چكيده 8
مقدمه 9

فصل اول:جرم، مسؤوليت كيفري و عوامل مانع آن 11

مبحث اول: جرم و مسؤوليت كيفري 14
گفتار اول: جرم و واكنش به آن در گذر زمان 15
بند اول: ماهيت جرم در حقوق اسلام 18
بند دوم: ماهيت جرم در حقوق عرفي 20
گفتار دوم: مسؤوليت كيفري و اركان آن 24
بند اول: مسؤوليت كيفري 24
بند دوم: اركان مسؤوليت كيفري 26
مبحث دوم: عوامل مانع مسؤوليت كيفري 37
گفتار اول: عوامل رافع مسؤوليت كيفري 37
گفتار دوم: عوامل موجهه جرم 38

فصل دوم:حالت ضرورت،اركان،ادلّه و مباني 43

مبحث اول: شناخت حالت ضرورت......................................................................................45
گفتار اول: معناي لغوي 45
گفتار دوم: معناي اصطلاحي 46
گفتار سوم: رابطه حالت ضرورت با اضطرار 50
گفتار چهارم: حالت ضرورت در حقوق مدني 52
مبحث دوم: موضوع مورد حمايت در حالت ضرورت 54
مبحث سوم: اركان حالت ضرورت 59
گفتار اول: خطر 59
بند اول: فوريت خطر 61
بند دوم: وجود خطر شديد 62
بند سوم: عدم خطاي مرتكب در ايجاد خطر 64
گفتار دوم: اقدام مضطر و شرايط آن 66
بند اول: انحصار راه چاره در ارتكاب رفتار مجرمانه 66
بند دوم: نداشتن وظيفه مقابله با خطر 67
بند سوم: رعايت شرط تناسب 69
مبحث چهارم: آثار حالت ضرورت 72
مبحث پنجم: ادلّه و مباني مشروعيت ارتكاب جرم در حالت ضرورت 75
گفتار اول: ادلّه¬ي مشروعيت ارتكاب جرم در حالت ضرورت 76
بند اول: آيات 76
بند دوم: روايات 81
بند سوم: اجماع 84
بند چهارم: عقل 84
گفتار دوم: مباني تجويز شرعي ارتكاب جرم در حالت ضرورت 84
گفتار سوم: مباني تجويز اقدام مضطر در حقوق عرفي 87
بند اول: رويكرد «فاعل محور» 88
بند دوم: رويكرد «نتيجه محور» 90
مبحث ششم: مقايسه مبنايي حالت ضرورت و عوامل مشابه 91
گفتار اول: مقايسه حالت ضرورت و اكراه 91
گفتار دوم: مقايسه¬ي حالت ضرورت با اجبار 94

فصل سوم:دفاع مشروع،اركان،ادلّه و مباني 103

مبحث اول: تعريف دفاع مشروع 106
مبحث دوم: موضوع مورد حمايت در دفاع مشروع 107
مبحث دوم: اركان دفاع مشروع 113
گفتار اول: تجاوز و شرايط آن 113
بند اول: غيرقانوني بودن تجاوز 114
بند دوم: قريب الوقوع يا فعلي بودن تجاوز 115

بند سوم: واقعي بودن تهديد 118
بند چهارم: انسان بودن عامل تهديد 120
گفتار دوم: دفاع و شرايط آن 120
بند اول: ضرورت دفاع 121
بند دوم: تناسب بين دفاع و تجاوز 124
بند سوم: جهت دفاع 127
مبحث سوم: آثار دفاع مشروع 127
مبحث چهارم: ادلّه و مباني دفاع مشروع 130
گفتار اول: ادلّه دفاع مشروع 130
بند اول: آيات 130
بند دوم: روايات 132
گفتار دوم: مباني دفاع مشروع 133
بند اول: رويكرد هاي ناظر به عمل دفاعي 133
بند دوم: رويكردهاي ناظر به فعل مهاجم 136
بند سوم: رويكردهاي ناظر به دفاع و اجتماع 139
بند چهارم: ديدگاه مختار؛ نظريه كرامت انساني و مقتضيات آن 142

فصل چهارم:رابطه دفاع مشروع با حالت ضرورت 145

مبحث اول: همگراييها 147
گفتار اول: همگرايي در مباني 147
گفتار دوم: همگرايي در اركان، شرايط و آثار 152
مبحث دوم: واگراييها 153
گفتار اول: واگرايي در مباني 153
گفتار دوم: واگرايي در اركان، شرايط و آثار 154

فهرست منابع و مآخذ 158