1- مفاهيم، مباني، مصاديق و استثنائات حق بر شهرت
2- قابليّت يا عدم قابليت نقل و انتقال قراردادي و قهري
3- ضمانت اجراي نقض حق بر شهرت
4- تاريخچه حمايت از حق بر شهرت(سير تحولات)
5- حمايت از حق بر شهرت در قالب حق بر حريم خصوصي
6- حمايت از شهرت بر مبناي حقوق مالكيت فكري
7- حمايت از حق بر شهرت بر اساس نظام خاص
8- حمايت بر مبناي حقوق مالكيت فكري
9- حمايت بر مبناي حقوق مجاور
10- در قالب دعاوي خاص
11- ر قالب قواعد عمومي مسئوليت مدني
رشد و پیشرفت جوامع بشری به موازات توسعه علوم جدید، تکنولوژی و افزایش شتاب استفاده از ابزارهای نوین ارتباط جمعی همچون اینترنت از یک جهت به همراه تغییر شیوه زندگی، منجر به ظهور پدیدههای جدید در جوامع شده که لزوم و ضرورت حفظ و حمایت از آن ها به شدت احساس میگردد.از جمله آن ها پدیده « شهرت » است که پیدایش و توسعه استفاده از آن در جوامع غربی و به صورت خاص در نظام حقوقی آمریکا[1] بیش از هر نظام دیگری صورت پذیرفته است.
شهرت، عنصری است که گاه در اثر تلاش افراد و گاه در اثر شانس و اتفاق برای فردی حاصل و کاربرد آن منجر به جلب مخاطبین و علاقه مندان و نیز کسب درآمد برای دارندگان شهرت و نیز تولید کنندگان کالا و خدمات در معرّفی و تبلیغ محصولات ایشان میگردد.این امر سبب شده حقی با عنوان «حق بر شهرت» مورد توجه نظام حقوقی قرار گیرد و به عنوان حقی در خصوص کنترل کاربرد تجاری از شهرت خود مورد شناسایی واقع شود. لیکن جوانب مختلف آن از جمله خاستگاه اولیه این حق، مبانی فلسفی و حقوقی حمایت از مشاهیر، مصادیق، اوصاف، دامنه و ضمانت اجرای آن مورد اختلاف و نیازمند تحلیل و بررسی میباشد.
از دیگر مسائل پیرامون حق شهرت که نیازمند تحلیل و بررسی میباشد، ارتباط آن با حق بر حریم خصوصی و حقوق مالکیت فکری است.در این خصوص اگرچه وجوه مشترکی بین این حوزه ها وجود دارد؛ لیکن تمایزات گستردهای نیز قابل ذکر است از جمله اینکه حق مولف، تنها از عکس و یا نقّاشی به عنوان اثر هنری حمایت میکند، اما حامی حقوق صاحب تصویر که موضوع اثر قرار گرفته است نمیباشد.به بیان دیگر در صورت کاربرد بدون مجوز اثر خلق شده با موضوع تصویر فرد مشهور در فعالیّتهای اقتصادی، و کسب سود ناشی از آن، حقوق مالکیت فکری، صرفاً حامی پدید آورنده اثر میباشد و بنابراین در تعارض مستقیم با حق شهرت دارنده تصویر قرار خواهد گرفت.همچنین هویّت اشخاص حقیقی به موجب حقوق مالکیت فکری، قابل حمایت نیست؛ زیرا نمیتوان فرد را خالق هویّت خود دانست.به علاوه حقوق مالکیت فکری در برخی موارد همچون صدا، نام و شباهت مشاهیر قادر به حمایت از حق بر شهرت نمیباشد.
در هر حال نظامهای حقوقی برخورد یکسانی در به رسمیّت شناختن این حق نداشته اند. برخی از کشور ها به صورت محدود و مصادیق بدیهی و اولیه آن از جمله آزادیهای فردی و حقوق مربوط به آثار فکری و هنری و حق تمتّع از حقوق مدنی را به رسمیّت شناختهاند و برای این حقوق، ضمانت اجراهای حقوقی و کیفری وضع نموده اند؛ اما تحوّلات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی سبب شده است کشورهای دیگری از جمله آمریکا، یا به وسیله وضع قوانین جدید یا با گسترش ملاکهای قوانین موجود از طریق رویه قضایی، حق بر شهرت را به عنوان یک حق کلی و مستقل به رسمیّت بشناسند. لازم به ذکر است امروزه به دلیل گسترش تکنولوژی و استفاده از رسانههای جمعی و تحوّلات صورت گرفته، مصادیق نوین حق بر شهرت، از جمله حق بر تصویر و عکس یا حق بر نام و شهرت علمی، ورزشی، فرهنگی، شایسته حمایت هر چه بیشتر قانون گذاران و نظامهای حقوقی است؛ چرا که در عصر حاضر چه بسا استفاده از تصویر یا نام یک فوتبالیست یا یک بازیگر معروف جهت تبلیغات، اثر گسترده تری نسبت به سایر روشهای تبلیغات سنّتی دارد و روابط قراردادی و غیر قراردادی ایجاد شده بین افراد جامعه در این خصوص، نیز نیازمند تحلیل حقوقی شایسته حمایت قانونگذار میباشد.در واقع امروزه این حقوق جنبه مالی قابل توجهی دارد و نظام حقوق مدنی میبایست در این حوزه نیز به فکر تنظیم روابط خصوصی افراد باشد.
با توجه به این که امروزه، در اغلب نظامهای حقوقی کشورهای پیشرفته «حق بر شهرت» به عنوان یک نظریه عمومی به رسمیّت شناخته شده و نظر به توسعههای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در عصر کنونی، ارائه نظریه عمومی «حق بر شهرت» در نظام حقوقی ایران نیز ضروری است.کاربرد عناصر هویّتی مشاهیر در فعالیّتهای تجارتی و به منظور کسب سود و به صورت خاص در رسانههای جمعی، توسعه چشم گیری داشته و شناسایی حق دارندگان شهرت در کاربرد شهرت خویش و نیز حمایت از کاربردهای ناقض شهرت توسط سایرین، امری ضروری تلقی میگردد.شناسایی و تعریف دقیق از حق بر شهرت، اوصاف و ویژگیهای آن ( مالیّت و نیز قابلیّت نقل و انتقال قهری و قراردادی)، مصادیق، دامنه حمایت از اشخاص حقیقی و حقوقی و نیز راهکارهای موجود در خصوص جبران ضررهای ناشی از کاربرد ناقض، همه در پرتو شناخت مبانی حق بر شهرت و توجیه چرایی آن میباشند.به بیان دیگر تعیین مبانی، عامل اصلی در شناخت حق بر شهرت و نیز تعیین دامنه حمایتی از آن است.لذا شناسایی مبانی، اوصاف و ضمانت اجراهای موجود از جمله اهداف کتاب مزبور است و با توجه به ضرورتهای موجود، امید است، که نتایج این اثر مورد استفاده جامعه حقوقی، از جمله پژوهشگران، و به صورت خاص، قضات و وکلا واقع گردد.
در این کتاب مطالب در دو بخش تنظیم گردیده است.در بخش اول تلاش شده تا ضمن بررسی اوصاف و دامنه حق، شناخت کافی از آن ایجاد و با تحلیل مبانی فلسفی، اقتصادی و حقوقی توجیه کننده وجود حقی با عنوان شهرت، به ارائه مصادیق شناخته شده حق بر شهرت و تعریف آن پرداخته شود.در واقع این گونه به نظر میرسد که حق بر شهرت حقی عام الشمول برای اشخاص مشهور و غیر مشهور و نیز تمام اشخاص حقیقی و حقوقی، همراه با جنبه مالی و قابلیت نقل و انتقال قراردادی و نیز قهری به منظور توانایی کاربرد عناصر هویتی با هدف کسب منفعت است و مبانی متعددی در حوزه فلسفه، اقتصاد و علم حقوق قادر به توجیه چرایی وجود و شناسایی آن میباشند که از جمله آنها میتوان به مواردی همچون نظریه حقوق طبیعی، حراست از صنعت سرگرمی و منع از دارا شدن بلاجهت اشاره نمود.لازم به توضیح است حمایت بی حد و حصر از حق بر شهرت منجر به تحدید دامنه حقوق مسلمی همچون آزادی بیان و حق اطلاع رسانی سایر افراد جامعه میشود؛ بنابراین در ادامه به شناسایی استثنائات حمایت و ارائه معیارهایی در تفکیک حمایت از حق بر شهرت و آزادی بیان پرداخته شده است. بخش دوم به بررسی ضمانت اجراهای نقض حق شهرت اختصاص یافته و تلاش شده تا در ابتدا سیر تحولات حمایت از حق بر شهرت مبنی بر تحلیل جایگاه آن در قالبهای حقوقی شناخته شده و از قبل موجود، همچون حق بر حریم خصوصی و نیز حقوق مالکیت فکری و چرایی ضرورت حمایت مستقل از آن مورد بررسی قرار گیرد.در ادامه حمایت از حق بر شهرت بر اساس نظام حمایتی خاص و نیز بر مبنای قواعد خاص و قواعد عام مسئولیت مدنی، بررسی ضمانت اجراهای موجود و نقاط ضعف و قوت هر یک مورد تحلیل قرار گرفته است.