مقدمه 13
پيشگفتار 17

بخش اول: كليات 19
فصل اول: مباني، اهداف، تاريخچه و سير تحول مجازات زندان و حقوق زنداني 21
مبحث نخست: مفهوم حبس واهداف و تاثيرات آن 21
گفتار نخست: معناي لغوي و اصطلاحي حبس 21
بند نخست: معناي لغوي 21
بند دوم: معناي اصطلاحي حبس «زندان» 22
گفتار دوم: تاريخچه و سير تحول زندان 25
بند نخست: در غرب 26
بند دوم: در ايران 29
بند سوم: در اسلام 31
گفتار سوم: كاركردهاي مجازات حبس 34
بند اول: پيشگيري از جرم 34
الف: نقش مستقيم 35
ب: هدف اصلاحي 38
پ: حذف و طرد بزهكار 40
بند دوم: اهداف مجازات حبس 41
الف: در اسناد بينالمللي 41
ب: در مقررات ايران 44
گفتار چهارم: آثار سوء حبس بر زنداني 45
بند اول: آثار عيني 46
بند دوم: آثار ذهني 51
مبحث دوم: انواع زندان 53
گفتار نخست: انواع زندان در نظام حقوقي ايران 53
بند نخست: زندان بسته 53
بنددوم: زندان نيمه باز 54
بند سوم: زندان باز 54
بند چهارم: مراكز حرفه آموزي 56
بند پنجم: مؤسسه كار درماني اردوگاه 57
بند ششم: كانون اصلاح و تربيت 57
گفتار دوم: انواع زندان در نظام حقوق بشر بين المللي 58
بند نخست: انواع زندان در مكاتب حقوق كيفري 58
بند دوم: روش اداره زندان 59
1- روش عمومي«روش حبس دسته جمعي» 59
الف: مزاياي روش عمومي 59
ب: زيانهاي روش عمومي 60
2- روش انفرادي (سلولي يا پنسيلوانيايي) 60
3- روش مختلط و متناوب «رژيم ابرنيين» 61
4- روشهاي مدرن يا ايرلندي يا روشهاي اصلاحي و تربيتي 62
5- روش منطبق با شخصيت زنداني 63
گفتار سوم: طبقه بندي زندانيان 64
بند نخست: طبقه بندي زندانيان در نظام حقوق بينالملل 64
1- طبقه بندي براساس جنسيت 65
2- طبقه بندي براساس وضعيت حقوقي 65
3- طبقه بندي براساس سن 65
بند دوم: طبقه بندي زندانيان در آيين نامه زندانها در ايران 67
1- طبقه بندي براساس جنسيت 67
2- طبقه بندي براساس سن 68
3- طبقه بندي براساس وضعيت حقوقي (متهم يا محكوم بودن) 70
4- طبقه بندي از لحاظ وضعيت سلامت 70
فصل دوم: منابع حقوقي راجع به حقوق زندانيان 73
مبحث نخست: منابع بينالمللي 73
گفتار اول: منابع عام حقوق بشري مرتبط با حقوق زندانيان 73
بند اول: اعلاميه جهاني حقوق بشر 74
بند دوم: ميثاق بين المللي حقوق اقتصادي و فرهنگي و ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي 76
بند سوم: كنوانسيون منع شكنجه و رفتار يا مجازات خشن، غيرانساني يا تحقير كننده 80
بند چهارم: كنوانسيون حقوق كودك 81
بند پنجم: كنوانسيون بين المللي رفع هر گونه تبعيض نژادي 83
بند ششم: كنوانسيون و پروتكل‌هاي ژنو 84
گفتار دوم: منابع خاص مربوط به رعايت حقوق زندانيان 87
بند اول: مجموعه قواعد حداقل رفتار با زندانيان به منظور مبارزه با جرم و چگونگي رفتار با زندانيان 88
بند دوم: حداقل قواعد استاندارد براي اقدامات غيربازداشتي «قواعد توكيو» 91
بند سوم: اصول اساسي رفتار با زندانيان 93
بند چهارم: رهنمودهاي سازمان ملل براي پيشگيري بزهكاري نوجوانان « رهنمودهاي رياض» 94
بند پنجم: قواعد سازمان ملي براي حمايت از نوجواناني كه آزادي آنها سلب شده است. 95
مبحث دوم: منابع داخلي (ملي) 97
گفتار اول: قانون اساسي 98
گفتار دوم: قانون عادي 99
بند اول: قانون مجازت اسلامي 99
بنددوم: قانون تبديل شوراي سرپرستي زندانها و اقدامات و تاميني و تربيتي كشور به سازمان زندانها و اقدامات تاميني و تربيتي كشور 102
بند سوم: قانون احترام به آزاديهاي مشروع و حفظ حقوق شهروندي 103
بند چهارم: حقوق شهروندي در قانون برنامه چهارم توسعه 104
گفتار سوم: مقررات و مصوبات قوه قضاييه 105
بند اول: دستورالعمل حقوق شهروندي 105
بند دوم: آيين‌نامه اجرايي سازمان زندانها و اقدامات تاميني و تربيتي كشور 106
بند سوم: آيين‌نامه اجرايي مددكاري اجتماعي سازمان زندانها 108
بند چهارم: آيين‌نامه مراكز مراقبت بعد از خروج 109
بند پنجم: آيين نامه اجرايي امور خود كفايي و حرفه آموزي سازمان زندانها 110
بند ششم: آيين‌نامه ستاد حقوق بشر 111
بند هفتم: اساسنامه انجمن حمايت از زندانيان 112
بند هشتم: اساسنامه ستاد ديه 113
بند نهم: بخشنامه‌ حقوق شهروندي 113
بند دهم: ساير بخشنامه‌اي رياست قوه‌قضاييه 114
گفتارچهارم: مقررات ساير نهادها (شوراي عالي اداري و شوراي عالي انقلاب فرهنگي) 116
بند اول: طرح تكريم ارباب رجوع 116
بند دوم: منشور حقوق زنان 117

بخش دوم: حقوق زندانيان و نظارت بر آن 119
فصل اول: حقوق زندانيان 121
مبحث اول : حقوق مدني 121
گفتار نخست: رعايت حقوق زنداني در پذيرش 121
گفتار دوم: منع تند خويي، تنبيهات خشن، حقير آميز و موهن 123
بند نخست: منع تنبيهات خشن در قواعد حقوق بين الملل 123
بند دوم: منع تنبيهات خشن در مقررات داخلي ايران 125
گفتار سوم: حقوق ارتباطي زندانيان 126
بند نخست: رابطه زنداني با محيط خارج از زندان در مقررات بين المللي 126
الف: ارتباط با اشخاص 127
1- ارتباط با وكيل 128
2- ارتباط با خانواده 129
3- ارتباط با دوستان 129
4- ارتباط با نماينده مذهبي 130
ب: مكاتبات و مكالمه هاي تلفني 131
ج: ملاقات 131
بند دوم: ارتباط زنداني با محيط خارج از زندان در مقررات داخلي ايران 132
الف: ملاقات 132
1- ملاقات و ارتباط آن با انتقال زنداني بومي 133
2- ملاقاتكنندگان مجاز 134
3- شرايط محل ملاقات 135
ب: مكاتبات و مكالمه هاي تلفني 135
پ: مرخصي 137
گفتار چهارم: حمايت مادي و معنوي زندانيان 140
بند نخست: حمايت از زنداني در نظام مقررات بين المللي 140
بند دوم: حمايت از زنداني در مقررات داخلي ايران و نهادهاي حمايت كننده 141
1- شوراي برنامه ريزي ومديريت بهداشت روان و اصلاح رفتار زندانيان 143
2- انجمن حمايت از زندانيان 144
3- مراكز مراقبت بعد از خروج 145
4- ستاد ديه 147
5-شهرداري 149
مبحث دوم: حقوق ناظر بر سلامت فردي، اقتصاد و فرهنگ 150
گفتار نخست: امور بهداشتي مربوط به زندانيان 150
بند نخست: بهداشت شخصي، جسميو نظافت زندانيان از نظر قواعد بين الملل 150
بند دوم: بهداشت شخصي، جسميو نظافت زندانيان در
آئين نامه زندانها در ايران 153
گفتار دوم: تغذيه زندانيان 157
بند نخست: تغذيه زندانيان از ديدگاه قواعد بين المللي 158
بند دوم: تغذيه زندانيان از منظر مقررات داخلي ايران 159
گفتار سوم: پوشاك زندانيان 162
بند نخست: پوشاك زنداني از ديدگاه قواعد بين المللي 163
بند دوم: پوشاك زنداني از منظر مقررات داخلي ايران 164
گفتار چهارم: حرفه آموزي و اشتغال به كار زندانيان 165
بند نخست: تاريخچه كار زندانيان و نظريات موافقان و مخالفان 165
الف: تاريخچه كار زندانيان 166
ب: دلايل مخالفان و موافقان برنامه هاي كار زندان 168
بند دوم: اشتغال به كار زندانيان در قواعد بين المللي 169
بند سوم: اشتغال به كار زندانيان در مقررات داخلي ايران 172
گفتار پنجم: حقوق آموزشي و فرهنگي زندانيان 173
بند نخست: حقوق آموزشي و فرهنگي زندانيان در اسناد بين المللي 173
بند دوم: حقوق آموزشي و فرهنگي زندانيان در مقررات داخلي ايران 175
فصل دوم: نظارت و كنترل بر حفظ حقوق زندانيان 177
مبحث نخست: نظارت و كنترل بر حقوق زندانيان در اسناد بينالمللي 178
گفتار نخست: مفهوم نظارت و روشهاي نظارتي 178
بند نخست: مفهوم نظارت 178
بند دوم: روشهاي نظارتي 180
الف: گزارشهاي ادواري 180
ب: رسيدگي به مكاتبات حاوي ادعاهاي حاوي نقض حقوق بشر 181
ج: بررسي موضوعي حقوق بشر 182
گفتار دوم: نهادهاي بينالمللي مرتبط با نظارت بر حفظ حقوق زندانيان 183
بند نخست: نهادهاي عموميدولتي 183
الف: مجمع عموميسازمان ملل متحد و كميته سوم مجتمع عمومي «كميته اجتماعي و فرهنگي و انساني» 183
ب: كميته حقوق بشر 184
پ: كميته عليه شكنجه 184
ت: كميته حقوق كودك 185
ث: كميسيون حقوق بشر 186
ج: كميسارياي عالي حقوق بشر 187
چ: مركز حقوق بشر (Center for Human Rights) 188
ح: موسسات تخصصي سازمان ملل 188
بند دوم: سازمانهاي غير دولتي 188
روش اول- به عنوان گروه فشار نسبت به دولتهاي خود 190
روش دوم- فعاليت در جهت طرح تصويب قطعنامه، اسناد، كنوانسيونهاي جديد بين المللي 191
الف: سازمان عفو بين الملل mnestyA nternationaII 192
ب: كميته بين المللي صليب سرخ 193
پ: سازمان ديدهبان حقوق بشر Human Rights Wntch (HRW) 194
مبحث دوم: نظارت و كنترل بر حقوق زندانيان در مقررات داخلي 194
گفتار نخست: نظارت درون سازماني 195
بند اول: نظارت توسط رئيس زندان 195
بند دوم: نظارت توسط حفاظت و بازرسي زندان 195
بند سوم: شوراي برنامه ريزي و مديريت بهداشت روان و اصلاح رفتار زندانيان 196
گفتار دوم: نظارت برون سازماني (توسط قواي سه گانه) 197
بند اول: نظارت توسط قوه مقننه 197
الف: كميسيون اصل نود 197
ب: تحقيق و تفحص مجلس شوراي اسلامي 199
بند دوم: نظارت توسط قوه قضائيه 199
الف: بازرسيهاي سازمان بازرسي كل كشور 199
ب: ديوان عدالت اداري 200
پ: كميسيون حقوق بشر اسلامي 201
ت: ستاد حقوق بشر قوه قضائيه 202
بند سوم: نظارت از سوي قوه مجريه 203
گفتار سوم: نقش نظارتي سازمانهاي غير دولتي داخلي در ايران 204
بند اول: كميسيون حقوق بشر اسلامي 205
بند دوم: انجمن حمايت از زندانيان 208
بند سوم: ستاد مردميديه و رسيدگي به زندانيان نيازمند 209
بند چهارم: جمعيت هلال احمر 210

نتيجه گيري و پيشنهادات 211
منابع و مآخذ 219