پيشگفتار 13
مقدمه 17

بخش نخست: سير تاريخي و اهميت «حمل و نقل ريلي» و مقررات ناظر بر آن، قرارداد حمل و نقل، مفاهيم و ويژگي‌هاي كنوانسيون‌هاي «حمل و نقل ريلي» و موارد خارج از شمول آن‌ها 23
فصل نخست: تاريخچه‌ي حمل و نقل ريلي در جهان و ايران 23
فصل دوم: مقررات و نهاد‌هاي خاص حمل و نقل ريلي 28
گفتار نخست: اتحاديه بين المللي راه‌آهن‌ها (UIC) 28
گفتار دوم: اتحاديه بين‌المللي كنگره‌هاي راه‌آهن (IRCA) 31
گفتار سوم: اتحاديه بين المللي حمل و نقل عمومي (UITP) 32
گفتارچهارم: اتحاديه كنگره‌هاي راه‌آهن «پان‌آمركين» (ACPE) 32
گفتار پنجم: اتحاديه واگنهاي باري (RIV) 32
گفتار ششم: سازمان همكاري راه‌آهن‌ها (OSJD) 33
گفتار هفتم: اتحاديه راه‌آهن‌هاي خاورميانه (CMO) 34
فصل سوم: آشنايي با سازمان بين‌الدولي (OTIF) و مقررات آن (COTIF) 35
مبحث نخست: سازمان حمل و نقل بين‌الدولي (OTIF) 35
گفتار نخست: تاريخچه پيدايش 35
گفتار دوم: اهداف «OTIF» 37
گفتار سوم: ساختار سازمان «OTIF» 38
بند نخست: مجمع عمومي 38
بند دوم: كميته اداري 38
بند سوم: كميته بازنگري 39
بند چهارم: كميته كارشناسان حمل كالاهاي خطرناك (RID) 39
بند پنجم: كميته تسهيل راه‌آهني 40
بند ششم: كميسيون كارشناسان فني 40
بند هفتم: دبيركل 41
گفتار چهارم: وظايف سازمان «OTIF» 41
مبحث دوم: كنوانسيون بين‌المللي حمل و نقل كالا با راه‌آهن (COTIF) 43
گفتار نخست: تاريخچه پيدايش 43
گفتار دوم: مشخصات كنوانسيون «COTIF» 45
گفتار سوم: مقررات يكنواخت «COTIF» 47
گفتار چهارم: مقررات يكنواخت «CIV» 47
گفتار پنجم: مقررات يكنواخت «CUI» 50
گفتار ششم: مقررات يكنواخت «RID» 51
گفتار هفتم: مقررات يكنواخت «APTU» 53
گفتار هشتم: مقررات يكنواخت «ATMF» 55
گفتار نهم: مقررات يكنواخت «CIM» 56
فصل چهارم: خصوصيات و ماهيت حقوقي قرارداد حمل و نقل در حقوق داخلي 59
گفتار نخست: نظريه مبني بر اجاره بودن ماهيت قرارداد حمل و نقل 59
گفتار دوم: نظريه مبني بر وكالت بودن ماهيت قرارداد حمل و نقل 59
گفتار سوم: نظريه مبني بر وديعه بودن ماهيت قرارداد حمل و نقل 60
گفتار چهارم: نظريه مبني بر مقاطعه بودن ماهيت قرارداد حمل و نقل 61
گفتار پنجم: نظريه مبني بر جعاله بودن ماهيت قرارداد حمل و نقل 61
فصل پنجم: بررسي برخي مفاهيم مربوط به حمل و نقل ريلي و اصطلاحات مندرج در كنوانسيون «COTIF» و مقررات يكنواخت «CIM» (1980/1999) 62
گفتار اول: حمل و نقل 62
بند نخست: حمل و نقل سراسري 62
بند دوم: حمل و نقل مركب يا چند وجهي 62
بند سوم: حمل و نقل به روش «كرير» 65
بند چهارم: حمل و نقل به روش «ترانس شيپمنت» 66
گفتار دوم: متصدي حمل و نقل 66
بند نخست: متصدي حمل و نقل در حقوق ايران 66
بند دوم: متصدي حمل و نقل در مقررات يكنواخت 69
بند سوم: اقسام متصدي حمل و نقل 70
الف: متصدي حمل و نقل قراردادي 70
ب: متصدي حمل و نقل جايگزين 70
ج: متصدي حمل و نقل جانشين 71
بند چهارم: تفاوت «متصدي حمل و نقل» از «فورواردر» 73
گفتار سوم: فرستنده يا ارسال‌كننده 76
گفتار چهارم: گيرنده كالا يا مرسل‌اليه 77
گفتار پنچم: بارنامه 78
بند نخست: تعريف بارنامه 79
بند دوم: اشكال مختلف بارنامه 80
الف: بارنامه سراسري 80
ب: بارنامه حمل و نقل مركب (فياتا) 81
بند سوم: بارنامه در مقررات يكنواخت «CIM» (1980 / 1999) 81
بند چهارم: مشخصات بارنامه 82
الف: مندرجات الزامي يا دائمي 83
ب: مندرجات غيردائمي 84
فصل ششم: قلمرو اجرايي مقررات يكنواخت «CIM» (1980/1999) 85
گفتار نخست: حمل و نقل‌هاي مشمول مقررات يكنواخت CIM (1980/1999) 85
بند نخست: حمل و نقل‌هاي ريلي اصلي 85
بند دوم: حمل و نقل‌هاي مكمل 90
الف: حمل و نقل ريلي بين‌المللي مكمل 91
ب: حمل و نقل‌هاي بين‌المللي دريايي يا جاده‌اي مكمل 91
1- قرارداد حمل و نقل بين‌المللي جاده‌اي مكمل 92
2- حمل و نقل بين‌المللي دريايي مكمل 92
گفتار دوم: حمل و نقل‌هاي خارج از شمول مقررات يكنواخت CIM (1980/1999) 94
بند نخست: حمل و نقل‌هايي كه خارج از شمول مقررات يكنواخت مي‌باشند 94
الف: حمل و نقل كالا به صورت رايگان 94
ب: عمليات قبل از بارگيري و پس از تخليه 96
ج: حمل كالاهاي غيرمجاز يا نامناسب 97
بند دوم: حمل و نقل‌هايي كه با شرايط خاص از شمول مقررات خارج مي‌باشند 98
الف: حمل حيوانات زنده 98
ب: حمل و نقل جنازه 99
ج: حمل وسايل نقليه‌اي كه روي چرخ‌هاي خود حركت مي‌كنند 100
بند سوم: حمل كالاهاي خاص 101

بخش دوم: مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي و موارد معافيت از مسئوليت 103
فصل نخست: مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي، شرايط تحقق، مبنا و آثار مسئوليت 103
مبحث نخست: كلياتي در باب مسئوليت مدني 103
گفتار نخست: مفهوم مسئوليت مدني و انواع آن 103
بند نخست: تعريف مسئوليت مدني 103
بند دوم: انواع مسئوليت 106
الف: مسئوليت قراردادي و شرايط آن 106
1- مسئوليت قراردادي 106
2- شرايط مسئوليت قراردادي 107
2-1- خسارت 107
2-2- نقض تعهد 109
2-2-1- تعهد به نتيجه 110
2-2-2- تعهد به وسيله 110
3- رابطه سببيت 111
3-1- رابطه سببيت بين انجام نشدن قرارداد و ورود ضرر 111
3-2- رابطه سببيت بين فعل متعهد و نقض قرارداد 112
ب: مسئوليت خارج از قرارداد (قهري) 113
بند سوم: اثبات تقصير 113
الف: اثبات تقصير در مسئوليت قراردادي 114
ب: اثبات تقصير در مسئوليت خارج از قرارداد 115
مبحث دوم: شرايط مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي 115
گفتار نخست: تحقق ضرر 116
بند نخست: اشكال ضرر در حمل و نقل ريلي كالا 118
الف: انواع ضرر در حمل و نقل ريلي كالا 118
1- خسارت ناشي از تأخير در تحويل كالا 119
1-2- موعد تحويل 120
1-3- شيوه تحويل كالا 121
2- تلف شدن كالا 122
2-1- تلف كل كالا 123
2-2- تلف قسمتي از كالا 123
3- آسيب ديدگي كالا 124
ب: شيوه اثبات ضرر 124
1- اصل كلي 125
2-دليل ظاهري مبني بر تلف يا خسارت كالا 127
3- رد دليل ظاهري با درج رزروهاي معتبر 128
4- شرايط مربوط به دليل قطعي وصول كالا 133
گفتار دوم: فرض مسئوليت 134
بند نخست: نوع تعهد ايمني در مسئوليت متصدي حمل و نقل 135
الف: تعهد ايمني تعهد به وسيله باشد 136
ب: تعهد ايمني، تعهدي به نتيجه باشد 136
بند دوم: انواع سيستم‌هاي متفاوت مسئوليت 136
گفتار سوم: رابطه سببيت 137
بند نخست: رابطه سببيت ميان انجام نشدن تعهد و ورود ضرر 137
بند دوم: رابطه سببيت ميان فعل متعهد و انجام نشدن قرارداد 138
مبحث دوم: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي و انواع آن 139
گفتار نخست: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي 140
بند نخست: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي در صورت تلف كالا 140
بند دوم: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل در موارد خسارت وارده به كالا 142
بند سوم: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل در صورت تأخير در تحويل 143
بند چهارم: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل در حمل وسائط نقليه ريلي به عنوان كالا 145
بند پنجم: مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل در حقوق اسلام 148
بند ششم: بررسي مسئوليت متصدي حمل و نقل در قوانين موضوعه ايران 152
الف: بررسي مسئوليت متصدي حمل و نقل در قوانين مدني و تجارت 152
ب- تفاوت قوانين مدني و تجارت در مورد قرارداد حمل و نقل 153
1- تفاوت از جهت مبناي مسئوليت 153
2- تفاوت از جهت حدود مسئوليت 153
3- تفاوت از جهت ميزان خسارت قابل مطالبه 154
4- تفاوت از جهت محدوده قراردادها 154
5- تفاوت از جهت متصدي حمل 154
ج: بررسي مبناي مسئوليت متصدي حمل و نقل در قوانين مدني و تجارت 155
1- نظريه نسخ 155
2- نظريه جمع 156
3- نظريه تخصيص 157
4- نظريه حاكميت اراده 158
گفتار دوم: انواع مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي 158
بند نخست: مسئوليت متصدي حمل در قبال اعمال كاركنان 159
بند دوم: مسئوليت متصدي حمل در حمل و نقل‌هاي متوالي 164
فصل دوم: موارد معافيت از مسئوليت متصدي حمل و نقل ريلي 169
گفتار نخست: خسارت ناشي از علل غيرقابل انتساب به متصدي حمل و نقل ريلي 170
بند نخست: مشخصات علل غيرقابل انتساب 170
الف: قواعد عمومي 170
1- خارجي بودن 170
2- مقاومت ناپذيري 171
3- غيرقابل پيش‌بيني بودن 171
ب: موارد مندرج در مقررات يكنواخت «CIM» (1980/1999) 172
گفتار دوم: انواع خسارات ناشي از حوادث خارجي 176
بند نخست: خطرات و سوانح ريلي 176
الف: خروج از خط 176
ب: فرار واگن قطار 177
ج: برخورد آلات ناقله به يكديگر 177
بند دوم: حوادث جوي (آفات سماوي) 181
بند سوم: دستور مقامات قضائي يا دولتي 186
بند چهارم: جنگ 188
بند پنجم: اقدامات ضد دولتي (شورش يا اغتشاش يا خشونت‌هاي مردم) 191
بند ششم: اعتصاب 193
بند هفتم: دخالت شخص ثالث 195
گفتار سوم: خسارات ناشي علل مربوط به فرستنده، گيرنده يا خود كالا 196
بند نخست: تقصير فرستنده يا گيرنده كالا 196
الف: تقصير فرستنده در تنظيم بارنامه 197
ب: تقصير فرستنده در ارائه اطلاعات و مدارك 200
ج: تقصير فرستنده يا گيرنده در بارگيري و تخليه كالا 203
بند دوم: عيوب ذاتي كالا 211
بند سوم: نقص در بسته‌بندي كالا 219
بند چهارم: وجود نقص يا كامل نبودن علايم 226
بند پنجم: پيامدهاي ناشي از ممانعت از حمل و يا تحويل كالا 228
الف: تكاليف متصدي حمل و نقل در موارد بروز مانع در حمل و نقل 228
ب: تكاليف متصدي حمل و نقل در موارد بروز مانع در تحويل كالا 229
گفتار چهارم: خسارت‌هاي ناشي از ماهيت حمل 232
بند نخست: حمل و نقل كالا به شكل روباز 233
الف: حمل كالا به صورت روباز 234
1- حمل و نقل كالا در واگن روباز 234
2- حمل و نقل كالا در واگن با پوشش برزنتي 235
ب: شرايط معافيت متصدي حمل و نقل 236
بند دوم: حمل حيوانات زنده 240
الف: حمل حيوانات زنده براساس مقررات يكنواخت (1980/1999) 241
ب: شرايط معافيت متصدي حمل و نقل 242
بند سوم: حمل و نقل تحت الحفظ 243
الف: مفهوم عبارت تحت الحفظ 243
ب: شرايط معافيت متصدي حمل و نقل 244
بند چهارم: حمل كالاهاي خطرناك و حوادث هسته‌اي 246
الف: مفهوم كالاهاي خطرناك 247
ب: شرايط معافيت متصدي حمل و نقل 249
ج: حوادث هسته‌اي 252
بند پنجم: ساير موارد معافيت 254
الف: معافيت متصدي حمل و نقل در حمل و نقل راه‌آهن – دريا 254
1- عوامل مشترك معافيت 256
2- عوامل اختصاصي معافيت (عدم قابليت دريانوردي) 259
ب: معافيت ناشي از مرور زمان 267
1- مرور زمان يك ساله 268
2- مررو زمان دو ساله 269

بخش سوم: جبران خسارت 273
فصل نخست: حدود مسئوليت 275
گفتار نخست: ميزان غرامت 275
گفتار دوم: شيوه محاسبه «حق برداشت ويژه» يا «SDR» 279
فصل دوم: پرداخت غرامت و شيوه ارزيابي آن 281
گفتار نخست: پرداخت غرامت در انواع مختلف خسارت 281
بند نخست: غرامت در صورت فقدان يا از بين رفتن كالا 281
الف: غرامت در صورت مفقود شدن كالا 282
ب: غرامت در صورت تلف كالا 285
بند دوم: غرامت در صورت آسيب ديدگي كالا 285
بند سوم: غرامت در صورت تأخير در تحويل 286
گفتار دوم: ارزيابي خسارت در كنوانسيون، حقوق داخلي و حقوق اسلامي 288
بند نخست: ارزيابي خسارت در كنوانسيون‌ها 288
بند دوم: ارزيابي خسارت در حقوق داخلي و حقوق اسلامي 293
الف: حقوق داخلي 293
1- زمان تقويم خسارت 293
2- مكان تقويم خسارت 293
ب: حقوق اسلامي 294
1- قيمت روز پرداخت (يوم الاداء) 295
2- قيمت روز غصب 295
3- قيمت روز تلف 296
4- بالاترين قيمت از زمان غصب تا زمان تلف (اعلي القيم) 296
فصل سوم: تحديد مسئوليت و موارد عدم اجراي آن 298
گفتار نخست: انواع محدوديت مسئوليت 298
بند نخست: محدوديت پرداخت غرامت براساس تعرفه‌ها 299
بند دوم: محدوديت پرداخت غرامت در صورت قصور در انجام تشريفات اداري 300
بند سوم: محدوديت پرداخت غرامت در صورت قصور در اجراي دستورات فرستنده يا گيرنده 301
بند چهارم: محدوديت پرداخت غرامت در صورت ضايعات حين حمل 303
بند پنجم: ساير موارد محدوديت‌هاي مسئوليت 303
گفتار دوم: تحديد مسئوليت در حقوق اسلامي 304
گفتار سوم: موارد عدم اجراي تحديد مسئوليت 305
بند نخست: عدم تحديد مسئوليت به موجب مقررات يكنواخت 306
الف: تدليس و تقلب (تقصير عمدي) 307
ب: تقصير سنگين (خطاي فاحش) 310
بند دوم: عدم تحديد مسئوليت به موجب قرارداد 314
الف: شرط تحديد مسئوليت 315
ب: شرط عدم مسئوليت 315
ج: توافق بر مبلغي بالاتر از حد تعيين شده 318
د: اظهار سود در تحويل 321

بخش چهارم: اثبات مسئوليت متصدي حمل و نقل و دعوي جبران خسارت 323
فصل نخست: زمان و مكان اقامه دعوا 324
گفتار نخست: زمان اقامه دعوي 324
گفتار دوم: مكان اقامه دعوي (دادگاه صالح) 327
فصل دوم: طرفين دعوا (خواهان و خوانده) 331
گفتار نخست: خواهان دعوا 331
گفتار دوم: خوانده 334

نتيجه گيري 339
فهرست منابع و مآخذ 345