ريشه واژه نفت در زبان فارسي به طور يقين مشخص نيست. به عقيده زبان شناسان نفت از کلمه اوستايي ( نپتا) گرفته شده است که کلدانيان و اعراب آن را از زبان مادي گرفته و ) نفتا ) خوانده اند . پتروليوم (petroleum) واژه اي لاتين برابر نفت است که از دو کلمه پترا (petra) به معني سنگ و (oleum) به معني روغن گرفته شده است .پتروليوم در واقع مواد هيدروكربني هستندكه به صورت طبيعي عمدتاً در سنگ‌هاي رسوبي وجود دارند.

پتروليوم مي‌تواند به صورت فازهاي مختلف، از جمله فاز گازي، نظير گاز طبيعي (natural gas)، فاز مايع، نظير نفت خام (crude oil) و فاز جامد، مانند قير (asphalt) در خلل و فرج و شكستگي‌هاي سنگ‌ها تجمع يابد.

به نظر می‌رسد در خصوص نحوه شکل گیری نفت دو نظریه متضاد وجود دارد. طرفداران نظریه اول معتقدند نفت منشاء غیر آلی دارد. معتقدان به این نظریه مانند مندلیف باور به منشاء ماگمایی هیدروکربن‌ها داشتند و بیان می‌کردند که گوشته زمین دارای آهن کاربید است که می‌تواند به آب‌های نفوذ کننده واکنش نشان داده و متان و دیگر هیدروکربن‌ها را تشکیل دهد. در این میان برخی از محققان نیز معتقدند، در زمان تشکیل سیاره زمین مقدار زیادی گاز co₂ در درون زمین به تله افتاده است و این گازها به مرور زمان در اثر گسل‌هایی به سمت بالا مهاجرت کرده و وارد پوسته زمین شده اند و در حوضه‌های رسوبی به دام افتادند و با آب‌های موجود واکنش داده و هیدروکربن‌ها را تشکیل دادند.

اما نظریه دوم که طرفداران و مستندات بیشتری نیز دارد معتقد به منشاء آلی نفت می‌باشد. طرفداران این نظریه معتقدند که از ته نشین شدن مواد آلی حاصل از بقایای گیاهان و جانوران همراه با رسوبات، در یک حوضه رسوبی در حال فرونشینی و با گذشت زمان، که ژرفای تدفین افزایش یافته و رسوبات دچار افزایش دما و فشار می‌شوند، این مواد آلی به تدریج تبدیل به کروژن و نهایتاً نفت و گاز می‌شوند.

اگر بخواهیم به طور دقیق تر نحوه شکل گیری نفت را بررسی کنیم باید گفت، نفت از بقایای موجودات بسیار ریزی بنام پلانکتون پدید آمده است . پلانکتونها حدود 600 میلیون سال پیش در کناره دریاها زندگی می‌کردند . هنگامی‌که این موجودات می‌مردند، با گل و لای همراه آب رودخانه به درون دریاها می‌رفتند و  ته نشین می‌شدند . مواد رسوبی لایه به لایه روی هم انباشته می‌شدند، وزن و فشار لایه‌های بالایی، مواد رسوبی طبقات زیرین را فشرده و متراکم می‌کرد . توده موجودات ذره بینی، بین لایه‌ها، بر اثر عمل باکتریها و حرارت طی زمانی نامعلوم تغییر شکل داده و بصورت نفت و گاز در آمده است . امروزه نفت و گازی که از بقایای همان موجودات پدید آمده در خلل و فرج بعضی از لایه‌های رسوبی یافت می‌شود .

پس دانستیم که نفت از موجودات زنده ذره بینی پدید آمده اما نباید تصور کرد که این تغییر ناگهانی صورت گرفته، بلکه بر اثر عمل تدریجی باکتریها و یک رشته فعل و انفعالات، اجساد این موجودات بصورت نفت درآمده است . طی دورانهای گذشته فشارهای شدید داخل، لایه‌های زمین را به طرف بالا حرکت داده و این تغییرات، بین لایه‌های زمین فضاهایی بوجود آورده است و نفت در آن فضاهای خالی جمع شده است . جنس لایه‌هایی که نفت در آن جای گرفته، بیشتر از سنگهای آهکی و شنی منفذدار و متخلخل است. در این لایه‌های منفذدار، آب و نفت و گاز به ترتیب وزن مخصوصشان روی هم قرار گرفته اند. آب که از همه سنگینتر است زیر می‌ماند، نفت روی آب و گاز روی نفت انبار می‌شود.

ماده نفت از دو عنصر کربن و هیدروژن تشکیل شده است، از اینرو آن را هیدروکربور می‌نامند .

نفت ترکیب شیمیایی خاصی ندارد، زیرا کربن و هیدروژن به گونه‌های مختلفی با یکدیگر ترکیب می‌شوند . گاه یک نسبت هیدروژن با یک نسبت کربن ترکیب می‌شود و یک نوع ماده نفتی بوجود می‌آید، گاه چهار نسبت هیدروژن با یک نسبت کربن ترکیب می‌شود و یک نوع ماده نفتی دیگر پدید می‌آید . بنابر این با ترکیبات مختلف کربن و هیدروژن، هزاران نوع ماده نفتی ایجاد می‌شود .

در نتیجه ترکیبات گوناگون کربن و هیدروژن، مواد نفتی جامد، مایع و گاز بدست می‌آید. از ترکیب ساده و سبک این دو عنصر یعنی کربن و هیدروژن، گازی به نام متان تولید می‌شود که اصطلاحاً به گاز طبیعی معروف است . این گاز در کره زمین به آسانی یافت می‌شود و نیازی به ساختن آن در کارخانه‌های تولید گاز نیست . اگر کربن وهیدروژن بصورت پیچیده تری ترکیب شوند، ماده سخت و سیاهرنگی به نام تار یا قیر بوجود می‌آید. گاهی این دو عنصر به گونه ای ترکیب می‌شوند که نفت مایع حاصل می‌شود . ترکیبات مایع از گاز سنگین تر و از جامد سبکترند . بیشتر مردم فکر می‌کنند که نفت همان ماده ای است که برای سوخت از آن استفاده    می‌کنیم ؛ اما در حقیقت، کربن و هیدروژن به روشهای گوناگون با یکدیگر ترکیب می‌شوند و انواع مختلفی از مواد نفتی را پدید می‌آورند که هریک از آنها با دیگری کمی‌تفاوت دارد . سبک ترین آنها بنزین است که برای سوخت موتور بکار می‌رود و سنگین ترین آنها گریس و روغن موتور است که برای نرم و روان کردن قسمتهای مختلف ماشین و موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد .

در لایه‌های زیرین زمین، انواع زیادی از نفت مایع با یکدیگر مخلوط می‌شوند و ماده درهم و برهمی‌به نام نفت خام بوجود می‌آورند . این همان مایعی است که با پمپ از داخل زمین به چاههای نفت کشیده می‌شود .

نفت خام (Crude Oil) :

مخلوطي طبيعي از هيدروكربن‌هاي مايع است كه هم در مخازن زيرزميني و هم در سطح، بعد از گذر از تفكيك كننده‌هاي مختلف به صورت مايع باقي   مي‌ماند. خواص فيزيكي و شيميايي هيدروكربن براي مهندسين مخزن و توليد بسيار مهم است، زيرا خواص فيزيكي و شيميايي هيدروكربن، برروي حركت سيالات درون مخزن و مقدار واقعي توليد هيدروكربن تأثير خواهد گذاشت. انباشته شدن مواد هيدروكربني در زير سطح زمين در سنگ‌هايي صورت مي‌گيرد كه توانايي نگهداري و انتقال سيالات را داشته باشند. اين سنگها، مخزن (reservoir) ناميده مي‌شوند. تجمع مواد هيدروكربني به صورت اقتصادي در سنگ مخزن منوط به وجود عوامل متعددي است.

وزن مخصوص نفت خام :

از خواص فيزيکي نفت خام که ارزش اقتصادي نفت خام بر مبناي آن سنجيده مي‌شود، وزن مخصوص آن مي‌باشد. لذا سنجش و نحوه محاسبه فرمول آن مهم است. اکثر کشورهاي جهان، وزن مخصوص نفت خام را برحسب درجه A.P.I که يک درجه بندي آمريکائي است، محاسبه مي‌کنند. مشابه همين درجه بندي و سنجش، وزن مخصوص نفت خام را در کشورهاي اروپائي با درجه بندي Baume محاسبه مي‌کنند که از لحاظ مقدار اندکي از درجه A. P.I کمتر مي‌باشد.

تاثير درجه حرارت بر وزن مخصوص نفت خام :

از عواملي که سبب تغيير در وزن مخصوص نفت خام مي‌شوند، تغييرات دما است. يعني با بالارفتن دما، وزن مخصوص کمتر شده و به درجه A. P.I افزوده مي‌شود. همچنين بالا رفتن درجه حرارت اثر معکوس بر روي ويسکوزيته نفت خام مي‌گذارد.

انواع مختلف نفت برحسب A.P.I :

نفت سنگين با 10 الي 20 درجه A.P.I نفت متوسط با 20 الي 30 درجه A.P.I نفت سبک با بيش از 30 درجه A.P.I مطلوبيت و ارزش نفت به موارد فوق و سبک يا سنگين بودن آن است. قطران و نفت سنگين نسبت به نفت خام از مطلوبيت کمتري برخوردار است، زيرا نمي‌توان به همان آساني آنها را به بنزين تبديل کرد و پس از فرآوري و پالايش آنها مقادير زيادتري از فرآورده‌هاي نفت سنگين بر جاي مي‌ماند. همچنين آن حاوي گوگرد و نيتروژن زيادتري نسبت به نفت خام بوده و در برخي نواحي مقدار زيادي فلز، بويژه نيکل و اناديوم دارد. مشخصات فوق در ميادين مختلف و حتي افق‌هاي مختلف يک ميدان متفاوت است و در قيمت آن تاثير مي‌گذارد.