پيشگفتار 14
مقدمه 15
فصل اول: مباني نظري و پيشينه دادرسي الكترونيكي 19
1-1- مفهوم دادرسي الكترونيكي 19
1–1–1– واژه شناسي دادرسي الكترونيكي 19
1–1–1–1- واژه شناسي دادرسي 20
1–1–1–2– واژه شناسي الكترونيكي 21
1–1–2– اصطلاح شناسي دادرسي الكترونيكي 21
1–1–2–1– دادرسي الكترونيكي از منظر حقوقي 21
1–1–2–2– دادرسي الكترونيكي از منظر قانون 22
1–2– ويژگي‌هاي دادرسي الكترونيكي 22
1–2–1– غير قابل لمس و غير مادي بودن 23
1–2–2– فرامرزي بودن 23
1–2–3- مكانيزه بودن 23
1–2–4– سريع الوصول بودن 24
1–2–5– امن بودن 25
1–2–6– غير حضوري بودن 26
1–2–7– يكپارچگي 26
1–2–8– اجباري و اختياري بودن 26
1–2–9– نداشتن محدوديت زماني 28
1–3– انواع دادرسي الكترونيكي 29
1–3–1– دادرسي الكترونيكي مدني 29
1–3–2– دادرسي الكترونيكي كيفري 30
1–4– ماهيت و ساختار دادرسي الكترونيكي 30
1–4–1– ماهيت دادرسي الكترونيكي 30
1–4–2– ساختار دادرسي الكترونيكي 31
1 – كامپيوتر / سامانه رايانه اي استاندارد 31
2 – سامانه مخابراتي 32
3 – سيستم سمپ 32
4 – شبكه گسترش دهنده 32
5 - وب سايت متعلق به قوه قضاييه جهت حفظ اطلاعات 33
6 – تارنماي اختصاصي براي هر استان جهت درج دعوي 33
7 – تجهيزات لازم جهت اجراي امضاي الكترونيكي 34
8 – تجهيزات لازم از قبيل دوربين‌هاي پيشرفته، مانيتورهاي استاندارد، جهت انجام كنفرانس ويدئويي 34
9 – سامانه سخا 35
10 – پست الكترونيكي جهت انجام اموري از قبيل اطلاع رساني و ابلاغ 35
11 – سامانه ثنا 36
12 – حساب كاربري 36
13 – سامانه ابلاغ 36
1–5- مباني دادرسي الكترونيكي 36
1–5–1– اطاله دادرسي 37
1–5–1–1– كثرت قوانين و پراكندگي آنها 37
1–5–1–2– فراواني جمعيت مراجعين به دادگاه 38
1–5–1–3- عدم توانايي در پاسخ گويي مناسب 39
1–5-1-4- مفقود شدن پرونده‌ها و ضعف در سيستم بايگاني 40
1–5–1-5– عدم استفاده از تكنولوژي پيشرفته جهت تسريع در كارها 40
1–5–1–6– ديركرد در پاسخ گويي به استعلامات 41
1–5–1–7– ناكارآمد بودن نظام ابلاغ 42
1–5–1–8– بي دقتي در تحويل و ثبت لوايح، درخواست‌ها، اعتراض‌ها و انجام امور مربوطه 43
1–5–1– 9- نيابت قضايي 44
1–5–1–10– عدم اعزام زنداني‌ها در وقت مقرر 44
1–5–2– پديدار شدن جرايم رايانه اي و سايبري 45
1–5–2–1– تعريف جرايم سايبري 45
1–5–2–2– انواع / مصاديق جرايم سايبري 46
الف) جرايم عليه محرمانگي داده‌ها و سامانه‌هاي رايانه‌اي و مخابراتي 47
1 - دسترسي غيرمجاز 47
2 - شنود غيرمجاز 48
3 – جاسوسي رايانه اي 48
ب ) جرائم عليه صحت و تماميت داده‌ها و سامانه‌هاي رايانه‌اي و مخابراتي 50
1- جعل رايانه اي 50
2- تخريب و اخلال در داده‌ها يا سامانه‌هاي رايانه‌اي و مخابراتي 51
پ) سرقت و كلاهبرداري مرتبط با رايانه 53
1– سرقت رايانه اي 53
2– كلاهبرداري رايانه اي 54
ت) جرايم عليه عفت و اخلاق عمومي 54
ث) هتك حيثيت و نشر اكاذيب 57
ج) مسئوليت كيفري اشخاص حقوقي 59
1–5–2–3– دادسراي ويژه جرايم رايانه اي 60
1–5–2–4– آثار جرايم رايانه اي در پديداري دادرسي الكترونيكي 61
1–6- اهداف دادرسي الكترونيكي 64
1–7– پيشينه دادرسي الكترونيكي 67
1–7–1– دادرسي الكترونيكي در جهان 67
1-7-2- دادرسي الكترونيكي در ايران 71
فصل دوم: ملزومات دادرسي الكترونيكي 75
2–1- امضاي الكترونيكي 75
2-1-1- مفهوم امضاي الكترونيكي 75
2–1–1–1- تعريف امضاي الكترونيكي 76
2–1–1–1–1- تعريف امضا 76
2–1–1–1-2- تعريف امضاي الكترونيكي 76
2–1–1–2– تفاوت امضاي الكترونيكي و امضاي ديجيتالي 78
2–1–2- ماهيت امضاي الكترونيكي 79
2–1–3– انواع امضاي الكترونيكي 80
2–1–3–1- امضاي الكترونيكي براساس نحوه چگونگي انجام امضا 80
2–1–3 –1-1- گذرواژه‌ها 80
2–1–3–1–2- امضاي بيت مپ 81
2–1–3–1–3– قلم نوري 81
2–1-3–1–4– امضاي بيومتريك 81
2–1–3–1–5– امضاي ديجيتال 82
2–1–3– 2– امضاي الكترونيكي بر اساس ارزش اثباتي و سطح ايمني 82
2–1–3–2–1– امضاي الكترونيكي ساده 82
2–1–3–2–2– امضاي الكترونيكي مطمئن 83
2–1–4- ارزش اثباتي امضاي الكترونيكي در حقوق ايران 83
2–1–5– پيشينه امضا الكترونيكي 84
2-1-6- بررسي تطبيقي حقوق ايران، فرانسه، دستورالعمل اتحاديه حقوق اروپا مقررات آنسيترال در مورد امضاي الكترونيكي 86
2-2- ابلاغ الكترونيكي 87
2–2–1– تعريف ابلاغ الكترونيكي 87
2-2-1-1- تعريف ابلاغ 88
2-2–1–2– تعريف ابلاغ الكترونيكي 89
2–2–2– انواع ابلاغ 89
2–2–2–1– ابلاغ واقعي 89
2–2–2–2- ابلاغ قانوني 91
2–2–3– ابلاغ الكترونيكي در قوانين و مقررات ايران 94
2–2–3–1– آيين داوري اتاق ايران 94
2–2-3–2– بخش نامه قوه قضاييه مصوب 28 / 8 / 84 95
2–2–3–3– آيين نامه اجراي مفاد اسناد رسمي 95
2–2–3–4– قانون دادرسي الكترونيكي مصوب 1392 96
2-2–3–5– قانون آيين دادرسي كيفري مصوب 1392 96
2–2–3–6– آيين نامه شوراي حل اختلاف مصوب 04/10/95 96
2–2–3–7– قانون تشكيلات و آيين دادرسي ديوان عدالت اداري مصوب 25/3/92 97
2–2–3–8– قانون حمايت خانواده مصوب 1391 97
2–2–4– روش‌ اجراي ابلاغ الكترونيكي 97
2–2–5– ماهيت حقوقي ابلاغ الكترونيكي 99
2–2–6- اقامتگاه در ابلاغ الكترونيكي 101
2-3- ادله الكترونيكي 102
2–3–1– تعريف دليل الكترونيكي 102
2-3–1–1– تعريف دليل 102
2–3–1–2– تعريف دليل الكترونيكي 103
2–3–2- ويژگي‌هاي ادله الكترونيكي 104
2–3–3– اقسام ادله 106
2–3–3–1– ادله سنتي 106
2–3–3–1–1– ادله مدني 106
1 – اقرار 107
2 – سند 107
3 – شهادت 108
4 – امارات 109
5 – قسم 109
2–3–3–1–2- ادله كيفري 109
1 – اقرار 110
2 – شهادت 110
3 – سوگند 111
4 – قسامه 111
5 – علم قاضي 111
2–3–3-2– ادله الكترونيكي 113
2–3–3–2–1– ادله الكترونيكي بر حسب امنيت و سطح ابزار‌هاي توليدي 113
2–3–3–2–1–1- ادله الكترونيكي عادي 113
2–3–3–2–2–2- ادله الكترونيكي مطمئن 114
2–3–3–2–2– ادله الكترونيكي بر حسب نحوه تحصيل 114
2–3–3–2–2–1– ادله آشكار 114
2–3–3–2–2–2– ادله پنهان 114
2–3–4- استناد پذيري ادله الكترونيكي در حقوق ايران 115
فصل سوم: مراحل دادرسي الكترونيكي 119
3–1– مرحله پيش دادرسي 119
3–1–1– كشف و تعقيب جرم 119
3–1–1–1- شكايت شاكي يا مدعي خصوصي 120
3–1–1–2- اعلام و اخبار ضابطان دادگستري، مقامات رسمي يا اشخاص موثق 122
3–1–1–3- وقوع جرم مشهود، در برابر دادستان يا بازپرس 124
3–1–1–4- اظهار و اقرار متهم 125
3–1–1–5- اطلاع دادستان از وقوع جرم به طرق قانوني ديگر 126
3–1–2– تحقيقات مقدماتي 126
3–1–2–1– تحقيق از شاكي 127
3–1–2–2- تحقيق از شاهد و مطلع 128
3–1–2–3- تحقيق از متهم 130
3–1–2–3–1- احضار متهم 130
3–1–2-3–2- جلب متهم 131
3–1–2–3–3- بازجويي از متهم و اخذ آخرين دفاع 132
3–1–2–4– تفتيش 133
3-1-2-5- صدور قرار تأمين كيفري 134
3–1–2–6– معاينه و تحقيق محل 136
3–1–2–7– كارشناسي 137
3–1–2–8– نيابت قضايي 138
3–1–3– تصميمات نهايي 139
3–1–3–1– قرار منع تعقيب 140
3–1–3–2– قرار موقوفي تعقيب 140
3–1–3–3– قرار توقف تحقيقات 141
3–1–3–4– قرار جلب به دادرسي 142
3-2- مرحله دادرسي 142
3–2–1– تشكيل جلسه دادگاه الكترونيكي 142
3–2–1–1- ساختار شكلي دادگاه الكترونيكي 143
3–2–1–2- حضور در دادگاه الكترونيكي 144
3–2–1–3- ثبت اظهارات در دادگاه الكترونيكي 145
3–2–1–4– وكالت الكترونيكي 146
3–2–2- تحصيل ادله در دادرسي الكترونيكي 148
3–2–2–1- تحصيل ادله سنتي در دادرسي الكترونيكي 148
3–2–2–1–1– ويدئو كنفرانس 149
3–2–2–1–2– نوار ويدوئي 150
3–2–2–1–3– كنفرانس تلفني 151
3–2–2–2- تحصيل ادله الكترونيكي در دادرسي الكترونيكي 151
3–2–2–2–1– رايانه 152
1- جستجو در قسمت‌هاي مختلف رايانه 152
2- مدير چاپ (پرينت اسپولر) 152
3- بررسي وب گاه‌ها 153
4- فايل سواپ (the swap file ) 153
5- پارتيشن‌هاي ديسك سخت 153
6- بازيابي نسخه‌هاي پشتيبان (Backup File ) 154
7- بازيابي اطلاعات حذف شده 156
8- بازيابي پوشه‌هاي پنهان شده (Hidden file) 157
3–2–2–2–2– پست الكترونيكي 158
3–2–2–2–3– تلفن 159
3–3– مرحله پسا دادرسي 160
3–3–1– نظارت الكترونيكي 161
3–3–1–1– انواع نظارت الكترونيكي 162
اول- نظارت الكترونيكي منفعل 162
دوم- نظارت الكترونيكي فعال 163
3–3–1–2– موارد استفاده از نظارت الكترونيكي 163
3–3–2– فيلترينگ 164
3–3–2–1– روش‌هاي اعمال فيلترينگ 165
3–3–2–2– مصاديق اعمال فيلترينگ در ايران 167
فصل چهارم: آثار دادرسي الكترونيكي 179
4–1– معايب دادرسي الكترونيكي 179
4–1–1– در تعارض با برخي از اصول دادرسي 179
4–1–1–1– اصل علني بودن دادرسي 180
4–1–1–2– شرط مواجهه 181
4–1–1–3– اصل برابري اصحاب دعوي در دادرسي 182
4–1–2– معايب امنيتي 182
4–1–2–1– امكان مخدوش شدن اطلاعات 183
4–1–2–2– امكان هك شدن اطلاعات 184
4–1–3– محدوديت‌هاي موجود در اجراي دادرسي الكترونيكي 185
4–1–3-1- عدم اجراي قانون دادرسي الكترونيكي در خصوص دعاوي كيفري 185
4–1–3–2– عدم اطمينان مردم به اين نوع از دادرسي 185
4–1–3–3– عدم اطمينان كاركنان قضايي به اين سيستم 186
4–1–3–4– عدم تأثير دادرسي الكترونيكي بر ميزان خطاي قاضي 187
4–1–3–5– نبود امكانات تكنولوژيكي كافي 187
4–1–3–6– نقض برخي از حقوق وكالتي 187
4–1–3–7– پايين بودن سرعت اينترنت 188
4–1–3–8- بالا بودن هزينه اصلاح امكانات سنتي قوه قضاييه 189
4–2– مزاياي دادرسي الكترونيكي 189
4–2–1– تسريع در امر دادرسي 189
4–2–2– كمك به معلولين 190
4–2–3– صرفه جويي در هزينه‌ها 191
4–2–4– افزايش دقت 191
4–2–5- ارتقاي توان ارزيابي و نظارت قضايي 192
4-2–6- اصلاح نظام آماري قوه قضاييه و ايجاد زمينه برنامه ريزي و پـژوهش 192
4–2–7- ‌جلوگيري از سردرگمي مردم در پيگيري پرونده‌ها از طريق سامان ‌دهي شماره پرونده 193
4–2–8- جلوگيري از طرح دعاوي تكراري در مراجع قضايي متعدد 193
4–2–9- تسريع در برقراري ارتباط مراجع قضايي با ساير سازمان‌هاي تابعه 194
4–2–10- دستيابي روزآمد به آمار و گردش كار قضايي در سراسر كشور 195
4-3- نتيجه گيري 195
4-4- پيشنهادات 198
منابع 200