فهرست علائم اختصارى 6
مقدمه 7
تاريخچه 12
فصل نخست ـ مفاهيم، تعاريف و مبانى حقوق شهرى 17
گفتار نخست ـ تعريف حقوق و حقوق شهرى 17
گفتار دوم ـ منابع حقوق و حقوق شهرى 20
گفتار سوم ـ جايگاه حقوق شهرى در تقسيمات علم حقوق 25
گفتار چهارم ـ قلمرو حقوق شهرى 28
بند نخست ـ قلمرو زمانى 28
بند دوم ـ قلمرو مكانى 30
گفتار پنجم ـ اصول حاكم برحقوق شهرى 31
گفتار ششم ـ ماهيت و تعريف شهر 34
گفتار هفتم ـ شهرهاى جديد 37
چكيده مباحث فصل نخست 39
فصل دوم ـ شهروند و مديريت شهرى 41
گفتار نخست ـ شهروند و حقوق شهروندى 41
بند نخست ـ خاستگاه حقوق شهروندى و تحولات آن 41
بند دوم ـ شهروند 43
بند سوم ـ تعريف حقوق شهروندى 46
بند چهارم ـ حقوق بشر و اعلاميه جهانى حقوق بشر 47
گفتار دوم ـ شهر نشينى و جرايم شهرى 49
بند نخست ـ روند شهر نشينى در حال و آينده 49
بند دوم ـ فرهنگ شهر نشينى 50
بند سوم ـ رفتار تخريبى 51
بند چهارم ـ نا امنى و جرايم شهرى 53
گفتار سوم ـ مديريت شهرى 55
بند نخست ـ شهردارى 55
الف) شخصيت حقوقى شهردارى و مؤسسات تابعه 55

ب)وظايف شهردارى 62
بند دوم ـ شوراى اسلامى شهر 65
الف) ماهيت حقوقى شوراى اسلامى شهر 65
ب) وظايف شوراى اسلامى شهر 67
ج) تخلفات شوراى اسلامى شهر 73
د) مديريت واحد شهرى (حركتى به سوى وضعيت مطلوب) 76
گفتارچهارم ـ شهردارى،شوراىاسلامىشهرودولت(بيانارتباطوافتراق) 80
بند نخست ـ شهردارى و دولت 80
بند دوم ـ شوراى اسلامى شهر و دولت 82
بند سوم ـ شهردارى و شوراى اسلامى شهر 84
چكيده مباحث فصل دوم 86
فصل سوم ـ اراضى شهرى 88
گفتار نخست ـ مالكيت اراضى شهرى 88
بند نخست ـ اراضى عمومى 88
الف) اراضى عمومى ـ دولتى 88
ب) اراضى عمومى - ملى 91
ج)اراضى عمومى - انفال 94
د)اراضى عمومى - موات 95
ه ) اراضى عمومى - مجهول المالك 99
و)اراضى عمومى خالصه 102
بند دوم ـ اراضى موقوفه 104
بند سوم ـ اراضى خصوصى 106
گفتار دوم ـ تجزيه اراضى شهرى (افراز و تفكيك) 109
بند نخست ـ منشأ، اركان و آثار افراز و تفكيك 109
بند دوم ـ تعهدات ملكى و مالى متقاضى تفكيك و سياستهاى قوه عمومى
در قبال آن 113
بند سوم ـ صلاحيت مراجع ادارى و قضايى در فرايند افراز و تفكيك 118
چكيده مباحث فصل سوم 124
فصل چهارم ـ اموال، مالكيت و دارايىهاى شهر 127
گفتار نخست ـ اموال شهردارى 127
بند نخست ـ تعريف مال و مفهوم مالكيت شهردارى 127

بند دوم ـ مالكيت رودخانهها (تقابل وزارت نيرو و شهردارى) 130
بند سوم ـ مالكيت كوچههاى بن بست 132
بند چهارم ـ مالكيت راههاى شهرى (تقابل وزارت راه و شهردارى) 134
بند پنجم ـ مالكيت گورستانها (تقابل شهردارى و سازمان اوقاف) 136
بند ششم ـ ثبت اموال واراضى شهر 138
گفتار دوم ـ روشهاى تحصيل مالكيت شهردارى 140
بند نخست ـ روشهاى عمومى 140
بند دوم ـ روشهاى اختصاصى 143
الف) معابر و شوارع حاصل از تفكيك 143
ب) واگذارى اراضى و املاك دولت به شهرداريها 145
ج) دريافت اراضى در قبال ورود به محدوده توسعه و عمران شهر 147
گفتار سوم ـ منابع درآمدى شهردارى 149
بند نخست ـ عوارض 149
الف) تعريف و تنوع عوارض شهرداريها 149
ب) قانون حاكم، شرايط و تشريفات وضع عوارض 151
ج) عوارض و جرايم 157
بند دوم ـ كمكهاى دولتى و مردمى 158
بند سوم ـ درآمدهاى حاصل از خدمات و اموال 162
چكيده مباحث فصل چهارم 164
فصل پنجم ـ محدوديتهاى شهرسازى و محدودههاى شهرى 166
گفتار نخست ـ طرحهاى شهرى 166
بند نخست ـ تعاريف، مبانى و كارايى طرحهاى شهرى 166
الف) تعريف طرحهاى شهرى 166
ب) طرحهاى شهرى گونهاى از تحديد مالكيت 169
ج) طرحهاى شهرى در عمل (نگرشى به علل ناكارآمدى طرحهاى شهرى) 171
بند دوم ـ انواع طرحهاى شهرى 173
الف) طرح جامع 173
ب) طرح تفصيلى 177
ج) طرح هادى 180
گفتار دوم ـ تراكم و كاربرى 181
بند نخست ـ تعاريف 181

بند دوم ـ تراكم فروشى و فروپاشى نظام شهرسازى 183
الف) تراكم، محيط زيست و صرفهجويى در مصرف زمين 184
ب) جدال دولت و مجلس پيرامون تراكم فروشى 186
ج) تراكم و تبعيض 190
د) تراكم فروشى از ديدگاه كيفرى 191
هـ) تراكم فروشى از ديدگاه مدنى 195
بند سوم ـ بزه تغيير كاربرى 197
الف) تغيير كاربرى اراضى زراعى و باغات 198
ب) بزه تغيير نوع استفاده ساختمانها 199
ج) تغيير كاربرى از طريق انهدام باغات شهرى 201
بند چهارم ـ نحوه تغيير كاربرى 201
گفتارسوم ـ محدودههاى شهرى 207
بند نخست ـ تعريف، آثار حقوقى و تحولات قانونى محدودههاى شهرى 207
الف) تعريف محدوده و آثار آن 207
ب) تحولات قانونى 208
بنددوم ـ انواع محدودهها 209
الف) محدوده شهر 209
ب) حريم شهر 210
چكيده مباحث فصل پنجم 213
فصل ششم ـ تملك املاك و اراضى مورد نياز شهر 215
گفتار نخست ـ تعاريف، مبانى و حدود حاكميت اراده در تملك 215
بند نخست ـ تعاريف 215
بند دوم ـ ضرورت تملك 216
بند سوم ـ حاكميت اراده در تملك املاك و اراضى مورد نياز شهر 218
گفتار دوم ـ تملك قهرى املاك توسط دولت و شهردارى 221
بند نخست ـ مبانى قانونى 221
بند دوم ـ شرايط و تشريفات تملك قهرى 228
الف) وجود طرح مصوب و نياز دستگاه اجرايى 228
ب) تأمين اعتبار 230
ج) عدم وجود اراضى ملى و دولتى 231
د) رعايت مواعد قانونى 234

ه ) اعلام به مالك 236
گفتار سوم ـ تصرف املاك واقع در طرح و نحوه پرداخت خسارت 238
بند نخست ـ حرمت مالكيت و تصرف 238
بند دوم ـ موانع انجام معامله 240
بند سوم ـ تصرف قبل از تملك 241
الف) فوريت اجراى طرح و ورود ضرر غير قابل جبران 242
ب) موافقت وزير دستگاه اجرايى 242
ج) حضور مالك و مقامات خاص 243
د) ضمانت اجراى عدم پرداخت قيمت املاك 244
بند چهارم ـ صاحبان حقوق قانونى املاك واقع در طرحهاى شهرى 244
الف) مالكان عرصه و اعيان 244
ب) دارندگان حق كسب و پيشه و تجارت (سر قفلى) 247
ج) حقوق زارعانه 249
د) حق اولويت و املاك موقوفه 250
بند پنجم ـ ملاك محاسبه قيمت و خسارت (نظرات اهل خبره) 253
الف) توافق در تملك 253
ب) عدم توافق 254
گفتار چهارم ـ مرافعات و مداخلات قضايى 256
بند نخست ـ صلاحيت مراجع عمومى دادگسترى (انتقالات ارادى) 257
بند دوم ـ صلاحيت ديوان عدالت ادارى (انتقالات اجبارى) 258
چكيده مباحث فصل ششم 260
فصل هفتم ـ تكاليف ساختمانى 262
گفتار نخست ـ در تكاليف مالكان 263
بند نخست ـ قبل از احداث ساختمان 263
الف) پرداخت عوارض شهردارى 268
ب) پرداخت حق بيمه كارگران ساختمانى 269
بند دوم ـ حين احداث ساختمان 271
الف) نگهدارى نقشه و پروانه ساختمان در محل كارگاه 271
ب) رعايت نكات ايمنى 272
ج) رعايت موازين اشغال معابر 275
بند سوم ـ پس از احداث ساختمان 277

الف) رعايت كاربرى 278
ب) وضعيت حرف خاص (دفتر وكالت، مطب، دفترخانه اسناد رسمى و ...) 281
گفتار دوم ـ در تكاليف شهردارى 284
بند نخست ـ قبل از احداث ساختمان 284
الف) صدور پروانه ساختمان 284
ب) رعايت حرايم و حقوق ارتفاقى 287
بند دوم ـ حين احداث ساختمان 296
الف) نظارت بر احداث ساختمان 297
ب) صدور گواهى عدم خلاف 297
بند سوم ـ پس از احداث ساختمان 298
الف) نظارت بر رعايت كاربرى و استحكام بنا 298
ب) صدور گواهى پايان كار 299
گفتار سوم ـ در تكاليف مهندسين ناظر 302
گفتار چهارم ـ وزارت مسكن وشهرسازى 307
چكيده مباحث فصل هفتم 309
فصل هشتم ـ تخلفات ساختمانى 312
گفتار نخست ـ ماهيت تخلفات ساختمانى 314
بند نخست ـ ماهيت كيفرى 314
بند دوم ـ ماهيت غير كيفرى 316
گفتار دوم ـ ضمانت اجرايى تخلفات ساختمانى 318
بند نخست ـ ممانعت و جلوگيرى 318
بند دوم ـ تخريب 322
بند سوم ـ اعاده به وضع سابق (اصلاح ) 325
بند چهارم ـ جريمه 326
الف) ميزان جريمه به دليل احداث بناى بدون پروانه 328
1) واحدهاى مسكونى 329
2) واحدهاى تجارى و صنعتى و ادارى 330
ب) ميزان جريمه بدليل احداث بناى زائد بر پروانه 332
1) مسكونى 332
2)تجارى، صنعتى و ادارى 333
ج) احداث بناى زائد بر تراكم 334

د) ميزان جريمه به دليل عدم احداث توقفگاه يا غيرقابل استفاده بودن آن 335
چكيده مباحث فصل هشتم 337
فصل نهم ـ مراجع قضاوتى در قانون شهردارى 339
گفتار نخست ـ كميسيون ماده 100 قانون شهردارى 339
بند نخست ـ جايگاه كميسيون ماده 100 در ميان مراجع قضاوتى 339
بند دوم ـ سازمان و تشكيلات كميسيون ماده 100 قانون شهردارى 341
بند سوم ـ صلاحيتهاى كميسيون ماده 100 342
الف ـ صلاحيت ذاتى 342
ب) صلاحيت محلى 346
ج) زمان و صلاحيت كميسيون ماده 100 347
1) تخلفات ساختمانى قبل از تأسيس شهردارى 348
2) تخلفات ساختمانى قبل از تصويب قانون عفو عمومى متهمان و
محكومان جزائى 350
3) تخلفات ساختمانى قبل از تاريخ تصويب طرح جامع شهر 351
4) تخلفات ساختمانى قبل از تاريخ 27/6/ 1358 352
5) تخلفات كاربرى قبل از 17/5/ 1352 353
بند چهارم ـ نحوه رسيدگى و صدور رأى 354
بند پنجم ـ نقش شهردارى و اشخاص ذينفع در كميسيون ماده 100 356
الف) شهردارى 356
ب) ذينفع 358
بند ششم ـ رعايت مواعد از جانب كميسيون 359
الف) مهلت يك هفتهاى از جانب مأمورين شهردارى 359
ب) رعايت مهلت ده روز جهت ارائه توضيحات 360
ج) مهلت يكماهه جهت اخذ تصميم توسط كميسيون 360
د) مهلت حداكثر دو ماهه جهت قلع و قمع بنا 361
بند هفتم ـ اعتراض به آراء كميسيون ماده 100 361
بند هشتم ـ دستور موقت 364
گفتار دوم ـ كميسيون ماده 77 قانون شهردارى 367
بند نخست ـ سازمان و تشكيلات كميسيون ماده 77 367
بند دوم ـ صلاحيت كميسيون ماده 77 قانون شهردارى 368
الف) صلاحيت ذاتى 368

ب) صلاحيت محلى 369
بند سوم ـ نحوه رسيدگى و صدور رأى 372
بند چهارم ـ اجراى آراى كميسيون ماده 77 373
گفتار سوم ـ كميسيون بند 20 ماده 55 قانون شهردارى 374
بند نخست ـ در بيان اهميت كميسيون 374
بند دوم ـ بحثى پيرامون بقا بند 20 ماده 55 قانون شهردارى 375
بند سوم ـ سازمان و تشكيلات كميسيون بند 20 ماده 55 قانون شهردارى 377
بند چهارم ـ صلاحيت كميسيون بند 20 ماده 55 قانون شهردارى 378
بند پنجم ـ شهردارى، صنايع و مشاغل مزاحم 382
گفتار چهارم ـ ساير مراجع قضاوتى مرتبط با شهردارى 383
بند نخست ـ كميسيون ماده 8 قانون نوسازى و عمران شهرى 384
بند دوم ـ كميسيون ماده 7 آئيننامه قانون اصلاح قانون حفظ و
گسترش فضاى سبز 386
بند سوم ـ هيأت حل اختلاف معاملات شهردارى 389
چكيده مباحث فصل نهم 393
خاتمه و نتيجهگيرى 399
ضميمه 403
گزيده آراى وحدت رويه مربوط به حقوق شهرى 403
گزيده سوالات مربوط به حقوق شهرى 412
گزيده قوانين مربوط به حقوق شهرى 425
كتابنامه 446
فهرست الفبايى مطالب 453