1- چه چيزي بايد انجام شود؟
2- فرآيندها و اقدامات عدالت كيفري
3- فرآيندها و اقدامات فردي
4- فرآيندها و اقدامات اجتماعي
5- اقدامات و فرآيندهاي وضعي
6- پيادهسازي و اجراء
7- ارزيابي
8- در جهت بهبود و ارتقاء وضعيت پيشگيري از جرم، چه بايد كرد؟
افزايش نرخ ارتکاب جرائم و فقدان امکانات و هزينههاي لازم جهت اعمال سياستهاي کيفري، موجب شده است که موضوع پيشگيري از جرم به عنوان واکنشي پيشيني نسبت به پديده مجرمانه، مورد توجه محافل دانشگاهي و مقامات سياستگذار و مجريان مربوط قرار گيرد. همچنين واکنشهاي کيفري و رويکردهاي اصلاح و درمان نيز، نتوانسته است انتظارت مقامات نهادهاي عدالت کيفري، در برخورد موثر با پديده مجرمانه را برآورده کند. امروز، رويکرد «پيشگيري بهتر از درمان است» با نگرشي واقعگرايانه نسبت به پديدههاي اجتماعي، به خوبي توانسته است به هدف کاهش بزهکاري نائل شود. رويکردهاي پيشگيري از بزهکاري، با پيشبيني عوامل موجد جرم و انحراف، ميتواند سياستهاي لازم جهت کنترل و کاهش بزهکاري در آينده را در سياست جنايي يک کشور، اعمال کند.
هر چند که توجه علميبه موضوع پيشگيري از بزهکاري در ميان دانشگاهيان و حقوقدانان کشور ما، نتوانسته است جايگاه شايسته خود را به دست آورد، ليکن با توجه به علل مذکور و همچنين تحولات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جمهوري اسلاميايران، اين موضوع بيش از بيش مورد توجه مقامات و نهادهاي متولي قرار گرفته است. با نگاهي به مباني اساسي و نظام فرهنگي جمهوري اسلاميايران به راحتي ميتوان به اين موضوع دست يافت که پيشگيري از بزهکاري، اصلي مهم براي نهادهاي جامعوي و دولتي در برخورد با پديده مجرمانه است. همچنين فرهنگ اجتماعي حاکم بر جامعه جمهوري اسلامي ايران، فرهنگي مذهبي است که فرآيندي تربيتي ـ کنترلي رشدمدار را در خود جاي داده است. وجود نهادهاي تربيتي ـ کنترلي مانند نظام خانواده، نظام خويشان، نظام دوستان، نظام همسايگان، نظام محله، نظام اجتماع، در اين فرهنگ، نشان از تقويت اصل تربيت و کنترل (پيشگيري) از جرم و انحراف است به گونهاي که آخرين حلقه مبارزه با پديده مجرمانه اعمال واکنشهاي کيفري و به صورت محدود، است به گونهاي که توسعه سياستهاي کيفري در نظام تربيتي ديني، خلاف اصل بوده و توسل به ابزارهاي کيفري، در موارد ضرورت و عدم کارايي حلقههاي تربيتي ـ کنترلي (پيشگيري) مذکور، مجاز خواهد بود. قانونگذار اساسي جمهوري اسلاميايران نيز، در بند (5) اصل 156 قانون اساسي، يکي از وظايف نهاد عدالت کيفري را اقدام مناسب براي پيشگيري از وقوع جرم دانسته است. اين تأکيد قانون اساسي، نشان ميدهد که پيشگيري از بزهکاري يکي از حقوق اساسي تابعان حقوق کيفري در سياست جنايي جمهوري اسلاميايران است به گونهاي که اگر آن را به عنوان يکي از «حقوق ملت» ـ مندرج در قانون اساسي بدانيم ـ سخني به گزاف نگفتهايم. تحولات جديد سياست جنايي جمهوري اسلاميايران در تصويب قانون پيشگيري از وقوع جرم، احياء معاونت اجتماعي و پيشگيري از وقوع جرم و پليس پيشگيري ناجا در حوزه تقنيني، قضايي و اجرايي، مويد اهميت موضوع پيشگيري و تلاش براي اجراي اين اصل و حق اساسي است.
پيشرفت و دستيابي به کاهش و کنترل بزهکاري مستلزم به کارگيري اقدامات و فرآيندهاي پيشگيري اجتماعي و وضعي، مطابق با دادههاي بوميو واقعيات اجتماعي است. از اين رو لازم است که از تجربيات علميو کاربردي ساير کشورهاي پيشرو در زمينه پيشگيري از جرم، بهره برد. بدين منظور تلاش شده است که کتابي در اين زمينه که بتواند راهکارهايي را در پيش روي جامعه علميو سياستگذاران پيشگيري از بزهکاري قرار دهد، تهيه و به زبان فارسي برگردان شود که پس از بررسي و تدقيق علميلازم، کتاب «پيشگيري از جرم» تأليف نيک تايلي[1] انتخاب شد. مولف کتاب آقاي «نيک تايلي استاد بازنشسته موسسه علوم جرم جيل دندو[2] در کالج دانشگاهي لندن[3] است که قبل از آن استاد جامعهشناسي در دانشگاه ترنت ناتينگهام[4] بوده است و حوزه مورد علاقه تحقيقاتي ايشان، سياستگذاري، پيشگيري از بزهکاري و روششناسي ارزيابي طرحها و پروژههاي پيشگيري از جرم است.»[5]. اين کتاب محصول مطالعات و تلاشهاي مولف در زمينه پيشگيري از بزهکاري است که به خوبي توانسته است اصول علميپيشگيري ـ اعم از وضعي و اجتماعي ـ را با تطبيق با آمارها و دادههاي موجود، تبيين و تشريح کند و از اين جهت تحقيقي علميـ کاربردي محسوب ميشود که کارايي آن همزمان براي جامعه علميو مقامات رسميو جامعويِ متوليِ پيشگيري از بزهکاري، مفيد خواهد بود. تبيين مباني و اصول کلي پيشگيري، تشريح انواع پيشگيري، تحليل مطالعات ميداني، روششناسي پيشگيري، ارائه تمارين آموزشي، معرفي منابع براي مطالعه بيشتر، ارزيابي و نقد اقدامات و فرآيندهاي پيشگيري از ويژگيهاي ممتايز اين کتاب است که موجب شده به عنوان متني درخور ترجمه انتخاب گردد.
برگردان اين کتاب با تأمل و دقت کافي صورت گرفته و تلاش شده است که مفاهيم و موضوعات آن به زبان و ادبياتي قابل فهم بيان شود. پس از ترجمه اوليه کتاب، متن اصلي بار ديگر از جهت تطبيق با ادبيات علميرايج در حوزه پيشگيري از بزهکاري مقابله و تنظيم گرديد و در مواردي که نياز به توضيح بيشتر بود، مترجمين اشارات لازم را به صورت پينوشت ارائه کردهاند. همچنين جهت پاسداري از زبان شيرين فارسي، تلاش شده است که مفاهيم مبهميکه در زبان فارسي به صورت دقيق ترجمه نشدهاند با بهرهگيري از واژگان مصوب و جايگزينِ فرهنگستان زبان و ادب فارسي، برگردان شوند.