مقدمه 13

بخش نخست: كليات 15
فصل نخست: معناشناسي واژگان تغيير جنسيت 17
گفتار نخست: تعريف «تغيير جنسيت» 17
1- تعريف لغوي «تغيير جنسيت» 17
الف: جنس 17
ب: جنسيت 17
ج: تغيير 17
تغيير شكل: دگرگوني شكل 18
2- تعريف اصطلاحي «تغيير جنسيت» 18
گفتار دوم: تعريف لغوي و اصطلاحي «خنثي» 19
1- «خنثي» در لغت‌ فارسي 19
2- «خنثي» در لغت عرب 21
3- «خنثي» در لغت انگليسي 22
گفتار سوم: معناشناسي خنثي در علم فقه 23
1- تعريف «خنثي» در فقه 23
2- اقسام دوجنسي در علم فقه 24
الف - دوجنسي واضح (غيرمشكل) 24
ب - دوجنسي حقيقي 25
3- شناخت دوجنسي در فقه و روايات 25
گفتار چهارم: معناشناسي تغيير جنسيت در علم پزشكي و روانشناسي 31
1- حفظ تمايلات دو جنسي در يك انسان 31
الف- دو جنسي بودن جنيني 32
ب- دو جنسي بودن بافتي 32
ج- دو جنسي بودن رواني 32
د- دو جنسي بودن هورموني 32
2- تعريف «هرمافروديت» 33
الف- دوجنسي كامل 33
ب- دو جنسي كاذب زنانه 34
ج- دو جنسي كاذب مردانه 34
د- ديسژنز مختلط گوناد 34
3- ديگر نابهنجاريهاي رشد جنسي 34
الف- عدم حساسيت در برابر آندروژن يا زنانه شدن بيضه‌اي 34
ب- نشانگان ترنر 35
ج- نشانگان كلاين فلتر 35
4- تعريف اختلال هويت جنسي 35
5- طبقه بندي اختلالات هويت جنسي بر اساس كاپلان و سادوك 36
الف- ترانس سكسوآليسم در افراد مذكر 36
ب- ترانس سكسوآليسم در افراد مؤنث 36
ج- انواع ديگر (كه بر پايه تاريخچه زندگي جنسي مسلط قبلي تقسيم بندي شده است) 36
6- طبقه‌بندي اختلالات هويت جنسي بر اساس DSM IV 37
الف- اختلال هويت جنسي در كودكان 37
ب- اختلال هويت جنسي در نوجواني و بزرگسالي 38
ج- اختلال، همزمان با يك اختلال فيزيكي دو جنسي بودن نيست 39
د- اختلال موجب ناراحتي قابل ملاحظه‌اي باليني و تخريب در عملكرد اجتماعي، شغلي يا ساير زمينه‌هاي مهم مي‌شود (انجمن روانپزشكي آمريكا، 1994) 39
فصل دوم: پيشينه‌ي تاريخي 40
فصل سوم: ضرورت زوجيت در نظام تكوين و تشريع 49
گفتار نخست: ضرورت زوجيت در آيات قرآن 49
گفتار دوم: نكات شرحي و تفسيري در خصوص آيات 50

بخش دوم: سبب شناسي علمي در تغيير جنسيت 55
فصل نخست: سبب شناسي تغيير جنسيت در علم پزشكي و روانشناسي 57
گفتار نخست: بيماران اختلال هويت جنسيت 57
1- تئوري‌هاي مطرح شده در باب سبب شناسي 57
الف- نظريه بيولوژيكي 57
ب- نظريه رواني- اجتماعي 60
گفتار دوم: بيماران اختلال جنسيت 61
1- ناهنجاري: كروموزوم هاي جنسي 61
الف) ديس‌ژنزي گونادال يا نشانگان ترنر (xo45) 61
ب) نشانگان كلاين فلتر (xxy47) 62
ج) xyy47 62
2- اشكالات ذاتي در سوخت و ساز 62
الف- نشانگان عدم حساسيت آندروژني يا نشانگان بيضة زنانه نما 62
ب- نشانگان آدرنوژنيتال (هيپرپلازي مادرزادي فوق كليه) 63
ج- كمبود 5- آلفا ردوكتاز 64
3- آثار استروئيدهاي برون‌زا در دوره حاملگي 64
فصل دوم: سبب شناسي تغيير جنسيت در انديشه‌هاي اجتماعي 66
گفتار نخست: انديشه‌هاي اجتماعي و تقليدهاي بي‌جا 66
گفتار دوم: غلبه انديشه‌هاي فمنيستي 69
1- راهبردهايي در جهت محو نابرابري و ستم جنسي 70
الف- يكي از اين راهبردها تربيت انسان‌هاي دو جنسيتي است 70
ب- راهبرد ديگر: راهبردهاي ليبرال فمنيستي 71
ج- راهبردهاي ماركسيستي 72
د- راهبردهاي راديكال فمينيستي 72
هـ - راهبردهاي اگزيستانسياليستي 74
و - راهبردهاي تلفيقي 74

بخش سوم: خاستگاه تغيير جنسيت در اجتهاد شيعي 79
فصل نخست: مقاصد شرعي و نقش آن در اوامر و نواهي 81
گفتار نخست: معناي مقاصد 83
گفتار دوم: مقصد نهايي و مقاصد متوسط 84
نتيجه گيري 87
فصل دوم: جايگاه مصلحت و مفسده در احكام شرعي 88
گفتار نخست: تعريف مصلحت 88
1- تعريف لغوي مصلحت 88
الف- بررسي واژة مصلحت در قرآن و روايات 89
2- تعريف اصطلاحي مصلحت 90
الف- تعريف مصلحت از ديدگاه فقيهان اهل سنت 91
ب- تعريف مصلحت از ديدگاه فقيهان شيعه 92
نتيجه گيري 94
گفتار دوم: تبيين واژه هاي همسو با مصلحت 94
1- حُسن و قُبح 94
الف- رابطه حُسن و قُبح با مصلحت و مفسده 95
2- حكمت 95
3- علّت و سبب 96
الف- تفاوت علت و سبب 97
ب- تفاوت حكمت و علت و مصلحت 98
4- فلسفه 99
5- مقصد و غايت 100
گفتار سوم: تبعيت احكام از مصالح و مفاسد واقعي 101
1- ادراك عقلي حُسن و قُبح 103
2- اثبات ملازمه 106
گفتار چهارم: تقديم مصلحت اهم بر مهم و تخيير بين دو مصلحت مساوي 106
1- ضابطة تشخيص مصلحت اهم 107
الف- ضابطة ترتيب مصالح پنجگانه 107
ب- تزاحم بين مصالح ضرور، مورد نياز و تحسيني و مكمّلات آنها 108
ج- تقديم مصلحت عام بر مصلحت خاص 108
د- تقديم مصلحت بدون بدل بر مصلحت داراي بدل 108
هـ - تقديم مصلحت مضيّق و فوري بر مصلحت موسّع 108
و- تقديم مصلحت اصلي بر تبعي 109
گفتار پنجم: مفسده 109
1- تعريف مفسده 109
الف- تفويت دين مفسده است 109
ب- قتل نفس مفسده است 109
ج- اختلال در نسل مفسده است 110
د- اختلال در امنيت مالي و اقتصادي مفسده است 110
هـ - خلل و منقصت در عقل، مفسده است 111
نتيجه گيري 111
فصل سوم: بررسي علت و ملاك دركشف حكم 112
گفتار نخست: سه راه كشف و تعميم حكم 113
1- قياس منصوص العله 113
2 - قياس اولويت 114
3 - تنقيح مناط و كشف علت حكم 115
الف- معني تنقيح مناط 115
ب- حجيت تنقيح مناط 115
ج- اقوال فقيهان 116
د- فرق تنقيح مناط با قياس منصوص العله 117
هـ - فرق تنقيح مناط با قياس مستنبط العله 117
و- الغاء خصوصيت 118
ز- شروط تنقيح مناط و الغاء خصوصيت 118
ي- ذكر نمونه 120
فصل چهارم: جايگاه ضرر و زيان و عسر و حرج در تغيير احكام 122
گفتار نخست: قاعدة لاضرر 123
1- تصريح بر قاعده لاضرر در آيات قرآني 123
2- تصريح بر قاعده لاضرر در اخبار متعدد 123
3- معناي ضرر و ضرار 124
نتيجه گيري در قاعده لاضرر 125
گفتار دوم: قاعدة لاحرج 125
1- معناي لغوي حرج و عسر 125
2- تصريح بر قاعده لا حرج درآيات قرآني 126
3- تصريح بر قاعده لا حرج در اخبار 126
گفتار سوم: قاعدة سهولت 126
1- تصريح بر قاعده سهولت در آيات قرآني 127
2- تصريح بر قاعده سهولت در اخبار 127
3- تصريح بر قاعده سهولت دركتب اهل سنت 127
4- ارتباط قاعدة لاحرج با قاعدة تسهيل 128
5- بررسي آيات قرآني 128
نتيجه‌گيري 130
فصل پنجم: جايگاه سايرعلوم درموضوع شناسي فقهي 131
گفتار نخست: نقش موضوع شناسي در استنباط هاي فقهي 131
1- ضرورت موضوع شناسي در فقه 131
2- اقسام موضوعات فقهي 133
الف- موضوعات شرعي 133
ب- موضوعات لغوي 134
ج- موضوعات طبيعي 134
د- موضوعات عرفي 134
گفتار دوم: نقش علوم بشري در موضوع شناسي فقهي 134
نتيجه گيري 137
فصل ششم: جايگاه دخالت در سيستم خلقت از منظر قواعد شرعي 138

بخش چهارم: جايگاه تغيير جنسيت در نصوص ديني 143
فصل نخست: تغيير جنسيت از منظر آيات 145
گفتار نخست: تكون جنسي (بلوغ) 146
1- بلوغ در آيات قرآني 146
2- معني لغوي احتلام 147
3- مهمترين آيه در باب بلوغ 147
گفتار دوم: جايگاه جنسيت در آيات قرآني 148
1- در گسترة آيات الهي گاه جنسيت مدخليتي در حكم آيه ندارد 149
2- آيه حكم ويژه و خاص يك جنس را مطرح نساخته و در آيات قرآني، گاه در حكم آيه، جنسيت مورد نظر قرار گرفته اما حكم آيه، مرتبط با دو جنس است و تنها جنس خاص را مورد توجه قرار نداده: «يوصيكم الله في اولدكم للذكر مثل خطّ الانثيين» 149
3- گاه حكم آيه جنس خاصي را مد نظر قررا داده و ويژه يك جنس است 150
الف- حكم آيه تنها بر جنس مؤنث تعلق گرفته است 150
ب- حكم آيه تنها بر جنس مذكر تعلق گرفته است 150
گفتار سوم: مخالفت با اصل زوجيت حاكم بر نظام هستي 151
1- آياتي كه صراحتاً نفس تغيير را موضوع قرار مي‌دهند 151
2- آياتي كه اصول حاكم بر طبيعت را در مبارزه و مخالفت با تغيير در روند خلقت مورد اشاره و توجه قرار مي دهند 152
الف- اصل زوجيت حاكم بر نظام خلقت 152
ب- اصل عبث نبودن خلقت 152
پ- اصل موزون بودن و ارتباط حكيمانه و منطقي ميان اجزاء عالم 152
ت- اصل نظام احسن 154
ث- اصل حاكميت حكمت و قدرت بر طبيعت و شريعت 154
ج- اصل عدالت حاكم بر نظام خلقت 155
چ- اصل حقانيت خلقت و حق باوري 155
ح- اصل حاكميت نظم و حساب‌مندي و قانون مداري 157
خ- اصل عدم جواز دخالت و مجادله در عالم خلقت بدون علم و دانش 157
د- اصل برتري علم خدا و باطل بودن مكر انسان 158
ذ- اصل عدم تبعيت از هواي نفس 159
ر- اصل عدم امكان تغيير و دگرگوني در آفرينش الهي 160
ز- اصل تفكر و تعقل حا كم بر هستي 160
س- اصل خلافت انسان بر روي زمين 161
نتيجه‌گيري 162
فصل دوم: احكام مكلف قبل و بعد از تغيير جنسيت از منظر فقه و روايات 164
گفتار نخست: بلوغ در روايات و كلام فقها 164
1- تعريف بلوغ در روايات 164
2- تعريف بلوغ در متون ديني اسلام 165
الف- احتلام 165
ب- قاعدگي 166
ج- ظاهر شدن موي زهار(انبات) 166
د- نكاح و آميزش 166
هـ- رشد قد 167
گفتار دوم: ظهور امارات و نشانه‌هاي بلوغ در دو جنسي 168
1- دو جنسي‌كاذب 168
2- دو جنسي حقيقي 170
الف- ظهور امارات يك جنس 170
ب- ظهور امارات بلوغ هر دو جنس 171
گفتار سوم: احكام فقهي دو جنسي ها(قبل از تغيير جنسيت) 172
1- حضانت 172
الف- تعيين حضانت دو جنسي در روايات 172
ب- نظرات ارائه شده 174
ج- تحليل روايات و نظرات 176
2- ارث 177
الف- فقه اماميه 178
ب- وضعيت قانون مدني ايران 180
3- نكاح 181
الف- نظرية ايجاد حق فسخ 181
ب- مباني حق فسخ 182
ج- نظريه بطلان نكاح 185
د- مصاديق بطلان نكاح 187
هـ - مبنا و زمان بطلان 188
4- شهادت 189
5- وصيت و تعيين ميزان سهم جنين متولد شده به نحو خنثي مشكل 190
الف- اعطاء قدر متقين 190
ب- عدم استحقاق خنثي 191
ج- تفسير نظر موصي 191
د- قاعده قرعه 191
هـ- تنصيف سهم پسر و دختر 191
گفتار چهارم: احكام فقهي مكلف پس از تغيير جنسيت 192
1- تغيير جنسيت و بقاي نكاح 192
الف- اينكه فقط يكي از زوجين تغيير جنسيت دهد 192
ب- زوجين در غير زمان متقارن تغيير جنسيت دهند، (همزمان نباشند) 193
ج- زوجين هر دو، در زمان واحد تغيير جنسيت مي‌دهند، (متقارنند) 194
2- تغيير جنسيت و مسأله‌ي مهريه 194
الف- در ازدواج دائم 195
ب- در ازدواج موقت 197
3- تغيير جنسيت و مسئله ي عده 198
4- تغيير جنسيت و مسئله‌ي ارث 199
5- تغيير جنسيت و مسئله‌ي عناوين خانوادگي 201
6- تغيير جنسيت و مسئله ولايت و سرپرستي كودكان 203
7- فروعات ديگر فقهي و تغيير جنسيت 205
فصل سوم: تغيير جنسيت در منظر انديشمندان مسلمان معاصر 212

خلاصه و نتايج 225
فهرست منابع 231