مقدمه 13

بخش اول: پديده چند فرهنگي از مفهوم تا واقعيت 19
فصل مقدماتي: مفاهيم وكليات 21
گفتار اول: مفهوم دموكراسي و مدلها ي آن 21
بند اول : مفهوم دموكراسي 21
بند دوم : مدل هاي دموكراسي 22
الف : مدل نخبه گرايي رقابتي 22
ب: دموكراسي كثرت گرا 24
پ: دموكراسي ليبرال 25
ت: دموكراسي مشاركتي 26
گفتار دوم: ريشه هاي تاريخي و مفهوم حقوق بشر 28
بند اول : ريشه هاي تاريخي و توسعه نظري وعملي حقوق بشر 28
بند دوم: مفهوم حقوق بشر 35
الف : حقوق اخلاقي درمقابل حقوق قانوني 37
ب : تحليل مفهوم حق 40
پ : حيطه وظايف حقوق بشر 41
ت : توجيه فلسفي حقوق بشر 44
1: رويكرد نظريه ي منافع 45
2: رويكرد نظريه ي اراده 49
گفتار سوم: مفهوم چند فرهنگ گرايي 52
فصل اول: تلاش فكري جهت رد يا احترام به تكثرگرايي فرهنگي 62

مبحث اول: بررسي اجمالي تلاش هاي فكري جهت عدم پذيرش چند فرهنگي 66
گفتار اول: حذف تفاوتهاي قومي و هويتي به عنوان مصاديق بارز چند فرهنگي 66
گفتاردوم: ابزار گرايي در تقابل با انديشه ي ازلي گرايي فرهنگي 72
گفتار سوم: تعارض عدالت با پذيرش پديده ي چند فرهنگي 80
1-اقليت هاي ملي 87
2- مهاجرين 90
گفتار چهارم: تعارض به رسميت شناختن چند فرهنگي با فضيلت مدني 92
مبحث دوم: گوناگوني فرهنگي؛ عنصر تكامل و پيشرفت جامعه انساني 99
گفتار اول: نگاهي به مهم ترين تلاش هاي فكري جهت ايجاد چهار چوبي براي احترام به چندگانه گرايي فرهنگي 100
گفتار دوم: وحدت در عين كثرت: انديشه اي ديرپاي در تاريخ انديشه انساني 106
گفتار سوم: چندگانه گرايي فرهنگي، پاسخي فلسفي به يك نياز فردي- اجتماعي 108
گفتار چهارم: قوميت و هويت انساني؛ مفهومي قابل اعتنا در هزاره سوم ميلادي 110
گفتار پنجم: قوميت و دولت-كشور ملي 114
گفتار ششم: فلسفه چندگانه گرايي فرهنگي در برابري تفكرديني: مثال اسلام 120
فصل دوم: نقش سازمانهاي بين المللي در ايجاد يك نظام يكپارچه¬ي حقوقي: چالشي براي يك نظام جهاني چند فرهنگي 122
مبحث اول: چند فرهنگي گرايي در برخورد با جريان جهان گرايي در ساختار كنوني جامعه جهاني 122
گفتار اول: سازمان هاي بين المللي و ايجاد يك نظام يكپارچه حقوقي: چالشي براي يك نظام جهاني چند فرهنگي؟ 122
گفتار دوم : توجه به پديده ي چند فرهنگي در مشاركت دولتهاي عضو جامعه ي جهاني در فعاليت هاي بين المللي 125
بند اول: نگاهي به ميزان مشاركت فرهنگ هاي مختلف عضو جامعه ي بين الملل در فعاليت هاي عام سازمان هاي بين المللي 125
الف: منطقه گرايي: قاعده اي عام براي مشاركت تمام فرهنگ ها در عملكرد ملل متحد؟ 129
ب: ضرورت تغيير قاعده كنوني منطقه گرايي براي احترام به پديده ي چند فرهنگي در روابط بين الملل 132
گفتار سوم : نگاهي به مشاركت فرهنگ هاي مختلف در فرآيند ايجاد واجراي قاعده ي بين المللي 134
بند اول: كميسيون حقوق بين الملل درخدمت تحقق چند گرايي فرهنگي در عرصه ي جامعه ي جهاني؟ 137
الف : كميسيون حقوق بين الملل عاملي براي مشاركت «همه» 139
ب : موانع طبيعي و محدوديت هاي ذاتي كميسيون حقوق بين الملل در راه تحقق چند فرهنگي گرايي حقيقي 141
1- منشاء اروپايي حقوق بين الملل 141
2- موانع زباني 143
3- شكاف ميان حقوق رومي-ژرمني و حقوق كامن لا 143
گفتار چهارم : چند فرهنگي گرايي در اجراي قضايي قواعد حقوق بين الملل: نگاهي به تنوع گرايي فرهنگي در ساختار ديوان بين المللي دادگستري 145
بند اول : ديوان بين المللي دادگستري، نمايندۀ «نظام هاي حقوقي عمده جهان»؟ 145
بند دوم : حضور «تمدن هاي عمده» 147
بند سوم : اصول كلي حقوقي 148
گفتار پنجم : گسترش قواعد لازم الاجراي جهاني: شبح پايان جهاني چند فرهنگي؟ 149
بند اول : مقررات منشور ملل متحد 150
بند دوم : قواعد آمره و تعهدات 151
بند سوم : ميراث مشترك بشريت 153
بند چهارم : حقوق بين الملل كيفري 154
بند پنجم : صلاحيت جهاني 154
بند ششم : اصل يا محاكمه كن يا استرداد كن 161
مبحث دوم : خاص گرايي در حقوق بين الملل امروز، ابزاري براي خدمت به تنوع فرهنگي در جامعه ي بين الملل 162
گفتار اول : خاص گرايي در ارتباط با منابع حقوق بين الملل 162
بند اول : عرف محلي يا منطقه اي 163
بند دوم : حق شرط نسبت به معاهدات 163
گفتار دوم : منطقه گرايي 165
بند اول : منطقه گرايي و مقررات منشور ملل متحد 165
بند دوم : منطقه گرايي و تدوين و توسعه ي تدريجي حقوق بين الملل 166
گفتار سوم : خاص الشمول گرايي در شكل وضعيت ويژه اي كه به منافع خاص در برخي از دولتها داده شده است 168
گفتار چهارم : توجه به فرهنگ و تمدن، عنصري مهم در تكوين حقوق بين الملل 168
بند اول : مفهوم فرهنگ و تمدن: ملاحظات كلي 169
بند دوم: فعاليت هاي ملل متحد در راستاي گسترش نظام چند فرهنگي 170
الف : تلاش هاي ملل متحد براي ارتقا مفهوم«گوناگوني فرهنگي» 170
ب : ملل متحد و گفتگوي تمدن ها 171
گفتار پنجم : تاثير قواعد حقوق بين الملل بر پديده چند فرهنگي در حقوق داخلي كشورها 173
بند اول : ارتباط حقوق بين الملل با نظام حقوقي داخلي: در جستجوي مرزهاي حقيقي منع دخالت در امور داخلي دولتها 173
بند دوم : مظاهر مهم تاثير قواعد حقوق بين الملل بر ساختارهاي چند فرهنگي داخلي 183

بخش دوم: چالشهاي پيش روي يك دولت چند فرهنگي 187
فصل اول : حقوق بشر و پديده چند فرهنگي امكان يا امتناع؟ 189
ملاحظات كلي: چالش هاي فلسفي حقوق بشر درزمينه ي قبول يا ردمطالبات گروهاي فرهنگي 189
مبحث اول : تقابل يا همگرايي حقوق فردي و گروهي در انديشه هاي حقوق بشر 196
گفتار اول : محدوديتهاي دروني و حراستها ي بيروني 198
گفتار دوم : چند معنائي« حقوق گروهي » 212
گفتار سوم : نظام حقوق بشر و كثرت گرائي فرهنگي 217
بند اول: حقوق بشر و جوامع كثرت گرا 218
بند دوم : مسئله كثرت گرايي 220
بند سوم : حقوق بشر و كثرت گرايي فرهنگي بعد از سال 1945 228
بند چهارم : حقوق بشرو كثرت گرائي فرهنگي بعد از سال 1989 234
بند پنجم : حقوق بشر و كثرت گرايي فرهنگي به كدامين سمت وسو؟ 243
مبحث دوم : كميته حقوق بشر و چند فرهنگ گرايي: مثالي از توجه به احترام به فرهنگ هاي متفاوت در قلمرو اجراي حقوق بين الملل؟ 247
گفتار اول : چند فرهنگي گرايي در عملكرد و رويه كميته حقوق بشر: برتري «حقوق جهاني بشر» بر ملاحظات منطقه اي 248
بند اول : تبعيض در خصوص مسأله جهت گيري جنسي (ماده 2 ) 248
بند دوم : تبعيض عليه زنان 250
بند سوم : مجازات مرگ 251
بند چهارم : مجازات يا رفتار خواركننده، غير انساني يا همراه با قساوت 253
بند پنجم : حمايت از اسرار خصوصي و خانوادگي 254
بند ششم : حقوق اقليت ها 255
گفتار دوم : تنوع فرهنگي در تقابل با پارادوكسي به نام حقوق بشر 258
بند اول : حقوق بشر و حاكميت دولتها 258
بند دوم : حقوق بشر جهاني و پديده چند فرهنگي گرايي قبول نسبي گرايي فرهنگي يا جهاني گرايي حقوق بشر 262
فصل دوم: مفهوم دموكراسي و بنيادها چالش هاي آن در جوامع چند فرهنگي 266
ملاحظات كلي 266
مبحث اول :مدل هاي دموكراسي و پيوندآن در تعامل يا تقابل با پديده ي چند فرهنگي 269
گفتار اول : مدل وست مينستر دموكراسي (اكثريت گرا): 278
بند اول : مدل وست مينستر دردولت پادشاهي مشروطه (بريتانيا) 279
بند دوم : مدل وست مينستردر نيوزيلند 290
بند سوم : مدل وست مينستر در باربادوس 295
گفتار دوم : توافق عمومي فرهنگ ها بر پايه ي دموكراسي توافقي 299
بند اول : مدل توافق عمومي در سوئيس و بلژيك 302
بند دوم : مدل دموكراسي توافق عمومي در اتحاديه اروپا 310
الف ـ حزب مردم اروپا 312
ب ـ ائتلاف مترقي سوسياليستها و دموكراتها 313
پ ـ ائتلاف ليبرالها و دموكراتها 313
ت ـ ائتلاف آزاد اروپا – سبزها 314
ث ـ اصلاحطلبان و محافظهكاران اروپا 315
ج ـ چپ متحد اروپا – چپ سبز نورديك 316
چ ـ اروپاي آزادي و دموكراسي 317
ك - غيروابستهها 317
مبحث دوم : در جستجوي تكنيك هاي توزيع حاكميت در حقوق امروز دولت ها در پاسخ به مطالبات جوامع چند فرهنگي 322
گفتار اول : پديده چند فرهنگي و اصل تعيين سرنوشت 322
بند اول : اصل تعيين سرنوشت: قاعده ي بنيادين حقوق بين الملل براي تحقق احترام به فرهنگ ها؟ 322
بند دوم : تقابل اصل تعيين سرنوشت با اصل تماميت ارضي دولتها در حقوق بين الملل امروز 323
گفتار دوم : حاكميت مسوول: مبنايي براي توزيع عادلانه قدرت در يك جامعه چند فرهنگي 330
بند اول : از استبداد تا حاكميت مسؤول 330
بند دوم : تحول مفهوم حاكميت: پيش به سوي حاكميت مسوول 334
الف : مسووليت حمايت: رويكردي نو در ارتباط با مفهوم حاكميت 337
ب : مسووليت حمايت و حمايت از گوناگوني فرهنگ ها 341
پ : فرهنگ ها و دفاع از امنيت بشري 342
ت : اصل مسووليت حمايت و دفاع از فرهنگ ها 344
گفتار سوم : عدم تمركز و نقش آن در تحقق در تحقق چند فرهنگي گرايي 345
بند اول : تمركز زدايي در يك دولت يك پارچه 347
الف : تمركززدايي سرزميني 348
ب : تمركززدايي خدماتي 349
پ : اعطاي اختيار 349
ت : خودگرداني 350
ث : منطقه گرايي 353
گفتار چهارم : دولت هاي مركب و رويكرد آنها با پديده ي چند فرهنگي 358
بند اول : فدراليسم 358
بند دوم: فدراليسم چند مليتي و تكثرگرايي ارزشي 364
بند سوم: فدراليسم تكثرگرا 367

منابع 377