به نظر می‌رسد قبل از پرداختن به موضوعات مربوط به اختلافات در مباحث حقوقی، اصولا "اختلاف" باید تعریف شود که در این کتاب به تعریف آن پرداخته نشده است و شاید دلیل آن نیز پیش فرض این موضوع بوده است که خوانندگان و استفاده‌کنندگان از این کتاب تعریف اختلاف را می‌دانند، ولی بنظرمی رسد پرداختن به تعریف "اختلاف" در این مقدمه نه تنها خالی از لطف نیست، بلکه ضروری نیز می باشد، لذا به تعریفی کوتاه از اختلاف می‌پردازیم.

1. اختلاف چیست؟

 تعریف اختلاف می‌تواند در نگرش ما نسبت به حل و فصل آن موثر باشد.

در تعاریف استنباطی از نظر علمای حقوق و مراجع حل و فصل اختلافات می‌توان اختلاف را اینگونه تعریف کرد:

"اختلاف عدم توافق یا اختلاف در یک مسئله حقوقی یا واقعیت است که به وجود و عدم وجود حق، وظیفه و موانع اجرای چنین حق یا وظیفه‌ای اشاره دارد" و در تعریفی دیگر می‌توان گفت:

"شرایطی را که دو طرف عقایدی کلاملا متفاوت درباره‌ی اجرا یا برداشت از یک قرارداد بیان می‌کند را اختلاف می‌گویند."

2. اختلاف چه زمانی حادث می‌شود؟

 اختلافات معمولا پس از انعقاد و یا اجرای قرارداد ایجاد می‌شوند که این اختلافات می‌تواند ناشی از تفسیر قرارداد یا اجرای آن باشد و لذا در صورت بروز چنین اختلافاتی، چگونگی حل و فصل آن مسئله‌ای اساسی برای طرفین قرارداد خواهد بود که توجه به آن هنگام تنظیم قرارداد می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد، چراکه بروز اختلاف قراردادهای تجاری بطور عام و قراردادهای حوزه انرژی بطور خاص و در قراردادهای نفت و گاز بطور اخص، تاثیر منفی بر سرعت و امنیت اجرای قرارداد و نیز حفظ و امنیت سرمایه‌گذاری داشته باشد، چراکه سرمایه‌گذار همیشه به اطمینان از حفظ سرمایه خود و سود آن حساس می‌باشد.

لذا آشنایی  با روش‌های حل و فصل اختلافات در حوزه انرژی و آگاهی از معایب و مزایای هرکدام از روش‌های حل و فصل اختلافات برای مدیران، مشاوران حقوقی و وکلای این حوزه بسیار حیاتی است.

3. چرا پرداختن به موضوع اختلاف در حوزه انرژی حائز اهمیت است؟

 با افزایش تمایل کشورهای دارنده انرژی‌های تجدیدپذیر به خصوص نفت و گاز، به جذب سرمایه‌گذاری خارجی در جهت دستیابی به تولید انرژی یا توسعه آن، قراردادهای بین المللی انرژی، به ویژه در حوزه نفت و گاز و به تبع آن اختلافات ناشی از آنها هم افزایش یافته و هم دارای تنوع بیشتری شده است.

  از آنجاکه غالبا کشورهای دارنده انرژی (نفت و گاز و ذغال سنگ) صاحبان تکنولوژی اکتشاف، استخراج و توسعه آن نیستند، در نتیجه قراردادهایی با طرفیت شرکت‌های بین المللی متخصص در این زمینه، منعقد می‌گردد که با وجود عنصر خارجی، این قراردادها جنبه بین المللی می‌یابد. البته همچنان این اختلاف نظر وجود دارد که قراردادهای حوزه‌ی انرژی بخصوص قراردادهای نفت و گاز، تابع قواعد یک قرارداد خصوصی هستند یا تابع معاهدات و ضوابط بین المللی می‌باشند.

  در هر قراردادی اصولا شیوه‌های حل و فصل اختلافات ناشی از آن پیش بینی می شود، علی الخصوص قراردادهای نفتی و گازی که به علت حساسیت موضوع قرارداد، پیش بینی این راهکارها ضرورتی اجتناب ناپذیر خواهد بود.

 یک قرارداد مطلوب قراردادی است که اولا به آسانی قابل اجراء بوده و به شیوه‌ای متعادل و متوازن تنظیم گردد؛ به نحوی که حقوق و منافع طرفین را تامین و ریسک‌های آنها را به صورت عادلانه توزیع نماید و ثانیا رویه حل و فصل اختلافات ناشی از آن، به نحو شفاف و مشخصی پیش‌بینی گردد.

4. چه موضوعاتی در خصوص حل و فصل اختلافات بین المللی در این کتاب مورد بحث قرار گرفته است؟

  در این کتاب تلاش شده است تا کلیه شیوه‌های حل و فصل اختلافات اعم از داوری، قضایی یا انواع شیوه‌های جایگزین در قراردادهای مختلف در حوزه‌های مختلف انرژی بحث و ارائه شود.

همچنین اینجانب با توجه به نیاز کشور عزیزمان به ویژه نیاز متخصصان (فنی و حقوقی) در زمینه انرژی ، بویژه در حوزه قراردادهای نفت و گاز، بر خود فرض دانستم تا کتاب حاضر را ترجمه و در اختیار متخصصان و علاقمندان حوزه انرژی علی الخصوص نفت و گاز، قرار دهم.

  بطور کلی مباحث مورد بحث در این کتاب به ترتیب نام فصول، عبارتند از:

1. مقدمه آقای "رونی کینگ":

رئیس گروه داوری بین المللی موسسه حقوق و تجارت جهانی، در مورد تهیه پیش‌نویس و اصول کلی حل و فصل اختلافات در حوزه انرژی:

2. داوری بین‌المللی:

3. تعیین کارشناس:

4. حل و فصل اختلافات جانشین (ADR)

5. حل و فصل اختلافات:

چشم انداز صنعتی

6. مدیریت اختلاف انرژی در مقیاسی بزرگ:

7. قوانین نفت در حقوق بین الملل:

8. اختلافات قیمت‌گذاری قرارداد:

9. اختلافات مربوط به داوری سرمایه‌گذاری مشترک:

10. دعاوی قراردادهای مهندسی، تامین کالا، اجرا و ساختمانی:

11. داوری معاهده سرمایه‌گذاری:

12. اختلافات مرزی بین المللی(در حوزه انرژی)