1- مفاهيم، منابع و مباني تقسيم مسئوليت مدني در تصادفات رانندگي
2- مفاهيم مرتبط با تقسيم مسئوليت مدني
3- منابع و مباني تقسيم مسئوليت مدني
4- تقسيم مسئوليت مدني به صورت تساوي در تصادفات رانندگي
5- تقسيم مسئوليت در اجتماع اسباب
6- تقسيم مسئوليت مدني به نسبت تأثير در تصادفات رانندگي
7- سابقه تقسيم مسئوليت مدني به نسبت تأثير در حقوق ايران
لازمه زندگی اجتماعی بشر، داشتن روابط و لازمه داشتن روابط اعضا جامعه با یکدیگر، وقوع حوادث زیانبار میباشد. به این جهت زندگی اجتماعی بشر همواره توأم با حوادث زیانبار بوده و به تبع آن جبران خسارت زیاندیدگان و مسئولیت مدنی مرتکبین فعل زیانبار مطرح بوده است. بنابراین، با توجه به اینکه وقوع حوادث زیانبار برای بشر امری اجتنابناپذیر است؛ مسئولیت مدنی همزاد زندگی اجتماعی انسان است در این راستا همواره بشر به دنبال وضع قواعدی بوده است که بر اساس آن مسئولیت و خسارت را به شخص یا اشخاصی تحمیل نماید. لذا از اینرو تمام رسالت مسئولیت مدنی شناسایی چنین قواعدی میباشد. در جامعهای منضبط، هر شخص باید مسئول اعمال و اقداماتی باشد که انجام میدهد؛ بنابراین هر شخصی که زیانی به دیگری وارد میکند، باید مسئول جبران آن باشد. این امر ضمن ایجاد عدالت در روابط طرفین، موجب پیشگیری از حوادث زیانبار نیز میگردد.
تنظیم روابط زیاندیدگان و اشخاصی که موجب خسارت شدهاند یکی از مهمترین مباحث حقوق خصوصی است؛ از اینرو، امروزه مسئولیت مدنی به عنوان یکی از موضوعات با اهمیت حقوق مدنی محسوب میشود که به دلیل اهمیت روزافزون، خود به عنوان یکی از شاخههای مهم حقوق مدنی درآمده است. از جمله مهمترین موضوعات اساسی در حوزهی مسئولیت مدنی، میزان انطباق آن با عدالت اجتماعی است. تلاش قانونگذار این بوده که قوانین و مقررات را بر اساس عدالت اجتماعی وضع کند و یکی از آن مقررات قانون مجازات اسلامی میباشد که مواد و مبانی آن به طور گسترده در حقوق مسئولیت مدنی از سوی قضات و حقوقدانان مورد استفاده قرار میگیرد. اما آنچه برای تحقق این مسئله در این راستا مشکلساز بوده فقدان معیاری جامع و مفید میباشد، که در قانون مجازات اسلامی 1392 تحولاتی رخ داده و در نتیجه نگاه جدیدی به این قضیه ضرورت دارد. در واقع نوآورهای جدیدی در این قانون پیشبینی شده است که در تقسیم و توزیع مسئولیت مدنی که مهمترین مباحث مسئولیت مدنی میباشند تأثیر بسزایی داشته و تحولاتی ایجاد کرده است. بحث تقسیم مسئولیت مدنی در حالی مطرح میشود که دو یا چند شخص در حادثهی زیانبار دخالت داشته باشند. با توجه به قانون مجازات اسلامی 1392 تقسیم مسئولیت مدنی میتواند به نحو تساوی و به نسبت تأثیر صورت بگیرد که در تصادفات رانندگی بسیار کاربردی میباشد.
توجه به اینکه در تصادفاتی که چند عامل دخالت دارند، همواره این سئوال مطرح بوده که آیا همهی آنها مسئولند یا یکی از آنها و در صورتیکه همهی آنها مسئول باشند، مسئولیت آنها چگونه باید تقسیم شود. در قانون مجازات قبل صرفاً در تصادم در وسیله نقلیه امکان تقسیم مسئولیت آن هم به طور تساوی وجود داشت. ولی در قانون مجازات جدید در تصادفاتی که مصادیق اجتماع سبب و مباشر است امکان تقسیم مسئولیت وجود دارد آن هم به نسبت تأثیر و در تصادم نیز در قانون جدید تحولاتی ایجاد شده است که برای تعیین تکلیف، تبیین آن مهم است.
در ارتباط با موضوع مسئولیت مدنی در قانون مجازات اسلامی (سابق)، کتبی تألیفشده و پژوهشهایی صورت گرفته که در آنها بیشتر به بحث کلیات مسئولیت مدنی و یا حقوق تطبیقی پرداختهاند و در پژوهش صورت گرفته در مورد مسئولیت مدنی در قانون مجازات جدید به طور کلی تمامی تحولات ایجادشده در مسئولیت مدنی بیان شده، لیکن در خصوص تحولات تقسیم مسئولیت مدنی در تصادفات رانندگی به صورت اختصاصی و صرف بیان موارد تقسیم مسئولیت پژوهشی صورت نگرفته و معمولاً مطالبی مربوط به این موضوع در لابهلای دیگر مطالب عنوان شده و به مجزی، بعد از تصویب قانون مجازات اسلامی 1392 به این بحث پرداخته نشده. البته مطالعاتی در باب حقوق مسئولیت مدنی و جبرانها، الزامهای خارج از قرارداد و محشای قانون مجازات اسلامی انجام شده است.
در مورد مباحث مختلف مسئولیت مدنی، صاحبنظران علم حقوق از جمله دکتر ناصر کاتوزیان دست به تألیف زدهاند و کتاب الزامهای خارج از قرارداد ایشان منبع بسیار خوبی برای مطالعه است.
و همچنین دکتر بختیار عباسلو دو کتاب ارزنده (مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی و مسئولیت مدنی ناشی از سوانح رانندگی) در این خصوص تألیف نمودهاند. از زوایهی مباحث فقهی مسئولیت مدنی نیز تألیفات موسوی بجنوردی حائز اهمیت میباشد.
در این نوشتار؛ فصل اول به مفاهیم و مبانی و منابع تقسیم مسئوولیت مدنی در تصادفات رانندگی اختصاص دارد و فصل دوم، در دو مبحث، مواردی که تقسیم مسئولیت مدنی در تصادفات رانندگی به نحو تساوی صورت میگیرد مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم به تقسیم مسئولیت مدنی به نسبت تأثیر در تصادفات رانندگی در دو مبحث سابقه تقسیم مسئولیت به نسبت تأثیر در حقوق ایران و تحولات قانون مجازات اسلامی در تقسیم مسئولیت مدنی به نسبت تأثیر پرداخته شده است.