مقدمه 11

بخش اول: نهاد دعوي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 17
فصل اول: بررسي مفهومي و تطبيقي دعوي متقابل در حقوق داخلي 19
گفتار اول: مفهوم و ماهيت دعوي متقابل در سيستم‌هاي حقوقي داخلي 19
بند اول: مفهوم دعوي 20
بند دوم: مفهوم دعوي متقابل 21
بند سوم: ماهيت دعوي متقابل 24
گفتار دوم: مطالعه تطبيقي سيستم‌هاي حقوقي داخلي 25
بند اول: دعوي متقابل در حقوق ايران 26
1-قواعد آيين دادرسي مدني تا قبل از سال 1379هجري شمسي 26
2-قانون آيين دادرسي مدني سال 1379هجري شمسي 28
بند دوم: دعوي متقابل در حقوق فرانسه 32
بند سوم: دعوي متقابل در حقوق انگلستان 34
فصل دوم: دعوي متقابل در مراجع قضايي بين‌المللي 37
گفتار اول: دعوي متقابل در داوري بين‌المللي 38
بند اول: ديوان دايمي داوري 39
1-ويژگي سازماني ديوان دايمي داوري 39
2-عملكرد ديوان دايمي داوري در مواجه با دعوي متقابل 40
بند دوم: ديوان داوري ايران– آمريكا 44
1-ويژگي سازماني ديوان داوري ايران– آمريكا 44
2-رويكرد ديوان داوري ايران– آمريكا در خصوص دعوي متقابل 46
گفتار دوم: دعوي متقابل در دادگستري بين‌المللي 49
بند اول: ديوان دايمي دادگستري بين‌المللي 50
1-دعوي متقابل در قواعد آيين دادرسي ديوان درسال 1922 50
2-دعوي متقابل در قواعد آيين دادرسي سال 1936 51
بند دوم: ديوان بين‌المللي دادگستري 54
1-قواعد آيين دادرسي ديوان بين‌المللي دادگستري در سالهاي 1946 و 1972 55
2-قواعد آيين دادرسي ديوان در سال 1978 56
3-اصلاح ماده 80 قواعد سال 1978 در سال 2000 57
فصل سوم: ماهيت و اهداف دعوي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 59
گفتار اول: مفهوم و ماهيت دعوي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 60
بند اول: بررسي مفهومي دعوي متقابل 60
1-افتراق دعوي متقابل و ادعاي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 64
2-افتراق دعاوي متقابل و تهاتر 66
بند دوم: ماهيت دعوي متقابل 68
1-كارهاي مقدماتي تجديدنظر در قواعد آيين دادرسي 68
2–نظريه دعوي متقابل به عنوان يك دفاع ماهيتي 70
3–رد نظريه دفاع ماهيتي دعوي متقابل در قضيه ژنوسايد بوسني 71
4-تبعيت ديوان در حمايت از تبعي بودن دعوي متقابل 73
گفتار دوم: اهداف پذيرش دعوي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 75
بند اول: صرفه جويي در زمان ديوان بين‌المللي دادگستري 76
بند دوم: دعوي متقابل مكانيسم اجراي عدالت 80
فصل چهارم: ساز و كار طرح دعوي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 85
گفتار اول: شرايط شكلي طرح دعوي متقابل 85
بند اول: طرح دعوي متقابل در لايحه متقابل 85
1-كارهاي مقدماتي تجديد نظر در قواعد آيين دادرسي ديوان 86
2-رويكرد شكل گرايي ديوان در طرح دعوي متقابل 88
3-اصلاح در دعوي متقابل 91
4-ابهام در دعوي متقابل 93
بند دوم: حق طرفين دعوي متقابل در تعداد لوايح كتبي يكسان 94
1-نقض اصل برابري طرفين اختلاف در قواعد آيين دادرسي ديوان تا قبل از سال 2000 94
2-اصل برابري طرفين اختلاف در قواعد آيين دادرسي ديوان در سال 2000 95
بند سوم: برگزاري جلسات استماع شفاهي 97
1-نقصان قواعد آيين دادرسي تا قبل از سال 2000 97
2-استماع دادرسي در قواعد سال 2000 98
3-تصميم ديوان بدون برگزاري جلسات استماع دادرسي 100
گفتار دوم: خاتمه دعوي متقابل در ديوان 103
بند اول: صدور قرار دعوي متقابل در قضاياي ترافعي 103
1-پذيرش دعوي متقابل در شكل قرار 104
2–محدوديت پذيرش دعاوي متقابل در رسيدگي ترافعي 105
3–عدم طرح دعوي متقابل در رسيدگي مشورتي 107
بند دوم: انصراف از دعوي متقابل 109
1-انصراف از دعوي متقابل توسط خواهان دعوي متقابل 109
2-انصراف دعوي متقابل در نتيجه انصراف دعوي اصلي 109

بخش دوم: شرايط پذيرش دعاوي متقابل در ديوان بين‌المللي دادگستري 113
فصل اول: صلاحيت ديوان بين‌المللي دادگستري در دعوي متقابل 115
گفتار اول: مباني احراز صلاحيت ديوان در دعوي متقابل 115
بند اول: لزوم احراز صلاحيت ديوان در دعوي متقابل 115
بند دوم: دكترين حقوقي ارتباط مبناي صلاحيتي دعوي متقابل با دعوي اصلي 117
1-دكترين حقوقي مبناي صلاحيتي مستقل دعوي متقابل از دعوي اصلي 118
2-دكترين حقوقي لزوم مبناي صلاحيتي يكسان دعوي متقابل با دعوي اصلي 118
بند سوم: رويكرد ديوان در مواجه با مبناي صلاحيتي ديوان در دعوي متقابل 119
1-احراز صلاحيت ديوان در دعوي اصلي 120
2-لزوم منطقي مبناي صلاحيتي يكسان دعوي متقابل با دعوي اصلي 122
گفتار دوم: ايرادات مقدماتي به صلاحيت ديوان در دعوي متقابل 123
بند اول: موضع ديوان در خصوص غيرمقدماتي بودن ايرادات مقدماتي 124
بند دوم: پذيرش ايرادات مقدماتي در مرحله ماهيتي 126
بند سوم: عدول ديوان از موضع غيرمقدماتي بودن ايرادات مقدماتي 127
گفتار سوم: صلاحيت ديوان نسبت به دولتهاي ثالث 133
بند اول: ضرورت اطلاع دعوي متقابل به دولتهاي ثالث 133
بند دوم: حق ورود ثالث در دعوي متقابل طبق ماده‌هاي 62 و 63 اساسنامه 135
بند سوم: ضرورت حضور دولت ثالث در دعوي اصلي 136
فصل دوم: مبناهاي صلاحيت ديوان در دعوي متقابل 140
گفتار اول: مبناي صلاحيتي توافق خاص 140
بند اول: دكترين حقوقي طرح دعوي متقابل بر مبناي صلاحيتي توافق خاص 141
بند دوم: موضع ديوان در مواجه با مبناي صلاحيتي توافق خاص 142
گفتار دوم: مبناي استفاده از حق شرط در معاهدات لازم ‌‌الاجرا 144
بند اول: اولويت حق شرط مندرج در قرارداد خاص در معاهدات لازم‌ الاجرا 145
بند دوم: قضيه سكوهاي نفتي 146
بند سوم: نظريه قاضي هيگينز 148
بند چهارم: تقابل يا همسويي نظر قاضي هيگينز با رويه قضايي ديوان 150
گفتار سوم: اعلاميه شرط اختياري 153
بند اول: انواع اعلاميه شرط اختياري 153
بند دوم: رويكرد ديوان در دعوي متقابل 154
گفتار چهارم: اصل صلاحيت معوق 156
بند اول: بررسي مفهومي اصل صلاحيت معوق 156
بند دوم: پذيرش اصل صلاحيت معوق در رويه قضايي ديوان 157
بند سوم: اصل صلاحيت معوق در دعوي متقابل 160
فصل سوم: لزوم ارتباط مستقيم بين دعوي متقابل و دعوي اصلي 163
گفتار اول: شرط ارتباط مستقيم در رويه قضايي ديوان دايمي بين‌المللي دادگستري 163
بند اول: قضيه كارخانه كورزو 163
بند دوم: كارهاي مقدماتي تنظيم قواعد آيين دادرسي ديوان در سال 1936 164
بند سوم: عملكرد ديوان دايمي در زمان لازم الاجرا بودن قواعد آيين دادرسي ديوان در سال 1936 165
گفتار دوم: شرط ارتباط مستقيم در رويه قضايي ديوان بين‌المللي دادگستري 166
بند اول: رويه قضايي ديوان در زمان لازم الاجرا بودن قواعد آيين دادرسي ديوان در سال 1946 166
1-قضيه پناهندگي 166
2-قضيه اتباع آمريكايي در مراكش 167
بند دوم: رويه قضايي ديوان در زمان لازم‌ الاجرا بودن قواعد سال 1978 168
1-قضيه ژنوسايد 168
2-قضيه سكوهاي نفتي 172
3-قضيه كامرون عليه نيجريه 174
4-قضيه كنگو عليه اوگاندا 174
گفتار سوم: تأثير تعهدات عام‌الشمول در اثبات شرط مستقيم 180
بند اول: ماهيت تعهدات عام‌الشمول 181
بند دوم: عملكرد ديوان در مواجه با تعهدات عام‌الشمول در دعوي متقابل 182
بند سوم: نظريه مخالفان موضع ديوان 184
بند چهارم: نظريه موافقان موضع ديوان 187
بند پنجم: رد نظريه مخالفان 190

نتيجه‌گيري 191
فهرست منابع 194