى 307
سيزدهم ـ بررسى صلاحيت داوطلبان 308
چهاردهم ـ فعاليت و تبليغات انتخاباتى 310
پانزدهم ـ تعيين حوزه‌هاى رأى‌گيرى 315
بند دوم ـ فرآيند اخذ رأى 318
اول ـ اصول حاكم بر فرآيند اخذ رأى 318
دوم ـ انواع رأى‌گيرى 320
سوم ـ برگه رأى 324
چهارم ـ جعبه برگه رأى 326
پنجم ـ روز و ساعات رأى‌گيرى 326
ششم ـ فرايند ساعات رأى‌گيرى 327
هفتم ـ صدور برگه رأى 329
هشتم ـ انداختن رأى به صندوق 329
نهم ـ كمك به رأى دهنده 329
دهم ـ امنيت روز رأى‌گيرى 330
يازدهم ـ مديريت بحران 330
دوازدهم ـ پايان يافتن رأى‌گيرى 331
سيزدهم ـ اقدامات فورى 331
بند سوم ـ فرايند بعد از اخذ رأى 332
اول ـ شمارش آراء 332
دوم ـ اعلام نتايج 337
سوم ـ تأييد نتايج انتخابات 341
چهارم ـ اعتبار نامه نمايندگى 343
پنجم ـ برگزارى انتخابات ميان دوره‌اى 344
فصل پنجم: مديريت تضمين سلامت انتخابات 345
گفتار اول ـ مديريت نظارت بر انتخابات 346
بند اول ـ معنا و مفهوم نظارت بر انتخابات 346
بند دوم ـ تعريف نظارت بر انتخابات 347
اول ـ كدهاى رفتارى IDEA 348
دوم ـ اصول راهبردى نظارت بر انتخابات اتحاديه آفريقايى 348
سوم ـ اريك 348
بند سوم ـ اهداف نظارت 350
بند چهارم ـ اصول راهبردى حاكم بر نظارت بر انتخابات 351
اول ـ اصل بيطرفى 351
دوم ـ اصل شفافيت 352
سوم ـ اصل حرفه‌اى بودن 352
چهارم ـ اصل پاسخگويى 352
پنجم ـ اصل صحت و دقت 352
ششم ـ اصل استقلال 353
هفتم ـ اصل جامعيت 353
بند پنجم ـ ساختار و سازماندهى مديريت نظارت بر انتخابات 353
اول ـ نظارت داخلى 353
دوم ـ نظارت بين‌المللى بر انتخابات 359
بند ششم ـ مراحل نظارت بر انتخابات 362
اول ـ مراحل قبل از اخذ رأى 362
دوم ـ مراحل روز رأى‌گيرى 364
سوم ـ مراحل بعد از اخذ رأى 366
بند هفتم ـ ملزومات ناظران 367
اول ـ تهيه و ارسال گزارش 368
دوم ـ ساختار گزارش 368
سوم ـ كدهاى رفتارى ناظران انتخاباتى 369
گفتار دوم ـ مديريت رسيدگى به اعتراضات و حل و فصل دعاوى 370
بند اول ـ اصول و قواعد كلى حاكم بر نظام رسيدگى به اعتراضات و حل و فصل دعاوى... 370
بند دوم ـ آيين دادرسى اعتراضات و شكايت 372
بند سوم ـ نظامهاى مختلف رسيدگى به اعتراضات و حل و فصل دعاوى 373
اول ـ نهادها و كميسيونهاى انتخاباتى 373
دوم ـ سيستم ارگان سياسى 374
سوم ـ سيستم قضايى 374
بند چهارم ـ تخلفات، جرايم انتخاباتى، اعتراضات و شكايات مرتبط با آنها 375
اول ـ مراحل قبل از اخذ رأى 377
دوم ـ مراحل فرايند اخذ رأى 385
سوم ـ مراحل پس از اخذ رأى 387
چهارم ـ كليّات 389
بند پنجم ـ مجازاتها 389
بند ششم ـ الگوى مطلوب حل و فصل دعاوى و رسيدگى به اعتراضات 390
اول ـ نهادهاى رسيدگى كننده 390
دوم ـ ملاحظات ويژه در رسيدگى به اعتراضات و شكايات 392
نتيجه 393
كتابنامه 400