مبحث ارث از احکام فقهی مسلّم و مورد اتفاق بین مذاهب اسلامی است و آیات قرآنی به صراحت بر وجوب آن دلالت دارد، مانند آیه 11 سوره نساء که می­فرماید: «یوصیکم الله فی اولادکم للذکر مثل حفظّ الانثیین» و یا آیه 12 همان سوره در مورد ارث زوجین که  می فرماید:«و لکم نصف ماترک ازواجکم إن لم یکن لهن ولد...»

با توجه به  این که مسأله ارث و تقسیم میراث از مسائل مبتلا به بین مردم بوده است از  همان آغاز تشریع آن، از سوی پیامبر اکرم (ص) با اهمیت تلقی و درباره آموختن و آموزش آن سفارش اکید شده است. در حدیث نبوی آمده است: «تعلّموا الفرائض و علّموها الناس»^[1] و در حدیث دیگر آموزش مسائل ارث در ردیف آموزش قرآن قرار گرفته است:«تعلّموا القرآن و علّموه الناس و تعلّموا الفرائض و علّموها» ^[2]

در قانون مدنی ایران نیز که عمدتاً برگرفته از فقه اسلامی است به تفصیل و به طور جزئی به مبحث ارث و شیوه تقسیم ماترک باقی مانده از متوفی (مورّث) بین ورّاث  اعم از نسبی و سببی پرداخته شده است و باید دانش جویان فقه و حقوق با آموختن قواعد و اصول مندرج در مبحث ارث بتوانند توانایی لازم را در تقسیم ارث کسب نمایند و این مهم جزء با تمرین و حل مسائل مختلف قابل اجرا نخواهد بود.

اینجانب که توفیق  داشتم  سالهای متمادی تدریس متون فقه (3) با سر فصل ارث و وصیت را در دانشکده های حقوق ـ به ویژه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران - بر عهده داشته باشم، بر این باورم که صرف تدریس متن و شرح لمعه شهید ثانی (ره) بدون حل تمرین، برای دانشجویان به حد کافی مفید نخواهد بود. از این رو سعی کردم پس از چند جلسه آغازین که دانشجویان با سهام، فروض و قواعد ارث آشنایی نسبی پیدا می کنند، با طرح مسأله های ساده آنان را با شیوه حل مسائل ارث آشنا کرده و رفته رفته مسائل پیچیده مانند مناسخات در ارث مطرح شود. به رغم دشواری کار در وهله نخست این روش برای دانشجویان بسیار مطلوب است؛ زیرا، احساس می کنند توانایی تقسیم ارث در عمل نیز کسب می شود.

از مدتها پیش مصمم بودم که این شیوه کار را در قالب کتابی پیاده کنم تا مورد استفاده دانش جویان مبحث ارث قرار بگیرد. متأسفانه مشغله های متعدد امکان تحقق آن را نمی داد؛ تا این که یکی از دانشجویان فاضل و ساعی، جناب آقای امیرعباس عسکری به یاری بنده شتافت و مطالب را گردهم آورد و مواد قانونی را نیز به آنها اضافه کرد تا این که کتاب حاضر آماده چاپ گردید.

کتاب حاضر با بیان مختصری از کلیات و موجبات و موانع ارث در فقه و حقوق موضوعه، بحث مهمی را به بیان قواعد فقهی کاربردی در حل مسائل ارث اختصاص داده است که با یادگیری این قواعد، حل مسائل به آسانی میسر خواهد بود و سپس در نهایت، مسائل متعدد قابل تصور در مبحث ارث مطرح و به شیوه ی کاربردی حل گردیده است و امید می رود که این کتاب مورد استفاده ی دانشجویان رشتة حقوق، فقه و حقوق اسلامی و حتی طلاب حوزه های علمیه در جهت یادگیری آسان مبحث ارث قرار بگیرد.