دو قاعده فقهی «لاضرر و نهی از غرر» در زمره قواعد فقهی پر کاربرد در علم حقوق قرار دارند که می‌توان با استفاده از آن ها، پاسخ بسیاری از مسائل حقوقی جدید را یافت.

درباره قواعد فقهی «لاضرر و نهی از غرر»، فقیهان آثار متعددی تألیف نموده و کوشیده اند تا زوایای گوناگون آن‌ها را آشکار سازند. در میان فقهای امامیه، شیخ انصاری -که به جهت شأن و جلالت علمی، او را خاتم الفقهاء و المجتهدین خوانده اند، و کتاب مکاسب ایشان از مهم ترین منابع تدوین قانون مدنی ایران به شمار می‌رود- از جمله کسانی است که به بحث پیرامون قواعد «لا ضرر» و «نهی از غرر» پرداخته و نکات ارزنده ای پیرامون آن‌ها بیان داشته است. توضیح این که شیخ انصاری قاعده لاضرر را در قالب رساله ای مجزا مورد بررسی قرار داده، و به قاعده نفی غرر، در لابلای مباحث کتاب مکاسب پرداخته است.

‌فاضل نراقی، یکی دیگر از فقیهان نامدار امامیه بوده که قاعده «نهی از غرر» را مورد مداقه قرار داده است. ایشان در کتاب گرانسنگ عوائد الایام، در قالب یک عائده، آرای خود درباره قاعده نفی غرر را بیان داشته است. با توجه به جایگاه رفیع علمی ‌این عالم ذوالفنون، و تأثیر او بر شاگرد برجسته اش شیخ انصاری، اقدام به بررسی آرای ایشان در کنار مطالعه اندیشه های شیخ انصاری، مفید به نظر می‌رسد، اقدامی‌که تاکنون چندان مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است. باید خاطر نشان کرد که میان شیخ انصاری و فاضل نراقی، ارتباط علمی ‌مستحکمی‌ وجود داشته، چنان که شیخ بر کتاب عوائد الأیام فاضل نراقی حاشیه ای زده که در سالیان دور در ایران به چاپ رسیده است، و حتی بعضی از مباحث شیخ در کتاب مکاسب، چیزی جز شرح بر کتاب عوائد نیست. از همین رو است که گفته شده باید فاضلی سال ها آثار این دو فقیه بزرگ را مسأله به مسأله دنبال کند و کتاب ویژه ای در این باره تألیف نماید.[1]

‌کتاب حاضر که ترجمه و تحقیقی پیرامون قاعده فقهی «نهی از غرر» در اندیشه خاتم الفقهاء و المجتهدین شیخ مرتضی انصاری و ملّا احمد نراقى، و نیز رساله «لا ضرر» شیخ(ره) می‌باشد، جهت استفاده علاقه مندان –به ویژه طلّاب و دانشجویان رشته های فقه و حقوق- در قالب زیر ارائه گردیده است: ابتدا به جایگاه مباحث نهی از غرر و نفی ضرر در آثار شیخ انصاری و فاضل نراقی اشاره شده؛ در ادامه زندگی نامه این دو فقیه بزرگ به طور مختصر بیان گردیده؛ سپس به بررسی قاعده نهی از غرر در اندیشه شیخ انصاری و فاضل نراقی پرداخته شده؛ و در پایان، رساله لاضرر مرحوم شیخ مورد مطالعه قرار گرفته است.

در این کتاب کوشیده شده که با توجه به اهمیت متن، ضمن پای بندی به چارچوب های کلی متن اصلی، ترجمه ای روان و قابل فهم از عبارات شیخ انصاری و فاضل نراقی در ذیل متن عربی ارائه گردد. به علاوه این که برای بهره مندی هرچه بیشتر مخاطبان از مباحث، در قسمت پاورقی نکات تحقیقی لازم و ضروری بیان شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• 1-بررسی و نقد آرای شیخ انصاری و فاضل نراقی.


• 2-بیان توضیحات محققان در شرح عبارات.


• 3-ذکر ایرادات و مناقشات مطرح شده از سوی صاحب نظران.


• 4-مطالعه تطبیقی مباحث با حقوق موضوعه.


• 5-ذکر مواد قانونی مرتبط.


• 6-استخراج ارجاعات مربوط به نقل قول های مستقیم و غیرمستقیم موجود در متن، از منابع اصلی.


• 7-بیان متن کامل اقوالی که نگارندگان به طور گذرا به آن‌ها اشاره داشته اند.

باید متذکر شد که متن معیار در ترجمه عبارات شیخ انصاری در بحث قاعده نفی غرر، متن جلد چهارم کتاب «مکاسب»، و در باب قاعده لا ضرر، متن رساله «نفی الضرر» –با اندکی دخل و تصرف- می‌باشد که هر دو از سوی كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى منتشر شده اند؛ و در ترجمه مباحث فاضل نراقی، متن کتاب «عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام و مهمات مسائل الحلال و الحرام‌» از انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم‌، متن معیار بوده است.