‌امروزه در اغلب كشورهاي جهان به منظور تبيين ديدگاه­ها و برنامه‌هاي كلان در عرصه سياست خارجي، اقدام به انتشار اهداف و برنامه‌هاي كلي و سياست خارجي خود مي‌نمايند. اين اقدام به عنوان «استراتژي سياست خارجي» و بصورت آشكار و قابل دسترسي، توسط دستگاه­هاي ذيربط بويژه دستگاه ديپلماسي اين كشورها در اختيار عموم مردم قرار مي‌گيرد.

با توجه به اينكه تهيه راهبرد سياست خارجي، يكي از مهمترين وظايف مهم دستگاه ديپلماسي است كه با پشتيباني و نظارت نهادها و مراجع بالادستي نظام صورت مي‌پذيرد؛ لذا ديدگاه­ها و مواضع رهبري كه در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران از جايگاه رفيعي برخوردار است، مي‌تواند در تنظيم و تدوين سياست‌هاي راهبردي نظام در حوزه ديپلماسي خارجي، بسيار مفيد و موثر باشد.

وزارت امور خارجه بعنوان متولي اصلي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، در راستاي آرمان­ها و ارزش‌هاي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران و همزمان با ايفاي نقش ذاتي خود در تنظيم روابط و مناسبات با كشورها و سازمان‌هاي بين المللي، مي‌بايست با اتخاذ راهكارهاي بديع و كارآمد در محيط پويا و سيال بين المللي به تحصيل دست آوردهاي متناسب با نظام ارزشي انقلاب اسلامي پرداخته و منافع مشروع خود را در چارچوب اصول سه گانه عزت، حكمت و مصلحت كسب نمايد.

‌اصولاً وجه تمايز نظام جمهوري اسلامي ايران با ساير نظام‌هاي موجود، داشتن نگاه جامع مادي و معنوي و توجه به اصل «كرامت وارزش‌هاي والاي انساني و آزادي توأم با مسئوليت او در برابر خدا»¹ است كه مبناي نقشه راه جمهوري اسلامي ايران در آموزه‌هاي بنيانگذار كبير انقلاب اسلامي حضرت امام خميني(ره) تجلي يافته و با گذشت بيش از سه دهه از حيات طيبه انقلاب، همچنان بعنوان چراغ هدايت نظام اسلامي ايران در حال درخشش است.

‌امروز، جهان قرن بيست و يكم بيش از هر زمان ديگر نيازمند تداوم حفظ ارزش‌هاي اخلاقي و كرامت انساني است و اشاعه مدل‌ها و نسخه‌هاي گزينشي از توسعه، آزادي، دمكراسي، حقوق بشر، امنيت و كم توجهي به ارزش‌ها و باورهاي ملل و اقوام مختلف، انسان سردرگم قرن بيست و يكم را بيش از هر زمان ديگر، از پيمودن مسير انسانيت و حفظ كرامت و ارزش‌هاي متعالي انسان، به ورطه نااميدي سوق خواهد داد و چشم انداز روشن و شفافي را از آينده، براي جامعه بشري ترسيم نخواهد كرد.

‌لذا با توجه به سند چشم انداز بيست ساله كه جمهوري اسلامي ايران را «الهام بخش و برخوردار از تعامل سازنده و موثر در روابط بين الملل»^[1] معرفي مي‌كند، ضروري است مواضع اصولي نظام جمهوري اسلامي ايران در بعد ديپلماسي خارجي بخوبي تبيين گردد.

‌براساس اصل يكصد و دهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، تعيين سياست‌هاي كلي نظام و نظارت بر حسن اجراي آن از وظايف و اختيارات رهبري شناخته شده است و همچنين طبق اصول پنجم و يكصد و هفتم قانون اساسي، ولايت امري و مسئوليت‌هاي ناشي از آن در زمان غيبت حضرت ولي عصر(عج) بر عهده رهبري قرار داده شده است.

‌با عنايت به اينكه سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران مبتني بر نفي هرگونه ستمگري و ستم كشي^[2] و سلطه جوئي و سلطه پذيري^[3] است، ضرورت دارد اين سياست‌ها براساس معيارهاي اسلامي^[4] تنظيم شود. لذا تبيين اين سياست‌ها در حوزه ديپلماسي و در عرصه روابط بين الملل بسيار حائز اهميت مي‌باشد.

‌مجموعه حاضر در دو فصل تنظيم و تدوين شده است، فصل اول ناظر بر دیدگاه‌ها و مواضع بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) است که تحت عنوان مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی (ره) تنظیم و تدوین شده است.

  فصل دوم ناظر بر ديدگاه­ها، مواضع، و رهنمودهاي رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آيت الله خامنه اي(مد ظله العالي) است كه در ديدار‌هاي متعددي كه با سفرا و مسئولان ارشد وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران داشته اند، مطرح شده است. احساس هويت و خودباوري، ايمان اسلامي، روحيه معنوي، دانايي، استقامت، شجاعت و برخورداري از قدرت منطق و استدلال از جمله محورهاي مهم ديدگاههاي رهبري معظم انقلاب است كه هر ساله در ديدار با سفرا و رؤساي نمايندگي‌هاي سياسي جمهوري اسلامي ايران مورد تاييد معظم له قرار گرفته است.

‌اميد است تبيين ديدگاهها و مواضع روشن حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبري در حوزه ديپلماسي در عرصه روابط بين الملل، نقشه راهي براي مسئولان و دست اندركاران وزارت امور خارجه و رؤساي نمايندگي‌هاي سياسي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور باشد تا با بهره گيري از آن، نقش فعال خويش را در انجام رسالت خطيري كه بعهده گرفته اند، بخوبي و شايستگي ايفا نمايند.(انشاءالله)