خلقت انسان‌ها به صورتی است که گوناگونی و اختلاف برخاسته از نهاد آنهاست.این گوناگونی نه تنها در ظاهر جسمانی،بلکه در گوناگونی استعداد و توانایی فطری و در پی آن،اختلاف دیدگاه‌ها رفتار‌ها و عملکردها نیز جلوه گر است و این نشانه ای است از قدرت خداوند متعال در آفرینش انسان(و من آیاته خلق السماوات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذلک لایات للعالمین).چنانکه واضح است او خود نخواسته است مردم همگی یک گروه همسان باشند(و لو شاء الله لجعلهم امه واحده).شوری ایه 8، چه این اختلاف است که با نهاد انسان و با تفاوت‌های خیره کننده ای که در درک، استعداد،توانایی و گرایش‌ها میان افراد بشر وجود دارد سازگار می‌باشد. مباحث علمی مهم ترین عرصه برای ظهور این گوناگونی‌هاست.در کلیه علوم نظری و غیر نظری اختلاف دیدگاه و رای وجود داردو رشد و ارتقاء یک علم ریشه در همین آراء متفاوت دارد.

علم اصول فقه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و اختلاف‌های فقیهان نیز امری ستوده است چرا که این گونه از اختلاف بر استنباط احکام از متون کتاب و سنت استوار است و به دلایلی تکیه دارد که شرع آنها را به رسمیت شناخته است.ممکن است این شبهه به وجود آید که اختلاف در جایی معنادارد که یک مبنای درست و قابل قبول برای همگان وجود نداشته باشد،اما مگر نه این است که منابع استنباط احکام نزد فقهاء یکی است پس چرا باید اختلاف رای در میان آنها دیده شود؟

در پاسخ به این شبهه می‌گوییم که لازمه اجتهاد و استنباط از منابع فقهی،تبحر در علوم عربیت، صرف نحو، معانی و بیان، منطق، رجال، حدیث،متون روایی،تفسیر قران به ویژه تفسیر آیات الاحکام،علم اصول فقه، قواعد فقهیه، آشنایی با متون فقهی و اقوال فقها و تا حدی تاریخ عصر نزول قرآن و صدور احادیث است .تا با آشنایی با شان نزول آیات و صدور احادیث معنی و مفهوم آنان را بهتر درک کرده و از مجموع اینها حکم الهی استنباط شود.بالتبع اختلاف نظر در هریک از علوم که پایه اجتهاد و استنباطند منجر به بروز اختلاف در رای فقهاو حقوق دانان میشود.

 بر این مهم چنانچه محیط اجتماعی و سیاسی و خصوصیات فردی فقیه و حقوق دان را نیز بیافزاییم، بروز اختلاف قطعی است.البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که با عنایت به اهمیتی که دانش اصول از میان علوم پیش گفته در فرایند استنباط حکم دارد نقش آن به مراتب از سایر علوم و عوامل تاثیر گذار بر اختلاف فتوا بیشتر است و همین امر ضرورت بررسی و شناسایی دیدگاه‌های متفاوت در مباحث مختلف این علم و تاثیری که بر فتوا می‌گذارد را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

با این همه و به رغم اهمیت داشتن و زنده بودن بحث درباره دلایل و عوامل اختلاف میان فقهاء در این زمینه جز اندکی نوشته نشده است.البته در میان علمای اهل سنت آثار برجسته ای خصوصا در میان محققین معاصر در این زمینه میتوان یافت.

این آثار از حیث محتوا به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1)آثاری که تلاش دارند نگاهی جامع به مبحث اختلاف فتوا داشته و عوامل موثر در بروز آن را معرفی نمایند.مانند: محاضرات فی اسباب اختلاف الفقهاء تالیف شیخ علی خفیف(استاد دانشگاه قاهره).

در آثار این دسته فصلی نیز به معرفی مباحث اصولی و نقش آن در اختلاف فتوا اختصاص یافته است.

2)آثاری که مستقلا و با محوریت یکی از علوم پایه استنباط به طرح بحث در عوامل اختلاف پرداخته اند. مانند: "اثر الاختلاف فی القواعد الاصولیه فی اختلاف الفقهاء" تالیف مصطفی سعید الخن.

لذا این کتاب بر آن است با نگاهی دوباره به تالیفات اصولی علمای شیعه، آراء و دیدگاههای متفاوت آنان را در گستره ی مباحث اصول عملیه به بحث گذاشته و سپس با مراجعه به آثار گرانقدر فقهی ایشان نمونه‌هایی از فروعات فقهی را که به عنوان مسأله اختلافی شناخته می‌شوند و اختلاف موجود در آنها نیز متأثر از تفاوت‌های نظری است که در بحث اصولی علما وجود دارد را شناسایی واستخراج نماید.

باعنایت به این مطالب از میان مباحث،اصول عملیه که حجم وسیعی از این علم را به خود اختصاص داده و البته از جذابیت بیشتری نسبت به سایر مباحث علم اصول بر خوردار است و از طرف دیگراختلافات علمای شیعه در مسائل مربوط به ان بیش از سایر مباحث است به عنوان محور بحث در این کتاب برگزیده شده است.و همچنین ارائه این تفاوت نظرات و تاثیرش در وضع قوانین حقوقی کاری جدید و جنبه نوآوری دارد.

با این توضیح که یکی از اسباب اختلاف فقها، اختلاف در اصول فقه است و یکی از مباحث اصولی مورد اختلاف هم بحث اصول عملیه است. اختلاف در حجیت یا عدم حجیت اصولی چون برائت یا استصحاب و یا مقدار جریان آن در موضوعات و مسائل مختلف فقهی می‌تواند منجر به اختلاف در آراء فقهی شودنگاه این کتاب به مساله فوق است و تلاش دارد با بررسی اختلافات در اصول عملیه، با پیگیری این اختلافات به فتاوای مختلف برسد و علت آنها را تبیین نماید و بررسی کند که آیا راهی برای رفع اختلاف فتوی از طریق به حداقل رساندن اختلاف در مساله اصول فقه وجود دارد یا خیر.و چگونه این دیدگاه‌ها و اختلاف نظرات درفتوای فقیه و وضع قوانین اثر می‌گذارد.