رشد و گسترش فناوری و تکنولوژی رایانه ای و سایبری، منجر به تغییرات و تحولات شگفت آور و حیرت انگیز شده است، امروزه ممکن است در اختیار داشتن یک دستگاه رایانه و یا یک گوشی تلفن همراه هوشمند که در یک لحظه قادر است ما را از زندگی واقعی وارد جهان دیگری کند، بسیار عادی و طبیعی بنظر بیاید. اما، با مرور و مطالعه سطحی و اجمالی، در می‌یابیم این موضوع، برای پدران و مادرانمان، چیزی فراتر از یک رویاپردازی و خیالبافی صرف و محض نبوده است. با ظهور و بروز پدیده ای به نام دنیای مجازی برخی از صاحبنظران معتقدند که هم اکنون، ما در حال زندگی کردن در دو دنیای موازی و هم راستای هم می‌باشیم: دنیای واقعی و دنیای مجازی؛ و چه بسا دومی در حال سبقت و پیشی از اولی می‌باشد. در حال حاضر بسیاری از امور و کارهای روزمره ی زندگی به وسیله ی اینترنت انجام می‌شود. از پرداخت صورتحساب خدمات اجتماعی(آب، برق، گاز، تلفن و ...) تا کلاسها و کارگاههای آموزشی و فنی و حرفه ای، کنفرانسهای علمی و پژوهشی و میتینگ های سیاسی و... با همه گیر شدن و فراگیری اینترنت، مردم و سازمانها و شرکتهای بزرگ و کوچک نیز ترجیح می‌دهند استفاده و استعمال از آن را جایگزین راهها و روشهای گذشته که معمولا هزینه های(وقت، پول و ...) بیشتر و بالاتری داشتند، کنند و دقیقاً همین خصوصیات و ویژگی ها، باعث آسیب پذیری آنها در مقابل پاره ای از جرائم و بزهکاری ها می‌گردد. دو مورد از این جرائم به عنوان وندالیسم و تروریسم سایبری شناخته شده اند.

وندالیسم به معنای تخریب و ویرانی عمدی و آگاهانه اموال عمومی به هر دلیلی، از سوی افراد و اعضای جامعه می‌باشد. رفتارها و اعمال وندالیستی مانند تخریب و نابودی فضای سبز، رنگ پاشی دیوارها، آسیب و صدمه به چراغهای معابر، کتابهای کتابخانه های عمومی، اتوبوس های شهری، کیوسک های تلفن، آثار تاریخی و... همه ساله زیانها و ضررهای مالی هنگفتی به مردم مالیات دهنده و دولت تامین کننده وارد می‌سازند. در واقع وندالیسم شامل از بین بردن "آنچه متعلق به همگان است"، می‌باشد، لذا نتایج و عواقب آن نیز بطور مستقیم و غیر مستقیم، عموم جامعه را درگیر می‌کنند. شکل و صورت نوین تر وندالیسم موسوم به "وندالیسم سایبری"ست که پدیده ای مقارن با جهانی شدن و عصر ارتباطات است و فضاهای مجازی و اینترنتی که با زندگی مدرن وابستگی و پیوستگی عمیقی دارند را درگیر ساخته است. وندالیسم سایبری به تخریب کنترل نشده ی محیط شبکه اینترنتی می‌گویند که صدمات و ضربات جبران ناپذیری به صاحبان پایگاه ها، مراکز داده ها و اطلاعات، سازمانها و شرکتها وارد می‌کند و تا حد زیادی امنیت را زیر سؤال می‌برد. وندال های سایبری افرادی هستند که برای لذت بردن خود به زیرساخت های اطلاعاتی آسیب می‌رسانند. انگیزه اصلی آن ها مالی نیست، وندال سایبری تمایل به اثبات انجام تخریب و آسیب توسط خود را دارد تا ثابت کند اینکار می‌تواند صورت گیرد. فرد وندال در این مورد آثاری از خود بر جای می‌گذارد و انکار نمی کند که این کار را کرده است[1].

تروریسم، که از آن با عنوان دهشت و یا هراس ‌افکنی نام برده شده‌است، به استفاده از خشونت و یا تهدید به آن، برای دستیابی به اهداف سیاسی، مذهبی و یا ایدئولوژیکی گفته می‌شود. تروریسم یکی‌ از‌ عوامل‌‌‌ اصلی و عمده ی ترس و تهدید جامعه به شمار می‌رود و طبق‌‌ قوانین و مقررات ضد تروریسم در اغلب کشور‌های دنیا از نظر سیستم قضایی جرم به حساب می‌آید.‌‌(ویکی پدیا) فردی که برای پیشبرد و تحقق هدفهای سیاسی خود که معمولا‌ واژگون کردن نظام سیاسی موجود است، متوسل و متکی به تهدید و خشونت می‌‌شود[2]. همچنین، به معنى آدم‏كشى، قتل‏هاى سياسى و ترور و تهديد و خوف و وحشت ، براى نيل به هدف‏هاى سياسى؛ و يا برانداختن حكومت و در دست گرفتن زمام امور دولت، يا تفويض آن به دسته‏ى ديگرى است كه موردنظر مى‏باشد، قلمداد می‌گردد.[3]

تروریسم سایبری، به معنای حمله یا تهدید علیه رایانه ها، شبکه ها و سیستمهای رایانه ای و داده ها و اطلاعات ذخیره شده در آن ها است. هنگامی که بمنظور ترساندن یا مجبور کردن دولت یا اتباع آن برای پیشبرد اهداف سیاسی یا اجتماعی خاص و ویژه ای اعمال می‌شود. یک حمله تروریسم سایبری به خشم و خشونت علیه اشخاص یا دارایی ها منجر می‌شود.[4] به عبارت دیگر اقدامات برنامه ریزی شده و هدفمند با اغراض و اهداف سیاسی و غیر شخصی که علیه رایانه ها و برنامه های ذخیره شده در درون آن ها از طریق شبکه های جهانی صورت می‌گیرد و هدف از چنین اقدامی نابودی یا وارد آوردن آسیب ها و صدماتی جدی به آن ها است. اعمال تروریستی سایبری به مجموعه ی اعمال و رفتارهای سرزنش آمیزی گفته می‌شود که به جهت رکن روانی همچون تروریسم سنتی با انگیزه های ایدئولوژیکی شناخته می‌شوند.

در وندالیسم سایبری، همینطور که در دنیای واقعی هدف اموال و دارایی های همگانی است در دنیای مجازی هم هدف وب سایت های عمومی است، اما مسأله ای که در اینجا مطرح می‌شود دنیای اینترنت فضایی است که حد و مرز ندارد و دسترسی به تمامی پایگاه های اینترنتی برای کاربران امکان پذیر می‌باشد و تشخیص اینکه کدام پایگاه اینترنتی عمومی است دشوار بنظر می‌رسد. عموما حملات به دو صورت انجام می‌گردند، اولی هک و یــــا نفوذ و رخنه به سیستم های رایانه ای یا شبکه های اینترنتی است و دومی را به حملات DOS یا حملاتی که باعث ایجاد اخلال و اختلال در سرورهای اطلاعاتی، از طریق حجم و شدت بالا و زیاد حملات به منظور قطع و منع سرویس دهی می‌شوند، می‌گویند. در تروریسم سایبری تروریست ها با هک کردن، شیوع ویروس های رایانه ای، جاسوسی الکترونیک و ... نقاط حساس و حیاتی جوامع را مورد هدف قرار می‌دهند تا اساسی ترین و کاری ترین ضربات را به اهداف مورد نظر وارد کنند و با توجه به ماهیت شبکه های اینترنتی که در دسترس همگان قرار دارند، اهداف،خواسته ها و پیامدها و نتایج فعالیت های آنان درعرض کوتاه ترین زمان در سطح جهان اطلاع رسانی شود. برخی از گروه های شناخته شده تروریستی ضمن انتشار عقاید و ارزشهای انحرافی خود از طریق بهره گیری از قابلیت های فناوری اطلاعات و ارتباطات، با افزایش تعداد حملات تروریستی خود در کشورهای مختلف ترس و ناامنی را در جامعه هدف خود گسترش می‌دهند، بی آنکه برای دستیابی به این مهم هزینه زیادی پرداخت کرده باشند. افراد وندال از حیث پایگاه اجتماعی- اقتصادی والدین، گروه سنی، جنسیت، وضعیت مهاجرت، وضعیت آموزشی، مطلوبیت و شرایط خانوادگی، تجارب و تربیت های دوران کودکی، نحوه ی اجتماعی شدن و فرهنگ پذیری، نوع گروه های عضویتی، الگو و مدل گذراندن اوقات فراغت، نحوه ی سرپرستی ، سیستم های پاداش و مجازات و خلق و خو متفاوت و گوناگون هستند و تمایل به وندالیسم ناشی از عوامل متعددی از قبیل ناکامی، اختلال در روابط و شرایط خانوادگی و آموزشی، احساس آنومی و از خود بیگانگی است که این عوامل احساس انتقام جویی را در فرد افزایش می‌دهد.. ژانورن¹ ، پدیده ی گلوله برفی را عنوان می‌کند و می‌گوید: "پدیده گلوله ی برفی و جنبه ی سرایت آمیز آن در روانشناسی، شناخته شده است.کافی است که کسی اولین گلوله برفی را بزند، دیگران نیز از او پیروی می‌کنند و به عواقب و پیامدهای کار خود نمی اندیشند" [5]. همچنین بین محیط اطراف و بروز پرخاشگری رابطه آشکاری با تمایل فرد در ارتکاب رفتارهای وندالیستی دارد.[6]

با این توصیف می‌توان بین محیط اطراف و بروز پرخاشگری رابطه معناداری در مورد تروریسم های سایبری هم یافت. تروریست ها نیز همانند وندال ها از حیث موقعیت اجتماعی-اقتصادی والدین، گروه سنی، جنسیت، وضعیت آموزشی، تجارب و تربیتهای دوران کودکی، نوع گروههای عضویتی و خرده فرهنگ ها، الگو و مدل گذران اوقات فراغت ها، نحوه سرپرستی و خلق و خو متفاوت و گوناگون هستند و تمایل به اعمال تروریستی ناشی از عوامل متعددی همانند ناکامی و شکست، احساس بی هنجاری و بی ارزشی، طرد شدن و انزوا، احساس ازخودبیگانگی و ... است. تروریست ها به دلایل داشتن اهداف سیاسی و رقابت بین اهداف و گروه ها بر سر منابع مالی و یا قدرت و کنتــرل... و به سبب عوامل ایدئولوژیــک و نیز به علت پرداخت دستمزدهای بالا به افراد باعث جذب آنها به این گروه ها می‌شوند. این پژوهش در راستای مطالعه و بررسی عوامل بروز و ظهور وندالیسم و تروریسم سایبری با علت شناسی جرائم فوق و با شناخت ریشه ها و دلایل و عوامل ارتکاب و انجام آنها از منظر جرم شناسی، برای شناخت هرچه بیشتر آنان و همچنین جلوگیری و ممانعت از آنها به مطالعه و تحقیق در مورد راهکارهای پیشگیری(اجتماعی و وضعی- موقعیتی) خواهد پرداخت.

وندالیسم سایبری تاکنون کتاب و یا مقاله ای در ایران به نگارش در نیامده است و تنها چند کتاب با عناوین " تخریب اموال در حقوق کیفری ایران" از حسن زاده (1391) که درباره ی جرم تخریب به صورت عام و کلی ست و "تحلیل خرابکاری رایانه ای در قانون جرائم رایانه ای ایران" از عطوان (1391) که به انواع و اقسام خرابکاریهای رایانه ای از دیدگاه کیفری پرداخته است، به عنوان مراجع فرعی و کمکی استناد گشته است، و سپس به مطالعه و بررسی پژوهشها و تحقیقات خارجی در این زمینه و نیز تحلیل و تفسیر آنها پرداخته شده است. به عنوان مثال: در مقاله "The Modern Vandal" از Anderson (2015) با بیان تعریفی از وندالیسم سایبری در زمینه جلوگیری از آن، تأسیس شرکتهای امنیتی تحت محیط وب مثل KasperSky را پیشنهاد کرده است.

مقاله "Cyber-Warfare" از Fung (2014) به روز بودن سیستم های رایانه ای را پیشنهاد کرده است و در مقاله "Dijital Gov" از Herman (2005) در بیان تعریف وندالیسم سایبری، خبرهای کذب و افترا آمیز را نیز از مصادیق وندالیسم سایبری دانسته است. در مورد تروریسم سایبری، پاره ای از کتابها و کتاب های معتبر و مستند که در این زمینه تالیف یا ترجمه شده اند، مانند رساله دکتری تحت عنوان "تروریسم سایبری" از پاکزاد (1388) نگاشته شده است که در این رساله ایشان با بیان تعریف و انواع تروریسم سایبری آن را متعلق به سه نسل از جرایم رایانه ای می‌داند و بدان بعنوان یک تهدید علیه امنیت ملی پرداخته است.

همچنین کتاب دیگری تحت عنوان "بررسی سیاست جنایی ایران در قبال جرائم علیه صحت و تمامیت داده ها و سیستم های رایانه ای و مخابراتی" از رزاقی نژاد تألیف گشته است که به بررسی پیشگیری وضعی جرم جعل رایانه ای و اخلال در داده ها پرداخته است. در کتاب حسینی (1391) با عنوان "نقش محوری پلیس در پیشگیری از جرایم سایبری" موضوع چالش های فضای سایبر، انواع متدهای پیشگیرانه در فضای مجازی وارائه راهکارهای موثردر این زمینه به پلیس است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که آموزش تخصصی به افسران پلیس در خصوص اینترنت و رایانه باعث خواهد شد تا نقش پلیس کارآمدتر جلوه کند. نیز در کتاب "بررسی تحلیلی تروریسم سایبری در نظام کیفری" از چاووشی(1388) به مقایسه تروریسم در ایران و امریکا پرداخته است و همچنین "پیشگیری اجتماعی از جرائم سایبری" از جلالی فراهانی و باقری اصل (1387) با نگاهی به راه حلها و راهکارهای پیشگیرانه ی جامعه مدار و رشد مدار و ... که به عنوان پاره ای از منابع و مآخذ مورد استفاده و بهره برداری قرار گرفته اند. مابقی منابع و مراجع در داخل متن و در پایان، ذکر شده اند؛ البته شایان ذکر است که بررسی و ارزیابی تطبیقی و مقایسه ای این دو موضوع تاکنون سابقه نداشته است.