مقدمه 17
فصل چهارم ـ آثار قرارداد (تعهد و مسئوليت) 19
1حدود عنوان فصل 19
2طرح مباحث 20
مبحث‌نخست:آثارقراردادبين‌طرفهاى‌عقدوقائم‌مقام‌ايشان 22
3طرح مبحث 22
بخش نخست: طرف قرارداد و قائم مقام طرف قرارداد 23
4طرح مطالب 23
گفتار نخست ـ طرف قرارداد 23
5تعريف 23
گفتار دوم ـ قائم مقام طرف قرارداد 24
6منتقل اليه حقوق و تعهدات طرف عقد، جانشين طرف عقد در حقوق و تعهدات 24
7الف ـ وارث 24
8ب ـ منتقل اليه 25
9ج ـ طلبكار 26
بخش دوم ـ تعهد اجراى مورد قرارداد 27
10ضرورت اجراى مورد قرارداد 27
11طرح مطلب 30
گفتار نخست ـ شرايط الزام متعهد به انجام تعهد 31
12لزوم اجتماع شرايط 31
13الف ـ بقاى قرارداد 31
14ب ـ امكان اجراى تعهد 31
15عدم امكان موقت اجراى تعهد قراردادى 33
16ج ـ فرارسيدن زمان اجراى تعهد 34

17د ـ باقى بودن زمان اجراى تعهد وابسته به زمان 35
18ه ـ پيش بينى دگرگونى شرايط، بوسيله متعهد 35
19د ـ دگرگونى شرايط اجراى قرارداد 36
20تعديل قرارداد 38
21و ـ وجود حق الزام متهد به انجام تعهد قراردادى 41
گفتار دوم ـ مانع الزام به انجام تعهد 41
22وجود برخى حقوق قراردادى براى متعهد 41
23حق حبس 41
24اثر خوددارى يكى از دو طرف قرارداد از اجراى تعهد نسبت به طرف ديگر 42
گفتار سوم ـ راههاى الزام مستقيم و غيرمستقيم متعهد به انجام تعهد 44
25طرح گفتار 44
26الف ـ الزام مالى 45
27ب ـ الزام بدنى 47
28راههاى الزام متعهد به انجام تعهد در فقه 47
29راههاى الزام متعهد به انجام تعهد در حقوق اروپايى 48
بخش سوم ـ مسئوليت ناشى از تخلف در انجام تعهد
(مسئوليت قراردادى) 49
30تعريف منشا و تميز مسئوليت 49
31مسئوليت مدنى در معنى اعم در برابر مسئوليت كيفرى (مسئوليت قراردادى و غيرقراردادى) 50
گفتار نخست: موارد اشتراك و جدايى مسئوليت قراردادى و غيرقراردادى 50
32طرح گفتار 51
33بند 1 ـ يكسانى ذاتى و تحليلى 51
34بند 2 ـ جدايى دو مسئوليت از حيث خصائص 52
35انطباق منشاء دو گونه مسئوليت قراردادى و كيفرى برعمل واحد 53
بند 3 ـ تقسيم مسئوليت قراردادى از حيث موضوع 55
36تعهد به وسيله و تعهد به نتيجه 55
گفتار دوم ـ مبانى مسئوليت قراردادى 56
37طرح گفتار 56

بند 1 ـ وجود قرارداد 56
38مبناى نخست مسئوليت قراردادى 56
بند 2 ـ تخلف از انجام تعهد قراردادى 57
39عدم انجام به موقع تعهد 57
گفتار سوم ـ شرايط مسئوليت قراردادى 59
40طرح گفتار 59
بند 1 ـ گذشتن زمان اجراى قرارداد 59
41بحث 1 ـ مهلت مقرر يا عرفى 59
42بحث 2 ـ وابسته بودن حق مطالبه خسارت به گذشتن مهلت اجراى قرارداد 61
بند 2 ـ تقصير متعهد در تخلف از انجام تعهد 63
43ارادى بودن تخلف 63
44فورس ماژور (قوه قاهره) 64
45حدود تعهد متعهد در رفع مانع انجام تعهد 65
46فرض تقصير متعهد 66
47حدود تقصير لازم براى مسئوليت تخلف از انجام تعهد 67
بند 3 ـ ورود خسارت 67
48شرط مسئوليت متعهد 64
الف ـ تعريف 65
49زيان وارد 65
ب ـ انواع خسارت 65
50تقسيمهاى سه گانه 65
511 ـ تقسيم خسارت از جهت منشاء 65
522 ـ تقسيم خسارت از جهت موضوع 67
533 ـ تقسيم خسارت از حيث زمان پيدايش (خسارت حال و آينده) 69
ج ـ شرايط خسارت قابل مطالبه 70
54لزوم اجتماع شرايط 70
55 1ـ وجود رابطه سببيت 70
56تاثير عمل متعهد له در ورود خسارت 72
572 ـ قطعى بودن و پيش‌بينى خسارت 75

583 ـ بى واسطه بودن خسارت (مستقيم بودن) 79
د ـ خسارت تاخير تأديه 80
59مسئوليت ناشى از تاخير مديون در اداى دين پولى 80
بند 4 ـ پيش بينى فورس ماژور به وسيله متعهد 81
60تعهد به جبران خسارت 81
بند 5 ـ درخواست‌اجراى‌تعهدبه‌وسيله‌متعهدله‌داراى‌اختيار تعيين زمان انجام تعهد 82
1ـ 60درخواست متعهدله 82
گفتار چهارم: توافق طرفهاى قرارداد در مورد خسارت تخلف از انجام تعهد 83
61اعتبار توافق مربوط به مسئوليت 83
بحث‌هاى تفصيلى 84
62تقسيم آثار قرارداد به دو گروه و قرارداد پورت فور 84
63بحث طراحى مطالب 86
64طرف قرارداد 88
65حدود تعهدات وارث 90
66مطالعه تطبيقى 93
67قائم مقامى منتقل اليه (قائم مقامى خاص) 94
68بيان كلى (قائم مقامى منتقل اليه در حقوق فرانسه) 95
69موارد انتقال و عدم انتقال حق و تعهد 96
70نتيجه بررسى تطبيقى قابليت يا عدم قابليت انتقال حق و تعهد به قائم مقام خاص در حقوق فرانسه 99
71چهره ديگر بحث 102
72اثر معاملات نسبت به طلبكار طرف عقد (در حقوق ايران و فرانسه) 103
73بحث تطبيقى 105
74حسن نيت در اجراى قرارداد 107
75محدده شرط امكان اجراى تعهد 109
76تقسيمهاى عدم امكان اجراى تعهد 110
77عدم امكان قانونى اجراى تعهد 110
78عدم امكان عينى اجراى تعهد 111
79بحث تطبيقى 115

80ناممكن شدن اجراى تعهد پس از تشكيل قرارداد 117
81علم به امكان اجراى تعهد 120
82طرف زيانديده از غيرممكن شدن اجراى قرارداد (متعهد يا متعهدله) 120
نخست ـ قراردادى كه موضوع آن عمل يا منفعت عين است 121
دوم ـ قراردادى كه موضوع آن عين معين است 123
83وضعيت قرارداد غيرممكن موقت 125
84حقوق تطبيقى 128
85تأثير زمان در مطالبه اجراى تعهد در حقوق تطبيقى 129
86تئورى عدم پيش‌بينى 131
87روابط طرفين قرارداد در صورت حادث شدن شرايط سخت غيرقابل پيش بينى 136
88تحليل تعديل قرارداد 137
89تشخيص روابط طرفين قرارداد در صورت دگرگونى شرايط اجراى آن بر اساس عنوان (غبن حادث) 140
موضوع نخست ـ تعبير دگرگونى شرايط اجراى قرارداد به غبن حادث 140
موضوع دوم ـ كاهش ارزش اسكناس 142
90شرط طلا 143
91موقعيت اسكناس در روابط مالى در كشور فرانسه 147
92يك ـ موقعيت قانونى حق حبس 147
93دو ـ مبناى تحليلى حق حبس 150
94خلاف قاعده بودن حق حبس 154
95چهار ـ شرط حق حبس (حال بودن مبيع و ثمن) 158
96پنج ـ سقوط حق حبس 161
97شش ـ آثار حق حبس 163
98هفت ـ حق حبس در نكاح 168
99خوددارى از اجراى قرارداد 169
100حقوق تطبيقى 171
101تعليق انحلال قرارداد يا حق تعليق تقاضاى اعلام فسخ قرارداد از مرجع قضايى 172
102حقوق انگليس در برخورد با تخلف از انجام تعهد 175
103الزام متعهد به انجام يا ترك عمل مورد تعهد 176

104الزام بدنى 179
105جرم بودن خوددارى از اجراى برخى از تعهدهاى قراردادى 181
106اجراى مستقيم و غيرمستقيم تعهد در حقوق فرانسه 182
107اجراى مستقيم و غيرمستقيم تعهد در حقوق انگليس 184
108اجراى تعهد در حقوق آلمان 185
109منشاء مسئوليت 186
110اجتماع مسئوليت مدنى و كيفرى و وجدانى 188
111تحليل مبنا و تشخيص و تفكيك موارد مسئوليت قراردادى و غير قراردادى 189
112تفاوتهاى فرعى ديگر مسئوليت قراردادى و غير قراردادى 192
113تطبيق 193
114اختلاف نظر در انتخاب مسئوليت قراردادى و كيفرى براى زيانديده 194
115تفكيك و تحليل تعهد به وسيله و تعهد به نتيجه 200
116مسئوليت ناشى از شبه عقد 205
117عدم‌انجام‌تعهددراثرتخلف شخص ثالث نسبت به‌تعهدات‌قراردادمنعقدبامتعهد 208
118موارد تأثير عمل ثالث در جلوگيرى از انجام تعهد متعهد قراردادى 210
119ترديد در چگونگى ارتباط زمان با عمل مورد تعهد (بحث اصولى) 213
120تعيين زمان انجام تعهد به وسيله طرف قرارداد 215
121تئورى خطا و تئورى خطر 217
122درهم شدن موضوع اثبات تقصير يا عدم تقصير متعهد، با موضوع اثبات انجام يا
عدم انجام تعهد 220
123تفسير ماده 1147 ق.م.ف. خطا، يعنى عدم انجام تعهد 221
124رابطه مانع خارجى (فورس ماژور) و تقصير 222
125نوعى يا شخصى بودن پيش‌بينى حدود تعهد و خسارات تخلف از انجام
تعهد به هنگام تشكيل قرارداد 224
126تفسير ماده 229 ق.م. در مورد حادثه خارج از توانايى 227
127فرض‌تقصيرمتعهددرماده227 ق.م.بالحاظ‌ماده515ق.آ.د.م.مصوب28/1/ 1379 228
128فرض تقصير متعهد و امين بودن طرف عقود امانى 229
129مسئوليت مطلق 231
130جمع مقررات و تحليل مبنا 233

131فرض تقصير در تخلف قراردادى، در حقوق بيگانه 240
132انواع تقصير در مسئوليت قراردادى 242
133تفاوت انواع تقصير در آثار ناشى از تخلف در انجام تعهد 244
134مقايسه دو ماده 221 ق.م. و 515 ق.آ.د.م. 245
135خسارت عدم النفع در قانون آئين دادرسى مدنى 246
136نظر تحليلى 249
137خسارت معنوى تخلف از تعهد قراردادى 250
138ايراد اساسى جبران خسارت معنوى 253
139خسارت معنوى در حقوق بيگانه 254
140موقعيت خسارت آينده 255
141نظريه استنتاج فرض وجود رابطه سببيت از فرض تقصير 256
142شرط قطعى بودن خسارت در حقوق بيگانه 257
143شرط بى‌واسطه بودن خسارت ناشى از تخلف از انجام تعهد در
حقوق كشورهاى ديگر 258
144مسئوليت فروشنده حيوان در مثال معروف پوتيه 259
145خسارت از خسارت و خسارت بى‌واسطه 260
146مدت بقاى عنوان خسارت 262
147تحليل منع مطالبه خسارت غير مستقيم از متخلف متعهد 263
148منشأ عدم محكوميت فاعل عمل غيرمجاز به جبران خسارت تأخير در اداى ضرر و زيان ناشى از آن عمل 264
149خسارت هزينه دادرسى و حق‌الوكاله 265
150تحول حقوقى خسارت تأخير تأديه 269
151ايفاى دين پولى و ضعف قانونگذارى 271
152خسارت تأخير تأديه و ربا 273
153تبصره 2 ماده 515 ق.آ.د.م. 274
154خسارت تأخير تأديه در حقوق بيگانه 275
155پيش‌بينى‌فورس‌ماژوربه‌وسيله‌متعهدبه‌هنگام‌تشكيل‌قرارداددرحقوق‌خارج 276
156درخواست متعهدله براى اجراى قرارداد در حقوق خارج 277
157خوددارى متعهد از اجراى تعهد با وجود درخواست متعهدله 277

158منشاء اعتبار توافق مربوط به ميزان خسارت تخلف 279
159توافق بر پرداخت مبلغ معين در صورت تخلف، بدون قيد خسارت 280
160توافق طرفهاى قرارداد نسبت به خسارت تخلف در حقوق بيگانه 281
161شرط عدم مسئوليت 282
مبحث دوم ـ آثار قرارداد نسبت به اشخاص ثالث 284
162طرح مبحث، اصل نسبيت آثار قرارداد 284
بخش نخست ـ تعهد به سود شخص ثالث 285
163طرح مطالب بخش ـ تعيين مورد عقد يا مورد شرط ضمن عقد به سود ثالث 285
گفتار نخست ـ سرايت اثر اصلى عقد به سود شخص ثالث 286
164تشكيل عقد براى ثالث 286
گفتار دوم ـ شرط ضمن عقد به سود شخص ثالث 286
165تابع عقد بودن سود شخص ثالث 286
گفتار سوم: احكام مشترك و روابط بين اطراف تعهد به سود ثالث 288
166طرح گفتار 288
167نحوه تأثير اراده اشخاص ذيربط 288
168الف ـ لزوم قبول عقد و شرط به وسيله ثالث 289
169ب ـ مطالبه مورد عقد و مورد شرط به وسيله ثالث 289
170ج ـ فسخ عقد به اراده انشاء كنندگان آن 290
171روابط سه جانبه 292
بخش دوم: تعهد به زيان شخص ثالث 292
172طرح مطالب 292
بحثهاى تفصيلى 295
173مورد و مبناى تسرى آثار عقد به سود شخص ثالث 295
174تأثير اراده شخص ثالث در تحقق تعهد به سود ثالث 296
175انحصارى بودن مورد ماده 768 ق.م. 296
176انواع شرط به سود ثالث 297
177ماهيت قبول و رد شخص ثالث 299
178روابط بين اطراف تعهد به سود شخص ثالث، متعهد و متعهدله و ذينفع 300
179الف ـ روابط بين متعهد و متهدله (طرفين انشاى قرارداد) 301

180ب ـ روابط بين متعهد و ذينفع 301
181ج ـ روابط بين متعهدله و ذينفع 303
182وضعيت قرارداد تعهد به سود ثالث 304
183تعهد به سود شخص ثالث در حقوق تطبيقى 305
184تمايز تعهد به سود شخص ثالث از نهادهاى داراى قانون خاص 307
185ماهيت حقوقى تعهد به سود شخص ثالث 309
1861 ـ نظريه پيشنهاد 309
1872ـ نظريه اداره مال غير 310
1883 ـ نظريه اعلام يك طرفه اراده 310
1894 ـ نظريه جعل حق 311
190تحليل تعهد به سود ثالث با لحاظ مبانى حقوق ايران 311
191موارد محدود تسرى آثار قرارداد به زيان اشخاص ثالث در حقوق
فرانسه و حقوق انگليس 312
192قابليت استناد قرارداد و تعهد 313
193شرايط اعتبار تعهد به سود ثالث 315
194نخست ـ شرايط اساسى 316
195قصد طرفين قرارداد و ثالث 316
196رضاى طرفين قرارداد و شخص ثالث 318
197اهليت طرفين و شخص ثالث 319
198مورد تعهد به سود ثالث 320
199مشروعيت جهت قرارداد تعهد به سود ثالث 320
200نتيجه بحث 322
201دوم ـ شرايط اختصاصى تعهد به سود ثالث 323
2021 ـ موجود بودن شخص ثالث 323
2032 ـ معلوم و معين بودن شخص ثالث 324
2043 ـ شخصيت ذينفع (حقيقى يا حقوقى) 326
مسائل امتحانى مربوط به مطالب اين كتاب 327
2051ـ نحوه جبران خسارت(مسئله‌وپاسخ)ـ 327
206پاسخ 328

2072ـ روابط متعهد و متعهدله در حقوق بين‌المللى 329
208پاسخ 329
2093 ـ روابط متعهد و متعهدله و اشخاص ثالث 331
210پاسخ 331
2114 ـ قرارداد انجام كار و شرط ضمن آن 332
2124ـ پاسخ 333
2135 ـ قرارداد انجام كار و شرط ضمن آن 334
2145 ـ پاسخ 334
2156 ـ تعهد به رساندن مصالح ساختمانى 336
2166 ـ پاسخ 336
2177 ـ فروش كالا و شرط نصب تأسيسات بر خريدار 338
2187 ـ پاسخ 339
2198 ـ تخلف از انجام تعهد و مسئوليت به جبران خسارت 339
2208 ـ پاسخ 340
2219ـ قرارداد فروش و اهليت خريدار بيگانه 341
2229 ـ پاسخ 341
22310 ـ قرارداد احداث سد و شرط و اثر قرارداد نسبت به اشخاص ثالث 343
22410ـ پاسخ 343
22511 ـ قرارداد احداث ساختمان و شرط خسارت تاخير 345
22611ـ پاسخ 345
22712ـ قرارداد ساختمان و اثر تعهد نسبت به اشخاص ثالث 347
22812ـ پاسخ 348
22913ـ قرارداد فراهم ساختن مواد دارويى و شرط ضمن آن 349
23013 ـ پاسخ 349
23114 ـ قرارداد نصب تأسيسات و شرط ضمن آن. 351
23214 ـ پاسخ 352
23315 ـ فروش ملك و شرط استفاده معين 354
23415 ـ پاسخ 354
23516 ـ قرارداد ساختمانى فضولى و معلق و مشروط 355

23616 ـ پاسخ 356
23717 ـ قرارداد احداث سد و شرط ضمن آن 357
23817 ـ پاسخ 358
23918 ـ مكاتبات مربوط به فروش اتصالات و شيرآلات 360
24018 ـ پاسخ 360
24119 ـ قرارداد تهيه خوراك دام و تخلف از انجام تعهد 361
24219 ـ پاسخ 362
24320 ـ فروش بذر گندم و شرط و فقدان خاصيت رويش 363
24420 ـ پاسخ 364
فهرست كتابهاى مورد مطالعه 366
علائم و نشانه‌هاى اختصارى 370
فهرست الفبايى برحسب شماره موضوع 372
فهرست قوانين و مقررات مورد استناد 380