در اسناد بين‌المللى مختلفى كه در خصوص آموزش حقوق بشر وجود دارد، آموزش حقوق بشر جزئى از حق آموزش تلقى شده و به مجموع فعاليت‌هاى آموزشى، ترويجى و اطلاع رسانى تعريف شده است كه براى نيل به رعايت و تحقّق حقوق بشر و آزادى‌هاى بنيادين، تكامل شخصيت انسانى و احترام به حيثيت و كرامت انسان، افزايش تفاهم، گذشت، برابرى و دوستى بين ملت‌ها، قادر ساختن همه افراد به مشاركت مؤثر در امور جامعه صورت مى‌گيرند.

با توجه به اهميت بسيار زياد آموزش حقوق بشر، مجمع عمومى سازمان ملل در قطعنامه شماره 184/49 خود، دهه 2004 ـ 1995 را به دهه آموزش حقوق بشر نامگذارى كرد و ضمن تأكيد بر اينكه تعليم و تعلم  حقوق بشر از حقوق بنيادى بشر محسوب مى‌شود از دولت‌ها خواست تدابيرى را براى تحقّق اين حق، اتخاذ كنند. از جمله اينكه، بر اساس شرايط ملّى خود، كميته ملّى براى آموزش حقوق بشر ايجاد كنند.

در واقع، آموزش حقوق بشر درصدد است حقوق بشر را به يكى از واقعيت‌هاى زندگى افراد تبديل كند؛ اين حقوق را از قالب اسناد و كليشه‌ها و نظريه‌ها خارج كرده و در زندگى روزمره افراد وارد كند و در زمره مطالبات عادى آنها قرار دهد. با آموزش دادن حقوق و مسؤليت‌ها به افراد و دولت‌ها و ساير بازيگران روابط اجتماعى، فضايى براى زندگى درست كند كه در آن، شأن و شخصيت انسانى افراد محترم شمرده شده و شكوفا شود.

از اين رو، دهه آموزش حقوق بشر نقطه عطفى براى تدابير و ابتكارات مختلف ملّى و بين‌المللى براى آموزش حقوق بشر محسوب مى‌شود. با اينكه عمر اين دهه سپرى شده است اما اهداف و آرمان‌هاى آن همچنان باقى هستند چرا كه آموزش حقوق بشر را پايانى نيست و اين آموزش، جزء لاينفكى از زندگى در دنياى امروز شده است.

بر اين اساس، لازم است آموزش حقوق بشر تعريف شده و نحوه آموزش آن نيز مشخص شود.

يكى از مشخصه‌هاى آموزش حقوق بشر كه آن را از ساير انواع آموزش‌ها متمايز مى‌كند، اين است كه صرفاً آموزش نظرى نيست؛ بلكه، آموزش كنش و واكنش و اقدام نيز مى‌باشد. در آموزش حقوق بشر، علاوه بر انتقال دانش و دانستنى‌ها بايد مهارت‌ها نيز آموخته شوند و نگرش‌ها و ارزش‌ها مورد تأمل و بازنگرى قرار گيرند. از اين رو،آموزش حقوق بشر زمانى مى‌تواند به اهداف خود نايل شود كه با توجه به اين حوزه‌ها برنامه‌ريزى و اجرا شود: انتقال دانش و اطلاعات درباره حقوق بشر و ساز و كارهاى حمايتى آن، ترويج فرهنگ حقوق بشرى از طريق ترويج ارزش‌ها، عقايد و نگرش‌هايى كه حقوق بشر را تقويت مى‌كنند و تشويق به انجام اقدامات لازم براى دفاع از حقوق بشر و جلوگيرى از سوء استفاده از آن

با توجه به اين مطلب، هدف كتاب حاضر اين است كه آموزش حقوق بشر و مقدمات و لوازم آن را معرفى كند.

اين كتاب، متشكل است از دو سند بين‌المللى و چند مقاله كه هر يك به موضوعى از موضوعات مختلف مرتبط با آموزش حقوق بشر پرداخته اند. اسناد و مقاله‌هاى مذكور با توجه به فهرست و ساختار اوليه‌اى كه براى تدوين كتاب طراحى شده بود گردآورى، ترجمه و فصل‌بندى شده‌اند.

كتاب در هشت گفتار تدوين شده است: در گفتار اول، وضعيت آموزش حقوق بشر در معاهدات حقوق بشرى در سندى كه توسط دفتر كميسارياى عالى حقوق بشر تهيه و تنظيم شده است تبيين گرديده است. اين سند ابزارى جهت ارزيابى ميزان مشاركت (سهم) نهادهاى مبتنى بر معاهده در اجراى برنامه عملِ دهه ملل متحد براى آموزش حقوق بشر مى‌باشد. بخش اول اين سند، به معرفى مجموعه‌اى از مقررات مربوط به آموزش حقوق بشر در مهمترين معاهدات حقوق بشرى، قسمت‌هايى از دستورالعمل‌هاى گزارش دهى، نظريه‌هاى مشورتى و توصيه‌هاى راجع به آموزش حقوق بشر و اطلاع رسانى درباره حقوق بشر كه توسط نهادهاى مبتنى بر معاهدات تصويب شده اند مى‌پردازد. بخش دوم، آن مربوط است به ارزيابى اطلاعات راجع به آموزش حقوق بشر كه دول متعاهد در گزارش‌هاى خود به نهادهاى مبتنى بر معاهدات حقوق بشرى ارائه كرده‌اند و ارزيابى تناسب اين اطلاعات با اهداف برنامه عمل و سهم توصيه‌ها و اظهار نظرهاى نهايى نهادهاى مذكور در اجراى برنامه عمل. بخش سوم آن، در جهت پيشبرد اهداف اين دهه به نهادهاى مبتنى بر معاهدات پيشنهاد مى‌كند كه با مدّ نظر قرار دادن اطلاعات گردآورى شده، تدابيرى را اتخاذ نمايند.

در گفتار دوم، مجموعه «رهنمودهايى براى برنامه‌هاى عمل ملّى جهت آموزش حقوق بشر» كه توسط دفتر كميسارياى عالى حقوق بشر تهيه شده، ترجمه شده است. اين مجموعه، از سه بخش تشكيل شده است: مقدمه، اصول حاكم بر برنامه عمل ملّى براى آموزش حقوق بشر و گام‌هايى به سوى برنامه عمل ملّى براى آموزش حقوق بشر.

هدف اين مجموعه، آن است كه از جمله، با تأكيد بر مواردى كه ذكر مى‌شود دولت‌ها را در طراحى برنامه‌هاى عمل ملّى براى آموزش حقوق بشر يارى دهد: ترويج درك مشترك از اهداف و محتواى آموزش حقوق بشر و دهه آموزش حقوق بشر؛ معرفى و برجسته كردن موازين حداقلى در آموزش حقوق بشر؛  شناسايى روندها يا اقدامات لازم در جهت طراحى، اجرا، ارزيابى و طراحى مجدد يك برنامه ملّى براى آموزش حقوق بشر؛ توجه به منابع انسانى، مالى و فنى لازم براى اتخاذ يك رويكرد ملّى در قبال آموزش حقوق بشر؛  تشويق تعامل مؤثر ميان نهادها و سازمان‌هاى حقوق بشرى ملّى و بين‌المللى و ترويج اجراى موازين بين‌المللى حقوق بشر در سطح ملّى و فراهم آوردن ساز و كارهايى براى تعيين اهداف معقول براى آموزش حقوق بشر و ارزيابى تحقّق آنها.

گفتار سوم، نحوه طراحى محتوا در آموزش حقوق بشر را توضيح مى‌دهد. در اين گفتار، به چهار سؤال اساسى پاسخ داده شده است كه عبارتند از: چه چيزى بايد آموزش داده شود؟ چگونه بايد آموزش داده شود و بويژه، چگونه مى‌توان اجتماعات آموزشى حقوق بشر تشكيل داد؟ عناصر سازنده آموزش حقوق بشر چيستند و آموزش حقوق بشر چگونه بايد با محيط‌هاى محلى و فرهنگ‌ها تطبيق داده شود؟

گفتار چهارم، به معرفى روشهاى آموزش حقوق بشر پرداخته است. روش‌هايى كه افراد را عملاً در صحنه آموزش درگير كرده و فعالانه با مباحث حقوق بشرى روبه‌رو مى‌كند.

تجربه نشان داده است كه روش‌هاى آموزشى مشاركتى با احترام به آزادى افراد در داشتن عقايد گوناگون و نيز احترام به تفاوت‌هاى فردى، تأثير قابل ملاحظه‌اى در آموزش حقوق بشر دارند. در واقع، آموزش حقوق بشر نيازمند ساختار آموزشى افقى به جاى ساختار طولى و سلسله مراتبى است. ساختار دموكراتيك شيوه‌هاى مشاركتى، تك تك افراد را در آموزش سهيم كرده و آنها را قادر مى‌سازد كه مستقلّانه بينديشند و به تحليل و تفسير دست يازند.

روش‌هايى كه در اين گفتار معرفى شده‌اند (27 روش) در انواع محيط‌هاى آموزشى رسمى و غير رسمى و در خصوص موضوعات مختلف قابل استفاده هستند.

تكنيك‌هاى آموزش حقوق بشر موضوع گفتار پنجم اين كتاب هستند. منظور از تكنيك، شيوه‌هايى هستند كه در خلال آنها از چند روش و فعاليت براى آموزش حقوق بشر بهره برده مى‌شود.

در گفتار ششم، مرتبط با روش‌ها و تكنيك‌هاى آموزش حقوق بشر، انواع فعاليت‌هايى كه از طريق آنها مى‌توان روش‌ها و تكنيك‌ها را به كار بست معرفى شده‌اند. البته اين فعاليت‌ها جنبه تمثيلى دارند.

يكى ديگر از نكات مهم در آموزش حقوق بشر، نحوه طراحى كارگاههاى آموزش حقوق بشر و نحوه ارائه مطلب در آموزش‌هاى حقوق بشر است كه اين مطلب در گفتار هفتم تحت عنوان برنامه‌ريزى براى نحوه ارائه مطلب در آموزش حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته است و نمونه‌هاى عملى مختلفى از انواع دوره‌هاى آموزش حقوق بشر ارائه شده است.

سرانجام آنكه در گفتار هشتم، نحوه ارزيابى برنامه‌هاى آموزش حقوق بشر معرفى شده است. اين گفتار براى افراد و سازمان‌هايى نوشته شده است كه در زمينه طراحى و اجراى انواع برنامه‌هاى آموزش حقوق بشر فعاليت مى‌كنند. در اين گفتار، رهنمودهاى عملى و تجربياتى براى آن دسته از افراد ارائه مى‌شود كه به ارزيابى برنامه‌هاى خود، نياز يا تمايل دارند.

در نهايت، گفتار نهم به عنوان مثالى از نحوه عملياتى كردن آموزش حقوق بشر، راه‌هايى را براى گنجاندن آموزش حقوق بشر در تمامى سطوح آموزشهاى پيش از خدمت و ضمن خدمت معلمان ارائه مى‌دهد تا معلمان آينده، خود را آموزگاران حقوق بشر و حاميان آن بدانند و آموزش حقوق بشر، از همان اوان زندگى افراد و در دلِ آموزش‌هاى مدرسه اى به صورت نهادينه تجسم يابد.

اين كتاب حاصل كار گروهى بوده و در راستاى ظرفيت سازى‌هاى دانشجويى براى فعاليت‌هاى حقوق بشرى كه بخشى از «طرح ملّى ارتقاى حقوق بشر و دسترسى بيشتر به عدالت» مى‌باشد تدوين شده است.

ابتدا اسناد و مقاله‌ها و پلان اوليه كتاب توسط مجرى تهيه شده، سپس از اعضاى دانشجويى گروه حقوق بشر خواسته شد كه در صورت داشتن علاقه و توان ترجمه، سند يا مقاله اى را ترجمه كنند.