1- اعمال صلاحيت در اسناد بينالمللي
2- مباني صلاحيت
3- انواع صلاحيـت
4- صلاحيتهاي ثانوي
5- اسناد صلاحيت
6- صلاحيت در مناطق دريايي
7- منطقه شناسايي دفاع هوايي
8- رژيم حقوقي حاكم بر منطقه شناسايي دفاع هوايي
9- رويكرد سازمان بينالمللي هواپيمايي كشوري (ايكائو)
10- شيوههاي تقابل با ناوگانهاي نظامي فرامنطقه اي
11- مباني حقوقي تردد ناوگانهاي نظامي فرامنطقه اي
12- راهكارهاي حقوقي مقابله با نيروهاي فرامنطقه اي
13- هديدات ناشي از حضور نيروهاي فرامنطقهاي عليه حاكميت كشورها
با اتفاقاتی که در تکنولوژیهای ارتباطی رخ داده به همان میزان که دسترسی به دانشهای مختلف تسریع و تسهیل گردیده است به همان میزان امنیت دانشهای مختلف نیز به مخاطره افتاده است. در عصر شیشهای شدن مرزها[1] و به تعبیری عصر برداشته شدن مرزها[2] ایجاد محدودیت برای تامین امنیت کاری بس دشوار و بعضاً محال است. برای حفظ داشته ها و انحصاری کردن دانشها راهی جز نوسازی آنها وجود ندارد. عصر جهانی شدن[3] یعنی رفتن به جایی که دیگر جایی وجود ندارد. جهانی شدن یعنی بروز اتفاقی که دیگر پستویی وجود ندارد که بتوان چیزی در آن پنهان کرد. مرزهای مرسوم در حوزههای مختلف به سرعت رنگ باخته اند و به همین سرعت فلسفه وجودی خود را نیز از دست داده اند.[4]
تمامی بازیگران عرصه بینالملل مدام برای بقاء و تداوم بقاء خود در تلاشند. برای تحقق این خواسته از هیچ تلاشی فروگذار نمیکنند. بدیهی است برای بودن و تداوم بقاء نیاز است تا در کشاکش معادلات عرصه بینالملل بتوان ابراز وجود نمود. مولفه اصلی تحقق این خواسته ذاتی، بی تردید قدرت است که از دیر زمان خود مولفه هایی داشته و دارد. زمانی قدرت، در داشتن مرزهای وسیع و گسترده و آب و خاک و سرزمین پهناور بود که در کشورگشایی امپراطورها بروز و ظهور داشت. با گذشت زمان داشتن خدم و حشم و لشکریان سنگین اعم از سواره و پیاده نماد قدرت گردید. اما دیری نپایید که به همان میزان که حفظ یک سرزمین پهناور بعنوان حوزه سرزمینی (کشور) کار صعب، دشوار و پرهزینهای بود، نگهداری لشکریان سنگین اعم از سواره و پیاده نیز از نظر اقتصادی و امنیتی توجیه پذیر نبود و کاری بس هزینه بر، محسوب گردید. لذا تکیه بر این وجه از قدرت نیز بعنوان یکی از مولفههای اصلی قدرت وزن خود را همانند مولفه قبل از دست داد. دولتمردان برای قدرت نمایی و قدرتمند ماندن، پس از دو مولفه مذکور به ابزار و ادوات جنگی روی آوردند تا با تولید و در اختیار داشتن انواع ابزار و آلات و ادوات جنگی و در معرض دید عموم گذاشتن آنها نمادی از قدرت و اقتدار را منعکس نمایند. در این برهه زمانی شاهد مسابقات تسلیحاتی کشورها هستیم و هر روز ادوات جدیدی به رخ کشیده میشود تا نماد قدرت باشد و به بقاء و تداوم آن کمک نماید. گرچه عمر این مولفه نسبت به دو مولفه قبل تا حدودی بیشتر بود اما این نیز با توجیه هزینه بر بودن در تولید و تعمیر و نگهداریهای بعدی و به نوعی صعب بودن خدمات پس از تولید، وزن خود را از دست داد تا جای خود را به مولفه دانش و تکنولوژی بدهد. امروزه دانش و تکنولوژی است که قدرت میآفریند و به تبع آن کشورها را در رسیدن به اهدافشان کمک میکند. دانش و تکنولوژیای که به سرعت به روز رسانی میشود تا هم برتری خود را حفظ کند و هم بتواند منویات مد نظر بازیگران عرصه بینالملل را تعقیب و تامین نماید. بروز تکنولوژی و دانشهای نو، در عرصه تعرض به حوزه سرزمینی کشورها در قالبهای پنهان و غیر محسوس جای جنگهای مرسوم و ملموس را گرفته است. بدیهی است کشورهایی که در این عرصه مورد تعرض قرار میگیرند باید برای پیشگیری تدبیر نمایند و از ظرفیتهایی برای مقابله با این تعرضات پنهان و یا آشکار غیر مستقیم، استفاده نمایند.
کشورهایی که در حوزه نظامی دارای تکنولوژی پیشرفته هستند عمدتاً با استفاده از قدرت تکنولوژیکی خود برای کشورهای در حال توسعه تهدید آفرینی مینمایند و ممکن است دست به اقداماتی بزنند که جبران آن برای طرف مقابل ممکن نباشد و یا در عرف بینالملل برای آن، امکان مقابله به مثل وجود نداشته باشد. مانند تعرض به تاسیسات هستهای که امکان مقابله به مثل برای آن توجیه ندارد.[5] اینجاست که توسط ظرفیتهای حقوق بینالملل در مناطق پیرامونی، میتوان از بسیاری از سوء استفاده ها پیشگیری کرد. شاید از سر اجبار بسیاری از کشورها برای پیشگیری از آسیبهای احتمالی مجبور به اقداماتی باشند که در چارچوب قواعد بینالملل چندان محلی از اعراب نداشته باشد. اما با توسل به اصل پیشگیری، اصل دفاع پیش دستانه و اصل دفاع مشروع بتوان محملهایی را برای آن بدست آورد. یکی از این مستمسکها بهره گیری از ظرفیت قانونی منطقه شناسایی دفاع هوایی[6] است. با استفاده از ظرفیتهای قانونی این منطقه میتوان با برخی از تهدیدات احتمالی علیه امنیت ملی کشور، مقابله کرد. این منطقه در واقع محدودهای است که در حد و مرز آن میتوان با اقداماتی تهدیدات موجود را مرتفع ساخت. ناوگانهای هوایی خاصه ناوگانهای نظامی باید متوجه باشند که در محدودههای مذکور به محض دریافت هشدار، تصمیم مناسب و عکس العمل بایسته را اتخاذ نمایند تا از بروز اتفاقات بعدی پیشگیری شود.
کتاب پیش رو به دنبال تبیین مبانی اعمال صلاحیت در حقوق داخلی و حقوق بینالملل و همچنین تشریح انواع آن است، تا بر اساس این مقدمه اصطلاح تخصصی منطقه شناسایی دفاع هوایی را تشریح نماید. این مباحث در فصل اول کتاب تعقیب شده است. در فصل دوم کتاب ضمن تشریح منطقه شناسایی دفاع هوایی، با اشاره به رویه کشورها از جمله رویه کشور جمهوری اسلامی ایران، رژیم حقوق حاکم بر این منطقه تبیین گردیده است. فصل سوم کتاب به شیوههای مقابله با ناوگانهای نظامی فرامنطقهای پرداخته و ضمن اشاره به دکترینهای مختلف حقوقی، تطبیق قواعد حاکم بر منطقه شناسایی دفاع هوایی با قواعد حاکم بر اصل دفاع مشروع، اصل دفاع پیشگیرانه یا پیش دستانه نیز صورت گرفته است. در خاتمه نیز تحت عنوان برآمد سخن به پیشنهاداتی اشاره شده است.