نظام حقوقی اسلام به ­عنوان کامل­ترین نظام حقوقی به ارائۀ جامع­ترین برنامۀ سعادت بشری که از جانب خداوند متعال­ و برای نجات و هدایت انسان‌ها در همۀ زمان‌ها و مکان‌ها تدوین و تنظیم شده­ پرداخته است. این برنامه، مبیّن راه و روش رستگاری در آخرت و نیز متکفل تشریح طریق نیک‌بختی در این دنیاست. در قرآن به ‌صراحت بدین مطلب اشاره شده که روی­گرداندن از خداوند متعال و قطع رابطه با او، فرد را دچار زندگی سختی خواهد نمود؛[1] به­عکس اگر انسان رو به جانب خالق هستی نموده و از دستورات او فرمان برد علاوه بر این‌که به بینش تشخیص حق از باطل دست می­یابد، از راه‌های دور از انتظار و توقع، برایش رزق و روزی فراهم خواهد شد[2].

نظام حقوقی­ای که در بردارندۀ راه سعادت دنیا در کنار سعادت آخرت و از سوی خداوند حکیم نازل تنظیم شده، نمی‌تواند نسبت به یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان که عبارتست از جامعه و اجتماع، بدون نظر و برنامه باشد.

 هر اجتماعی در اولین گام‌های شکل‌گیری به دو رکن اصلی که عبارتند از نظم و امنیت نیاز دارد. ناامنی آفتی است که به شکل‌های گوناگون جامعه را تهدید می­کند و بشر برای پیشگیری و مبارزه با آن دست به دامن نظم شده تا در سایۀ آن از این آفت‌ ایمن باشد؛ اما به تصریح قرآن کریم[3] آگاهی بشر اندک است و قادر نخواهد بود با تدوین قانونی جامع و ارائۀ راهکاری مناسب، به نظم در امان از انواع مختلف ناامنی دست یابد؛ از این ‌رو با تجدید نظر در قوانین و مقررات هر بار به­ گونه­ای به تغییر نظم موجود می‌پردازد و با این وجود هم‌چنان از یافتن قانونی جامع و راهکار مناسبی که در سایۀ آن از ناامنی مصون و محفوظ ماند عاجز است.

 رویکرد نظام حقوقی اسلام به نظم با دیدگاه نظام­های حقوقی بشری در این زمینه تفاوت آشکاری دارد. نظمی‌که اسلام به طراحی آن می‌پردازد، مطابق با نیازهای فطری و غریزی انسان و مانعی در برابر هر نوع ناامنی و آشوب است؛ به همین دلیل خداوند متعال حق قانون‌گذاری و هر نوع اعمال حاکمیت را تنها از آن خود می‌داند.[4]

 بر اساس آیات مبارکۀ قرآن کریم که مفاد آن، در اصل دوم و چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ‌ایران منعکس می­باشد حق قانون‌گذاری تنها خاص خداوند متعال است. انحصاری بودن قانون‌گذاری، از آن جهت است که قوانین بشری نه توانایی تأمین‌ تمامی ‌نیازها را دارد و نه براساس آن نظمی ‌به ­وجود می­آید که امنیت کامل را برای جوامع به ارمغان آورد؛ اما قوانینی که از سوی خداوند متعال تشریع و حکومتی که بر اساس دستورات الهی تشکیل می‌شود، علاوه بر این‌که در آن، تمام نیازهای انسان مورد توجه و ملاحظه قرار می­گیرد، امنیتی را ایجاد می­کند که کوچک‌ترین بی‌عدالتی و ظلمی‌درپی آن نخواهد بود. همان­گونه که بنابر حدیث متواتر نبی مکرم اسلام (ص) در حکومت جهانی امام عصر(عج) زمین سراسر عدل و داد خواهد شد، در حالی‌که نتیجۀ حکومت‌های بشری زمین مملو از ظلم و جور است.[5]

تلاش این اثر بر آن است تا ضمن بیان دیدگاه متفاوت نظام حقوقی اسلام به نظم و امنیت اجتماعی، خصوصیات نیروهای برقرارکنندۀ نظم و امنیت اجتماعی (نیروهای نظامی‌و انتظامی) را از دیدگاه پیشوایان اسلام مورد مطالعه قرار دهد.

کتاب پیش رو در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست بیانگر مباحث نظری بوده و به طرح نگاه متفاوت دین اسلام و مبانی و اصول ایجادکنندۀ این تفاوت از نظر می‌گذرد.

بخش دوم به راهکارهای مورد نظر در نظام حقوقی اسلام برای رسیدن به نظم و امنیت، به­ ویژه نقش نیروهای نظامی ‌و انتظامی‌ می‌پردازد.