مقدمه 15

بخش اول: قوانين ومقررات 19
• تصويب نامه قانون ملي شدن جنگل‌هاي كشور (مصوب27/10/1341 هيأت‌وزيران) 21
• آئين نامه اجرائي قانون ملي شدن جنگلها (مصوب 6/6/1342 هيأت وزيران) 26
• قانون‌ حفاظت‌ و بهره‌برداري‌ از جنگل‌ها و مراتع‌ با اصلاحات‌ بعدي‌ (مصوب‌ 30/5/1346) 38
• آيين نامه اجراي تبصره3ماده3قانون اصلاحي قانون حفاظت وبهره برداري ازجنگل هاومراتع كشور(مصوب 1349وزراي اقتصاد،دارايي ومنابع طبيعي) 84
• آيين‌نامه اجرايي قاچاق موضوع ماده 28 قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها و مراتع كشور(مصوب 6/12/1346 با اصلاحات مصوب 16/12/1371 هيأت وزيران) 86
• قانون تفسير «قانون نحوه اعمال تعزيرات حكومتي راجع به قاچاق كالا و ارز»مصوب 12/2/1374 مجمع تشخيص مصلحت نظام 89
• آئين‌نامه اجراي موضوع مواد 31 و 34 و تبصره 4 ماده 37 اصلاح قانون حفاظت و بهره برداري از جنگلها و مراتع 90
• آيين نامه اجرايي ماده (۳۳) اصلاحي قانون حفاظت و بهره برداري از جنگل ها و مراتع كشور 98
• قرارداد اجاره موضوع ماده (۱۶) آيين نامه 109
• آئين نامه اجرائي قانون اصلاح ماده 34 قانون حفاظت و بهره برداري از جنگلها و مراتع مصوب 14/3/1354 و الحاق چند تبصره به آن(مصوب 2/7/1374 هيأت وزيران) 117
• قانون تمديد زمان اجراي ماده (34) قانون حفاظت و بهره برداري از جنگلها و مراتع 126
• آيين نامه اجرايي تبصره (5) ماده (34) قانون حفاظت و بهره برداري از جنگلها و مراتع كشور 127
• آيين‌نامه اجرايي ماده 44 مكرر قانون اصلاح قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگلها و مراتع (مصوب 17 و 22/9/1349) 131
• قانون تعيين تكليف اراضي اختلافي موضوع اجراي ماده 56 قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگلها و مراتع (مصوب 22/6/1367) 133
• آئين‌نامه اصلاحي آئين‌نامه اجرايي قانون تعيين تكليف اراضي اختلافي موضوع اجراي ماده 56 قانون حفاظت و بهره‌برداري ازجنگلها و مراتع كشور 135
• قانون حفظ و حمايت از منابع طبيعي و ذخاير جنگلي كشور (مصوب 5/7/1371) 143
• آئين نامه اجرايي ماده (1) قانون حفظ و حمايت از منابع طبيعي و ذخاير جنگلي كشور(مصوب 16/12/1371 هيأت وزيران) 145
• آيين‌نامه اجرايي ماده 2 قانون حفظ و حمايت از منابع طبيعي و ذخاير جنگلي كشور (مصوب 16/12/1371 هيأت وزيران) 147
• قانون نحوه واگذاري و احياء اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران مصوب 25/6/58 151
• لايحه قانوني اصلاح قانون نحوه واگذاري و احياء اراضي مصوب 11/12/58 شوراي انقلاب 160
• «لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني نحوه واگذاري و احياء اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران مصوب و لايحه قانوني مربوط به واگذاري زمين به كشاورزان» مصوب 28/12/1358 164
• لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احياء اراضي درحكومت جمهوري اسلامي ايران (مصوب 26/1/1359) 168
• آئين نامه اجرائي لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري واحياء اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران مصوب 31/2/59 172
• دستورالعمل اصلاحي ضوابط واگذاري اراضي منابع ملي و دولتي براي طرح‌هاي كشاورزي و غيركشاورزي 186
• تصويب‌نامه در خصوص واگذاري اراضي ملي و دولتي 214
• آيين‌نامه نصاب اراضي قابل واگذاري به فعاليت‌هاي مختلف در خارج از حريم شهرها و روستاها 216
• ضوابط اجرايي واگذاري اراضي شيبدار( مصوب هيأت وزيران) 219
• ماده 75 قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف آن درموارد معين مصوب 28/12/73 224
• آيين نامه اجرايي ماده (75) قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف آن در موارد معين 225
• ابلاغيه اصلاحيه دستورالعمل آيين نامه اجرايي ماده 75 قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و ... 229
• دستورالعمل آئين نامه اجرائي ماده 75 قانون وصول برخي ازدرآمدهاي دولت و مصرف آن در مورد معين مصوب 13/8/75 هيأت وزيران 230
• ماده 84 قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف آن در موارد معين مصوب 28/12/1373 235
• قانون تفسير ماده (84) قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت و مصرف آن در موارد معين 237
• آئين نامه اجرائي تبصره (1) بند (5) الحاقي ماده (84) قانون وصول برخي از در آمد هاي دولت و مصرف آن در موارد معين 238
• دستورالعمل ضوابط و شرايط اعمال تخفيف در اجراي ماده 84 قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت 244
• قانون افزايش بهره وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي مصوب 23/4/1389 247
• آيين‌نامه اجرايي ماده (8) قانون افزايش بهره وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي(مصوب 10/12/1393 هيات وزيران) 268
• آيين نامه اجرايي تبصره (2) اصلاحي ماده (9) قانون افزايش بهره وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي موضوع ماده (45) قانون رفع موانع توليد رقابت پذير و ارتقاي نظام مالي كشور 272
• آيين نامه اجرايي تبصره (3) الحاقي ماده (9) قانون افزايش بهره وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي موضوع ماده (54) قانون رفع موانع توليد رقابت پذير و ارتقاي نظام مالي كشور 275
• آيين‌نامه اجرايي بند (ب) ماده (۱۲) قانون افزايش بهره‌وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي 282
• قانون جامع حدنگار (كاداستر) كشور (مصوب 12/11/1393) 286
• قانون مرجع تشخيص اراضي موات و ابطال اسناد آن (مصوب سي‌ام آذرماه 1365) 293
• آئين‌نامه اجرايي قانون مرجع تشخيص اراضي موات و ابطال اسناد آن(مصوب 8/7/66 هيأت وزيران) 295
• دستورالعمل مربوط به امور شناسايي، تشخيص، مميزي و تملك اراضي ملي و دولتي 300
• دستورالعمل مقررات و ضوابط نحوه تشخيص حريم روستا مصوب ستاد مركزي هيأت‌هاي واگذاري و احياي اراضي و اصلاحيه‌هاي مربوط به آن (موضوع تبصره ذيل ماده 9 آيين‌نامه اجرايي قانون مرجع تشخيص اراضي موات و ابطال اسناد آن) 306
• اصلاحيه‌هاي برخي مواد و تبصره‌هاي دستورالعمل مقررات و ضوابط نحوه تشخيص حريم روستا 308
• قانون تعاريف محدوده و حريم شهر ، روستا و شهرك و نحوه تعيين آنها(مصوب 14/10/1384) 309
• صورتجلسه مورخ 5/2/1385 ستاد مركزي هيأتهاي واگذاري زمين 313
• قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضي موقوفه (مصوب 25/11/1371) 320
• قانون الحاق 2 تبصره به ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضي موقوفه 322
• قانون استفساريه تبصره (5) الحاقي به ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضي موقوفه(مصوب 19/9/1382) 323
• آيين‌نامه اجرايي قانون ابطال اسناد وفروش رقبات، آب و اراضي موقوفه 324
• از قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت مصوب 27/11/1380 334
• ازقانون برنامه پنج ساله دوم توسعه مصوب 20/9/1373 338
• ازقانون برنامه پنج ساله سوم توسعه مصوب 17/1/1379 340
• آيين‌نامه اجرايي بند (‌الف) ماده(104) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران 344
• آيين‌نامه اجرايي ماده 108 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران 347
• از قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه مصوب 11/6/1383 353
• آيين‌نامه اجرايي بند«ي‌« ماده (69) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي‌، اجتماعي وفرهنگي‌ جمهوري اسلامي ايران 355
• آيين نامه اجرايي ماده(70) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي،اجتماعي وفرهنگي جمهوري اسلامي ايران 359
• اصلاح آيين نامه اجرايي ماده 70 قانون برنامه چهارم توسعه وزارت جهادكشاورزي 363
• ازقانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه مصوب 1389 365
• برنامه بهينه سازي پايش، حفظ، بهره برداري و مديريت جنگل هاي كشور 367
• ازكتاب پنجم قانون مجازات اسلامي (تعزيرات ومجازاتهاي بازدارنده) مصوب 2/3/1375 375
• سياست هاي دولت در مورد صيانت از جنگل هاي شمال كشور 377
• برنامه جامع صيانت از جنگلهاي شمال كشور (حفظ ، نگهداري و توسعه جنگلهاي شمال ) 379
• از قانون ساماندهي وحمايت از توليد وعرضه مسكن (مصوب 25/2/1387) 388
• قانون تسهيل تنظيم اسناد در دفا‌تر اسناد رسمي مصوب 24/05/1385 389
• آيين‌نامه اجرايي قانون تسهيل تنظيم اسناد در دفا‌تر اسناد رسمي(مصوب هيات وزيران26/12/1386) 391
• قانون تعيين تكليف وضعيت ثبتي اراضي و ساختمانهاي فاقد سند رسمي مصوب20/9/1390 396
• آيين نامه اجرايي آمادگي مقابله با پديده گرد و غبار 403
• از قانون برنامه پنج ساله ششم مصوب 1395 408
• قانون جلوگيري از خرد شدن اراضي كشاورزي و ايجاد قطعات مناسب فني، اقتصادي مصوب 21/11/1385 413
• آيين نامه اجرايي قانون جلوگيري از خردشدن اراضي كشاورزي و ايجاد قطعات مناسب فني، اقتصادي 415
• تصويب نامه در خصوص حدنصاب فني و اقتصادي اراضي كشاورزي (زراعي و باغي) موضوع ماده (۱) قانون جلوگيري از خردشدن اراضي كشاورزي و ايجاد قطعات مناسب فني، اقتصادي ـ مصوب۱۳۸۵ـ 419
• قانون حفاظت، احياء و مديريت تالاب‌هاي كشور مصوب 4/2/1396 421
• قانون هواي پاك مصوب 25/4/1396 423
• آيين‌نامه اجرايي نظام صنفي كارهاي كشاورزي و منابع طبيعي 439
• آيين نامه اجرايي تبصره ماده (۱۴) قانون هواي پاك 450

بخش دوم:آراي هيأت عمومي 453
فصل اول:آراي وحدت رويه ديوان عدالت اداري 455
• 1-اعتراض سازمان جنگلها ومراتع وادارات منابع طبيعي به 455
• اجراي مقررات ماده56قانون حفاظت وبهره برداري 455
• 2-درخصوص نحوه واگذاري نهالستانهاي عمومي وايستگاه هاي توليد بذر ونهال 457
• 3-ترهين اسناد اراضي واگذاري موضوع مادتين 31و32 لايحه قانوني نحوه واگذاري اراضي 461
• 4- بهره برداري از طرحهاي موضوع واگذاري مواد( 31و32 ) 463
• لايحه قانوني نحوه واگذاري اراضي 463
• 5-ممنوعيت واگذاري نهالستانهاي عمومي، ايستگاه هاي توليد بذرونهال 467
• 6-سلب صلاحيت ديوان عدالت اداري دررسيدگي به آراي قطعي 472
• كميسيون ماده 56 قانون حفاظت وبهره برداري از جنگل ها ومراتع 472
• 7-ابطال ماده 6 آيين‎نامه اجرائي قانون مرجع تشخيص اراضي موات مصوب 8/7/1366 هيأت وزيران 2- بند 334 مجموعه بخشنامه‎هاي ثبتي 3 تبصره ماده 31 آيين‎نامه قانون دفاتر اسناد رسمي مصوب 1317 476
• 8- ابطال بند يك ماده 37 دستورالعملهاي واگذاري حق بهره برداري از اراضي ملي ودولتي 480
• 9- نحوه پذيرش اسناد عادي در اعتراض اشخاص به اجراي مقررات موضوع ماده 56 قانون حفاظت وبهره برداري از جنگل ها ومراتع 484
• 10- عدم واگذاري اراضي خلع يد شده به متصرفين عدواني اراضي ملي ودولتي 487
• 11- لزوم رعايت نحوه واگذاري موضوع ماده34 اصلاحي 501
• 12-عدم ابطال ماده2 شيوه نامه ماده 11 آيين نامه اجرايي قانون اصلاح ماده 33 قانون حفاظت و بهره برداري از جنگلها و مراتع كشور 505
• 13- وصول اجاره بها نسبت به اراضي ملي واگذاري بدون تخفيف 512
• 14- عدم جواز قانوني دائر به پرداخت بهاء و يا معوض اراضي كه در اجراي ماده 56 قانون جنگلها و مراتع كشور ملي اعلام مي گردد به مالكان قبلي آنها 516
• 15- عدم ابطال ماده 3 آيين نامه اجرايي قانون تسهيل تنظيم اسناد در دفاتر اسناد رسمي 519
• 16- ابطال بند (۱) بخشنامه شماره ۱۶۰۲۸/۹۰ـ 19/1/1390 رئيس سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري 531
فصل دوم:آراي وحدت رويه ديوانعالي كشور 537
• 1-تعقيب جزايي تجاوز به منابع ملي شده به شرط اجراي مقررات ماده (56) قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها 537
• 2- جنحه يا خلاف بودن مجازات قطع يا ريشه كن كردن يا سوزاندن نهال جنگلي رأي وحدت رويه رديف 53/17 مورخ 15/3/1353 541
• 3- قطعي نبودن آراي هيأت تعيين تكليف اراضي اختلافي موضوع ماده56 قانون جنگلها ومراتع 545
• 4- قابل اعتراض بودن آراي هيأت تعيين تكليف اراضي اختلافي موضوع ماده56 جنگلها ومراتع 550
• 5- عدم صدور سند مالكيت بنام دولت نافي مالكيت دولت نسبت به منابع ملي شده نيست 556
• 6-تعيين مرجع رسيدگي‌كننده به اعتراض مربوط به اجراي ماده 56 قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگلها و مراتع كشور مصوب 1346 فارغ از محل وقوع اراضي 561
• 7- در خصوص اعمال ارتكابي متهمان در مورد تخريب منابع طبيعي و محيط زيست 567
• 8- صلاحيت مرجع رسيدگي‌كننده به جرايم مرتكبان حمل چوب جنگلي غيرمجاز 573
• 9ـ احداث دامداري و ساير موارد مذكور در آن در روستاها با موافقت سازمانهاي جهاد كشاورزي 579
• 10ـ در مورد صلاحيت مرجع قضايي رسيدگي‌كننده به جرايم مرتكبان حمل چوب جنگلي غيرمجاز 583
• 11ـ صلاحيت دبيرخانه هيأت موضوع ماده واحده قانون تعيين تكليف اراضي اختلافي موضوع ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگلها و مراتع در رسيدگي به پرونده‌هايي كه در مرجع قضايي مطرح گرديده و منتهي به صدور رأي قطعي نشده باشد 589

بخش سوم: نظريات مشورتي اداره كل حقوقي وتدوين قوانين قوه قضائيه
(درخصوص منابع طبيعي) 595
• 1- نظريه مشورتي 582/7-8/3/62 597
• 2- نظريه مشورتي 5674/7-26/11/62 597
• 3- نظريه مشورتي 5438/7 – 27/10/68 597
• 4- نظريه مشورتي 5258/7- 3/8/1372 598
• 5- نظريه مشورتي 3739/7 – 5/8/1373 598
• 6- نظريه مشورتي 3642/7 -26/8/1373 599
• 7- نظريه مشورتي 9058/7 - 29/01/1374 599
• 8- نظريه مشورتي 7347/7 – 30/11/74 599
• 9-نظريه مشورتي 8229/7 - 19/1374 600
• 10- نظريه مشورتي 4539/7-25/3/77 601
• 11- نظريه مشورتي 1955/7-15/4/77 602
• 12- نظريه مشورتي 5788/7-7/8/77 602
• 13- نظريه مشورتي 5978/7-24/8/77 603
• 14- نظريه مشورتي 214/7 -2/2/1378 603
• 15- نظريه مشورتي 9340/7 - 24/12/1378 604
• 16- نظريه مشورتي 4471/7 -15/5/1380 604
• 17- نظريه مشورتي 2014/7 - 8/3/1381 605
• 18- نظريه مشورتي 4059/7- 27/7/1381 605
• 19- نظريه مشورتي 1636/7 - 9/8/91 605
• 20- نظريه مشورتي 2537/92/7 - 28/12/1392 607
• 21- نظريه مشورتي 372/93/7 -21/2/1393 607
• 22-نظريه مشورتي 7/93/1563 - 5/7/1393 608
• 23 - نظريه مشورتي شماره 901/94/7 -10/4/1394 610
• 24- نظريه مشورتي 965 /94/7ـ 16/4/1394 611