دستیابی به جامعه‌ای توسعه‌یافته تهی از فقر و تنگدستی و عاری از وحشت شکنجه و تعقیب که انسان‌ها فارغ از تنگناها و مصائب زندگی و بدون مداخله سرکوبگرانه و تحقیرآمیز حکومت در امنیت، آرامش و صلح؛ آزادانه در پی تحقق رؤیاهاشان باشند و جامعه‌ای که در آن حفظ کرامت انسانی بالاترین اصل اخلاقی و قاعده حقوقی باشد و هیچ‌کس به دلیل عقیده، رنگ، مذهب یا نژاد تحت تعقیب، فشار و ستم قرار نگیرد، یک جامعه خیالی نبوده بلکه جامعه­ایست که در آن حداقل‌های حقوق انسانی رعایت شده و اجرای حقوق بشر و آزادی‌های اساسی در تمامی ابعاد به‌ویژه حقوق مدنی و سیاسی توسط دولت تضمین گردد.

 جامعه توسعه‌یافته با ویژگی‌های فوق زمانی شکل می‌گیرد که در آن روابط افراد با یکدیگر و حکومت از طریق همبستگی، احترام متقابل و رعایت حقوق طرفین ساماندهی شده باشد. در چنین رابطه‌ای، قدرت جز نقش خدمتگزاری، تأمین حقوق شهروندان و حفاظت و حراست از آزادی‌های اولیه انسانی و ایجاد رفاه همگانی نقشی نخواهد داشت و حفاظ‌های مستحکم آزادی پیرامون فرد به‌سختی از منزلت و کرامت وی در برابر دست‌اندازی‌های صاحبان قدرت دفاع می‌کنند و حکومت راهی به درون برج و باروی بلند آزادی‌های فردی نمی‌یابد. توسعه‌یافتگی در این معنا متضمن برخورداری مردم از آزادی‌های طبیعی و حقوقی‌شان است و به هراندازه که دایره شمول آزادی‌های فراخ‌تر باشد، جامعه پیشرفته‌تر و دستیابی به رفاه و سعادت برای همه آسان‌تر است.

دغدغة رفاه و آزادی برای همه بدون تبعیض از هر حیث و ارتقای کرامت و منزلت فردی، اساس استوار گفتمان حقوق بشر معاصر است. اگرچه تمایل صاحبان قدرت به تسخیر و دربند کردن انسان‌ها همیشه باعث نادیده گرفتن، سرکوب و تخطی از حقوق بشر شده است، لیکن نظام بین‌المللی حقوق بشر فراتر از قشری نگری، نسبیت‌گرایی، اقتدارگرایی و اختناق قدرت‌ها به‌طور دائم در حال پیشرفت بوده و موانع اساسی حقوقی در برابر اعمال زور نسبت به شهروندان ایجاد کرده است.

گفتمان حقوق بشر معاصر در چارچوب حقوق بین‌الملل با تعبیه مکانیزه‌ها و ایجاد نهادهای متکثر و متعدد، این موضوع را از حصار تنگ و شکنندة حقوق داخلی بیرون آورده و در قالب حقوق بین‌الملل قرار داده تا بلکه از دست یازیدن دولت­ها به حریم طبیعی انسانی و نفی حقوق اولیه آنها جلوگیری کند. هدفی سخت که با توجه به تمایل دائمی دولت­ها به نادیده گرفتن آزادی‌های فردی و دربند کردن انسان‌ها، بسیار دست‌نیافتنی به نظر می‌آمد.

امروزه به همت سازمان ملل متحد و نهادهای متبوعه آن بر پایه اندیشه‌های متعالی انسان­گرایانه، حقوق بشر محملی بین‌المللی یافته و به‌عنوان یک موضوع محوری در حقوق بین‌الملل معاصر مطرح‌شده است. این شاخه از حقوق بین‌الملل ظرف نیم‌قرن گذشته ازجمله پرطرفدارترین شاخه‌های حقوق بین‌الملل بوده و در تمامی دانشگاه‌ها و محافل آکادمیک مرتبط با حقوق بین‌الملل در رأس موضوعات موردتوجه بوده است. درعین‌حال، همانند حقوق بین‌الملل، معضل ضمانت اجرا و بی‌اعتنایی دولت‌ها به رعایت مقررات حقوق بشری کماکان به‌عنوان یک معضل اساسی به‌ویژه در برخی مناطق جغرافیایی ازجمله کشورهای آسیایی وجود دارد.

حقوق بشر مدرن مشتمل بر مجموعه متنوعی از هنجارهاست. حقوق مدنی و سیاسی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حقوق همبستگی که در درون خود حق‌های پراهمیت و بنیادینی نظیر حق حیات، آزادی بیان، آزادی مذهب، دادرسی منصفانه، حق بر بهداشت، حق بر کار، دستمزد عادلانه، حق بر محیط‌زیست سالم و آب‌وهوای پاک، حق بر میراث مشترک بشریت، حق بر توسعه و ... جای‌داده است. هر یک از این حقوق در جای خود می‌تواند موضوع تحقیق و بررسی مجزا و مستقل باشد و تحلیل حقوقی همه آنها در یک مجموعه ممکن نمی‌باشد.

حق بر توسعه یکی از حق‌های مذکور است که در قالب حقوق بشر مدرن و با تلاش ویژه کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته، شکل‌گرفته است. حقی که مبنای نگرانی‌ها و دغدغه‌های حقوقدانان توسعه‌خواه جهان سوم و در کشاکش برخوردها و اختلاف‌نظرهای اساسی لیبرال‌های غربی و سوسیالیست‌های شرقی که هر یک به دنبال حقوقی ویژه بودند، نضج گرفته و به‌مثابه یک حق و نه آرمان و رؤیا در مقابل آن دو قطب متنازع و به‌عنوان مکمل حقوق موجود و یا حتی فراتر از آنها مطرح‌شده است.

علیرغم اهمیت جایگاه حق بر توسعه در گفتمان حقوق بشر و در رویه و اسناد بین‌المللی، تاکنون تحقیق جامعی درباره این موضوع به زبان فارسی صورت نگرفته و خلأ چنین تحقیقی در جامعه علمی حقوقی ایران مشهود است. بنا بر دلایل فوق، اثر پیش رو که بخشی از رساله دکتری این­جانب می‌باشد با تفحص و واکاوی مفهومی، محتوایی، نظری و عملی حق بر توسعه با اندکی اصلاحات و اضافات به پیشگاه عاشقان راستین علم حقوق خاصه کنشگران حقوق بشر تقدیم می­گردد. بدیهی است که این وجیزه ناچیز خالی از اشکال و ایراد علمی و ادبی نبوده و نکته نظرها و نقدهای عالمانه می­تواند به رفع ایرادات و افزایش غنای اثر کمک نماید.