مقدمه 14
پيش درآمد 15
تعريف استصحاب در لغت و اصطلاح 19
تعريف اصل عملى 19
استصحاب يكى از اصول عمليه 20
جارى شدن استصحاب در شبهات حكميّه و موضوعيّه 21
بيان اجمالى ادلّه حجّيّت استصحاب 23
اقوال در استصحاب 24
بحث از حجّيّت استصحاب، يك مسئله اصولى است يا قاعده فقهى؟ 26
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 29
اتّحاد قضيّه متيقّنه و مشكوكه در استصحابات موضوعى و حكمى 33
نظريه عدم جريان استصحاب در احكام كلّى 33
تحقيق در مقام 35
نظر شيخ انصارى (ره) 35
نظر مرحوم آخوند (ره) 36
تحقيق در مقام 40
نقد و بررسى تفصيلى ادلّه «حجّيّت استصحاب به طور مطلق» 44
دليل اوّل ـ بناى تعبّدى عقلاء بر بقاء 44
1. مقدّمه اوّل 44
2. مقدّمه دوّم 45
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اقامه كنندگان دليل اوّل (بناى تعبّدى عقلاء بر بقاء) 45
اشكال مرحوم آخوند (ره) به مقدّمه اوّل 45
تحقيق در مقام 46
اشكال مرحوم آخوند (ره) به مقدّمه دوّم 47
تحقيق در مقام 48
نظر مرحوم والد (ره) 49
دليل دوّم ـ ظنّ به بقاء 50
پاسخ و اشكال مرحوم آخوند (ره) به اقامه‌كنندگان دليل دوّم (ظنّ به بقاء) 50
دليل سوّم ـ اجماع 51
پاسخ و اشكال مرحوم آخوند (ره) به اقامه‌كنندگان دليل سوّم (اجماع) 51
دليل چهارم ـ روايات 56
الف) روايت اوّل 56
1. بررسى سند روايت اوّل 56
2. بررسى دلالت روايت اوّل 57
1ـ2. شقّ اوّل 57
2ـ2. شقّ دوّم 58
احتمالات مطرح شده در شقّ دوّم روايت 58
احتمال اوّل 58
تحقيق در مقام در مورد احتمال اوّل 59
احتمال دوّم 61
نقد و بررسى احتمال دوّم (توسط مرحوم آخوند «ره») 61
تحقيق در مقام در مورد احتمال دوّم 63
احتمال سوّم 65
جريان استصحاب در صورت شكّ در مقتضى و مانع 68
نظر مرحوم شيخ انصارى (ره) 71
نظر مرحوم آخوند (ره) 71
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 73
طرح اشكال مُقَدَّر توسط مرحوم آخوند (ره) 75
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال مقدّر 77
اوّل ـ بررسى مادّه نقض 78
دوّم ـ بررسى هيأت لاتنقض 82
اشكال مستشكل به نظر مرحوم آخوند (ره) در مورد اسناد نقض به يقين 82
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اين اشكال 83
اشكال مجدّد به مرحوم آخوند (ره) و تصرّف در ظاهر قضيّه 84
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اين اشكال 84
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 86
شبهه اختصاص حجّيّت استصحاب به شبهات موضوعيه 87
ردّ شبهه 87
ب) روايت دوم 91
1. بررسى سند روايت دوّم 91
2. بررسى دلالت روايت دوّم 91
فِقْرِه اوّل روايت 91
فِقْرِه دوّم روايت 92
فِقْرِه سوّم روايت 93
فِقْرِه چهارم روايت 94
فِقْرِه پنجم روايت 94
فِقِره ششم روايت 94
اشكالات وارد شده به روايت دوّم 96
اشكال اوّل 96
اشكال دوّم 96
اشكال سوّم 97
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكالات وارده 97
پاسخ به اشكال اوّل 97
پاسخ به اشكال دوّم 98
پاسخ به اشكال سوّم 98
اشكالات وارده به پاسخ سوّم مرحوم آخوند (ره) در مورد طهارت احرازى
و پاسخ مرحوم آخوند (ره)به آنها 103
اشكال اوّل 103
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال اوّل 103
اشكال دوّم 104
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال دوّم 104
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 105
نظرات مختلف در باب عدم اعاده نماز بعد از كشف خلاف 109
1. نظر شيخ انصارى (ره) 109
2. نظر مرحوم آخوند (ره) 109
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 111
ج) روايت سوّم 114
نظر شيخ انصارى (ره) 114
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال شيخ انصارى (ره) 115
تحقيق در مقام 116
طرح اشكالات ديگر و پاسخ به آنها 118
تحقيق در مقام 118
د) روايت چهارم 120
نظر شيخ انصارى (ره) 120
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به شيخ انصارى (ره) 120
نقد و بررسى نظر شيخ انصارى (ره) و مرحوم آخوند (ره) 121
ه ) روايت پنجم 125
نظر شيخ انصارى (ره) و مرحوم آخوند (ره) 125
تحقيق در مقام 126
و) روايت ششم، هفتم، هشتم 130
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 131
جريان استصحاب در احكام وضعى و تكليفى 137
نظر مرحوم آخوند (ره) در مورد احكام وضعى و تكليفى 137
مقدّمه اوّل: بيان مفهومى و مصداقى حكم وضعى و تكليفى 137
مقدّمه دوّم: امكان تقسيم حكم شرعى به دو قسم تكليفى و وضعى 138
مقدّمه سوّم: اقسام احكام وضعيه 138
الف) قسم اول 139
ب) قسم دوم 139
ج) قسم سوم 139
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 140
اشكال ما به نظر شيخ انصارى (ره) 142
قسم اوّل از احكام وضعيه در نظر مرحوم آخوند (ره) 145
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 147
قسم دوّم از احكام وضعيه در نظر مرحوم آخوند (ره) 151
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 151
قسم سوّم از احكام وضعيه در نظر مرحوم آخوند (ره) 155
نقد و بررسى نظر شيخ انصارى (ره) 156
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 156
توهّم در مورد استعمال «ملكيّت» در احكام وضعيه 160
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اين توهّم 160
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 161
جريان استصحاب در هر يك از اقسام سه گانه احكام وضعيه 163
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 164
تنبيه اوّل) فعلى بودن يقين سابق و شك لاحق در استصحاب 166
طرح اشكال 167
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال 168
تحقيق در مقام 168
تنبيه دوّم) جريان استصحاب در مؤدّيات أمارات 173
قول اوّل) عدم كفايت 174
قول دوّم) وجه كفايت 174
تحقيق در مقام 175
نظر مرحوم آخوند (ره) 177
طرح اشكال 177
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال 178
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 178
تنبيه سوّم) استصحاب كلّى 184
1. استصحاب كلاى قسم اول 184
تحقيق در مقام (در مورد استصحاب كلّى قسم اوّل) 185
2. استصحاب كلّى قسم دوّم 185
اشكالات وارده به استصحاب كلّى قسم دوّم 188
اشكال اوّل مستشكل : 188
اشكال دوّم مستشكل : 188
اشكال سوّم (اشكال مرحوم سيداسماعيل صدر) : 189
پاسخ به اشكالات 190
جواب مرحوم آخوند (ره) به اشكال اوّل : 190
جواب مرحوم آخوند (ره) به اشكال دوّم : 191
جواب ما به اشكال مرحوم صدر (ره) (اشكال سوّم) : 191
تحقيق در مقام (در مورد استصحاب كلّى قسم دوّم) 191
3. استصحاب كلّى قسم سوّم 193
نظر مرحوم آخوند (ره) 194
تحقيق در مقام (در مورد استصحاب كلّى قسم سوّم) 194
مثال ديگرى براى استصحاب كلّى قسم سوّم 198
اشكال مستشكل 198
جواب مرحوم آخوند (ره) به اشكال مستشكل 199
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 199
تنبيه چهارم) جريان استصحاب در امور قارّه و غيرقارّه 205
طرح شبهه 205
نظر مرحوم آخوند (ره) 205
جريان استصحاب در حركت توسطيّه 207
تحقيق در مقام 208
طرح شبهه در مورد جريان استصحاب در امور غيرقارّه در صورت شك در مقتضى 209
پاسخ مصنف (ره) به شبهه 209
نظر شيخ انصارى (ره) 210
تحقيق در مقام 210
جريان اقسام مختلف استصحاب (شخصى و كلّى) در امور غيرقارّه 210
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 211
جريان استصحاب در زمانيات 217
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 219
اشكال مستشكل 221
جواب مرحوم آخوند (ره) به مستشكل 222
تحقيق در مقام 222
اشكال مرحوم فاضل نراقى (ره) 223
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به مرحوم نراقى (ره) 224
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 224
تعارض دو استصحاب در طهارت حدثيّه و خبثيّه از ديدگاه مرحوم نراقى (ره) 225
الف) طهارت حدثيّه 225
ب) طهارت خبثيّه 225
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به مرحوم نراقى (ره) 226
تنبيه پنجم) استصحاب تعليقى 231
نظر مرحوم آخوند (ره) 232
شبهه مرحوم ميرزاى شيرازى (ره) 232
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به شبهه مرحوم شيرازى (ره) 232
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 233
اشكال مستشكل 236
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال تعارض استصحابَيْن 237
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 238
تنبيه ششم) استصحاب احكام شرايع سابقه 244
طرح اشكال 244
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال مستشكلين 245
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 246
اشكال مقدَّر 248
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال مقدَّر 249
نظر شيخ انصارى (ره) 249
سؤال ما از شيخ انصارى (ره) 250
ردّ مصنف (ره) بر كلام شيخ انصارى (ره) 250
نظر نهايى مرحوم آخوند (ره) 251
تنبيه هفتم) حجّيّت و يا عدم حجّيّت مُثبِتات اصول و أمارات 255
نظر مرحوم آخوند (ره) در مورد حجّيّت ملازمات عقلى و عادى اصول و أمارات 257
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 259
فرمايش شيخ انصارى (ره) 261
پاسخ ما به شيخ انصارى (ره) 261
دو مورد استثناء از مثبتات اصول از ديدگاه مرحوم آخوند (ره) 261
پاسخ به استثنائات مرحوم آخوند (ره) 262
تنبيه هشتم) تكمله تنبيه هفتم 267
بيان موارد اختلافى 267
مورد اوّل 267
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 269
تحقيق در مقام 272
مورد دوّم 272
مورد سوّم 273
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 275
تنبيه نهم) تكمله تنبيه هفتم 277
تنبيه دهم) اختصاص داشتن «حكم شرعى يا موضوع ذى حكم شرعى» 281
استصحاب به مرحله بقاء و نه ثبوت 281
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 281
تنبيه يازدهم) تعاقب حادثين 286
حالت اوّل: سنجش تقدّم و تأخّر حادثين با زمان 287
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 289
حالت دوّم: سنجش تقدّم و تأخّر حادثين نسبت به هم 290
1. گاهى هر دو حادث، معلوم التاريخ هستند. 290
2. گاه هر دو حادث، مجهول التاريخ هستند. 291
اشكال ما به مرحوم آخوند (ره) 295
اشكالات مطرح شده توسط مرحوم آخوند (ره) 300
اشكال اوّل: عدم اتّصال زمان يقين سابق به زمان شك لاحق 300
اشكال دوّم: عدم احراز موضوع استصحاب 301
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 302
«ان قلت» (نظر شيخ انصارى «ره») 303
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به اشكال شيخ انصارى (ره) 304
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 305
3. گاه يكى از حادث‌ها معلوم التاريخ و ديگرى مجهول التاريخ است. 305
حادثين متعاقبين متضادّين مجهولى التاريخ 308
تنبيه دوازدهم) استصحاب در امور اعتقادى 314
قسم اوّل: اعتقاد به معنى عقد القلب و تسليم و انقياد قلبى. 315
قسم دوّم: اعتقاد به معنى يقين و قطع جزمى. 315
تنبيه سيزدهم) استصحاب حكم مخصِّص 324
تحقيق در مقام 329
تنبيه چهاردهم) معناى شك در باب استصحاب 334
ادلّه شيخ انصارى (ره) 335
دليل اوّل 335
اشكال مرحوم آخوند (ره) به دليل اوّل شيخ انصارى (ره) 336
دليل دوّم) 336
اشكال مرحوم آخوند (ره) به دليل دوّم شيخ انصارى (ره) 336
تحقيق در مقام 337
تتمّه: نسبت اصول عمليه با أمارات و طرق 344
مقام اوّل: «در استصحاب، بقاى موضوع معتبر است.» 344
اشكال مرحوم آخوند (ره) به شيخ انصارى (ره) 345
تحقيق در مقام 346
اتّحاد عرفى قضيتين به حكم عرف است يا عقل؟ 346
تحقيق در مقام 348
مقام ثانى: «جريان يافتن استصحاب، منوط به عدم وجود أماره معتبر در كنار آن است.» 349
«ان قلت» 352
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به «ان قلت» 352
اشكال مرحوم آخوند (ره) به مرحوم شيخ انصارى (ره) 353
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 355

خاتمه: تعارض اصول عمليه با هم 362
مقام اوّل: تعارض استصحاب با ساير اصول عمليه غيرتنزيليه. 362
الف) نسبت استصحاب با اصول عمليه غيرتنزيليه نقليه 363
ب) نسبت استصحاب با اصول عمليه غيرتنزيليه عقليه 363
تحقيق در مقام 365
مقام دوّم: تعارض دو استصحاب 365
الف) علم اجمالى نسبت به كذب يكى از دو استصحاب و نقض حالت سابقه در آنها موجود
نيست. 365
ب) علم اجمالى نسبت به كذب يكى از دو استصحاب موجود هست. 366
1. تعارض طولى (به معناى سبب و مسبَّبى) 367
تحقيق در مقام 368
2. تعارض عرضى 369
1 ـ 2. مبناى مرحوم آخوند (ره) 369
2 ـ 2. مبناى مرحوم شيخ انصارى (ره) 371
پاسخ مرحوم آخوند (ره) به مرحوم شيخ انصارى (ره) 372
تحقيق در مقام 372
تذنيب: تعارض استصحاب با قواعد جارى در شبهات موضوعيه 377
نقد و بررسى نظر مرحوم آخوند (ره) 382