الزامات حقوق بین‌الملل بشردوستانه، به جهت اهداف والا، جایگاه ارزشمندی در حقوق بین‌الملل دارد؛ این الزامات علاوه بر حمایت از غیر نظامیان و در همین جهت، قواعد ممنوع کننده در قبال تسلیحات مورد استفاده در مخاصمات دارد. تسلیحات بیولوژیکی، یکی از ابزارهای مورد استفاده و مورد استقبال دولت‌ها به جهت تاثیرات مهلک و آمار قربانیان بالا، بوده و خواهد بود. زمانی که تسلیحات بیولوژیکی در طول یک مخاصمه یا قبل از شروع آن، مورد استفاده قرار بگیرند، نهاد حقوقی جنگ بیولوژیک پا به منصه حضور میگذارد.

حقوق بشردوستانه ناظر بر کل جریان مخاصمه مسلحانه است و مباحثی نظیر آن که از چه سلاح هایی نمی‌توان استفاده کرد، علیه چه اماکنی نمی‌توان عملیات نظامی انجام داد، علیه غیرنظامیان چه رفتارهایی نمی‌توان انجام داد، قربانیان مخاصمه مشمول چه حمایت هایی هستند را بررسی می‌کند؛ اما نقطه تلاقی الزامات حقوق بین‌الملل بشردوستانه با جنگ و کاربرد تسلیحات بیولوژیک، ناظر بر آن است که طرفین مخاصمه نمی‌توانند از هر سلاحی علیه طرف مقابل استفاده کنند یا به بیان دیگر، مستفاد از نظریه مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در سال 1996 میلادی درباره مشروع بودن تهدید یا استفاده از تسلیحات هسته ایی، دولت‌ها در انتخاب سلاح یا روش جنگ آزادی نامحدودی ندارند و این عدم آزادی در انتخاب روش و سلاح در مخاصمات در تفسیر دو اصل تفکیک و منع تحمیل رنج بیهوده متبلور است.

پیشرفت روز افزون جنگ افزارها، چالش‌های متفاوتی را برای نه تنها حقوق بین‌الملل بشردوستانه، بلکه برای حقوق بین‌الملل و جامعه بشری آفریده است. تسلیحات بیولوژیک در این بین با داشتن قدمت قابل توجه اما پر ابهام، از نوع تسلیحاتی است که می‌توانند قربانیان بسیار زیادی را در کل کره زمین داشته، و تفاوتی میان نظامیان و غیرنظامیان قائل نیستند. هدف اصلی حقوق بین‌الملل بشردوستانه حمایت و حفاظت از بشر می‌باشد و جنگ و تسلیحات بیولوژیک در نقطه مقابل اهداف، اصول و الزامات آن قرار می‌گیرد.

دولت‌ها از دیرباز به دنبال تامین قدرت و پیروزی خود در مخاصمات بوده اند، و تاریخ نشان داده است که از هیچ راه، تلاش و یا روشی فروگذاری نکرده اند؛ نمونه آن جنگ‌های سترگ اول و دوم جهانی و استفاده از تسلیحات هسته ایی در شهر‌های ناکازاکی و هیروشیمای ژاپن توسط ایالات متحده است. تسلیحات هسته ایی به دلیل ماهیت مخرب و تاثیر گذاری آنی، امروزه در راس دغدغه‌ها و پژوهش‌های حقوق بین‌الملل و حقوق بین الملل بشردوستانه است، و برخلاف آن هنوز موفقیتی مبنی بر ممنوعیت استفاده و توسعه آنها قابل مشاهده نیست. جنگ افزارهای بیولوژیک نیز مانند تسلیحات هسته ایی، می‌توانند تاثیرات مخرب بسیاری را به بار بیاورند و چه بسا از آنها مرگبارتر و خطرناک تر باشند.

تولید تسلیحات متعارف و غیر متعارف، هزینه‌های بسیاری را برای دولت‌ها دارد و این هزینه یکی از مشکلات اساسی آنهاست، به طوری برای ساخت وتولید موشک، جنگنده و یا کلاهک‌های هسته ایی می‌بایست میلیون‌ها و یا میلیارد‌ها دلار هزینه کنند؛ اما از سوی دیگر تولید و توسعه عوامل بیولوژیک وتبدیل آنها به جنگ افزار جنگی به مراتب نسبت به دیگر تسلیحات هزینه کمتری دارد و این مورد باعث استقبال دولت‌ها می‌شود؛ که می‌توانند با هزینه کمتری تسلیحاتی به مرگباری تسلیحاتی مانند کلاهک‌های اتمی و شیمیایی تولید کنند. از سوی دیگر با اوج گرفتن فعالیت گروهک‌های تروریستی و علاقه آنها به دستیابی به تسلیحات کشتار دسته جمعی مانند سلاح‌های بیولوژیک بر خطر استفاده این نوع جنگ افزار به دلیل عدم کنترل مستقیم بین‌المللی بر گروه‌های مذکور، اضافه خواهد کرد.

 به هر تقدیر، با توجه به ماهیت جنگ بیولوژیک و کاربرد تسلیحات آن، می‌تواند جامعه بشری را در خطری بزرگ و جبران ناپذیر قرار بدهد؛ امروزه با انتشار ویروس کووید 19 موسوم به کرونا و گمانه زنی هایی که در خصوص ساخته دست بشر بودن آن مطرح است، مسئله جنگ بیولوژیک یک بار دیگر در کانون توجه حقوق بین‌الملل بشردوستانه قرار گرفته است. با فرض صحت این گمانه زنی ها، اهمیت پژوهش حاضر بیش از پیش مورد تأکید قرار می‌گیرد؛ و همینطور با شیوع این ویروس و ابعاد عینی آن، جامعه جهانی با مشکلات متعدد و سرسام آوری مانند، عدم وجود زیر ساخت‌های لازم، ورشکستگی اقتصادی، چالش‌های فرهنگی و غیره، روبروست، که این امر نشان دهنده ظرفیت مهلک ویروس‌ها و باکتری‌ها برای استفاده به عنوان تسلیحات بیولوژیک نیز می‌باشد که به اهمیّت مطالعه بر الزامات حقوق بین‌الملل بشردوستانه در قبال جنگ بیولوژیک می‌افزاید.

اهمیت دیگر نوشتار حاضر در آن است که امروزه دولت‌های توسعه یافته به توانمندی‌های قابل توجهی در به کارگیری سلاح‌های بیولوژیک به منظور نیل به اهداف خود در عرصه نظامی دست یافته و آن را جنگ افزار کم هزینه تری نسبت به یک مخاصمه مسلحانه تمام عیار می‌دانند. به این ترتیب بسیار محتمل است که سطح مخاصمه مسلحانه را از درگیری‌های نظامی سنتی به سطح مخاصمات بیولوژیک با ابزار انتشار ویروس تغییر دهند. در منابع زبان فارسی آنچنان که باید به موضوع قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه در قبال جنگ و تسلیحات بیولوژیک پرداخته نشده و به عنوان مثال در کتاب حقوق بین‌الملل بشردوستانه در برابرچالش‌های مخاصمات مسلحانه عصر حاضر دکتر جمشید ممتاز و دکتر فریده شایگان و همینطور کتاب حقوق بین‌الملل بشروستانه دکترمحمد رضا بیگدلی صرفا بسیار کوتاه در ذیل مفاهیم مرتبط با تسلیحات کشتار دسته جمعی، به مسئله جنگ و تسیحات بیولوژیک می‌پردازند و در کتب و مقالات خارجی مانند کتاب مرجع مخاصمات مسلحانه دانشگاه آکسفورد و کتاب حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه پروفسور دیتر فلک، اگرچه مباحث بیشتری در قبال منابع فارسی به موضوع پرداخته اند اما همچنان جنگ و کاربرد سلاحهای بیولوژیک در پرتو حقوق بین‌الملل بشردوستانه، درای فقر منابع است.

 نوآوری این کتاب در آن است که بر خلاف دیگر کتب و مقالات، صرفا جنگ و تسلیحات بیولوژیک بر از یک جنبه اسنادی و ممنوعیت آن بررسی نمی‌کند؛ بلکه سعی در آن دارد تا الزامات مختلف حقوق بین‌الملل بشردوستانه از جنبه‌های گوناگون واکاوی کرده و در صورت نیاز از دیگر نهاد‌های حقوقی نزدیک به تسلیحات بیولوژیک مانند تسلیحات هسته ایی و شیمیایی، به صورت تطبیقی الزامات حاکم بر آن را استخراج کند.

این نوشتار در پی آن است که  با الزامات حقوق بین الملل بشردوستانه حمایتی مطلوب تر از قربانیان و درگیران احتمالی جنگ و تسلیحات بیولوژیک را واکافی کند: مبانی و کلیات (بخش اول)در سه مبحث مفهوم شناسی، تاریخچه، و نهاد های حقوقی نزدیک به تسلیحات بیولوژیک، و الزامات حقوق بین الملل بشردوستانه در تلاقی با جنگ و کاربرد تسلیحات بیولوژیک(بخش دوم)، شامل سه مبحث در پرتو اسناد، اصول و چالش های در برابر آن.