مقدمه 15
فصل اول: تبيين عناوين كلي اصول، الفاظ و مباحث پيرامون آن 17
مبحث اول: اصول فقه 17
مبحث دوم: مفهوم و جايگاه علم فقه 18
گفتار اول: مفهوم علم فقه 19
1- مفهوم أعم 19
2- مفهوم أخص 19
گفتار دوم: اركان علم فقه 20
1- شريعت 20
2- منابع 21
3- احكام 21
گفتار سوم: قواعد فقه 21
گفتار چهارم: اوصاف قاعده‌ي فقهي 22
1- قانون كلي است 22
2- قابل تطبيق بر مصاديق جزئي است 23
3- از اين تطبيق حكم استخراج مي‌شود 23
مبحث سوم: اصول فقه 23
مبحث چهارم: رابطه‌ي ميان اصول، قواعد و منابع فقه 24
مبحث پنجم: رابطه‌ي اجتهاد و اصول فقه 25
مبحث ششم: ماهيت اصول فقه 25
مبحث هفتم: قلمرو اصول فقه 27
مبحث هشتم: انواع احكام شرعي 28
گفتار اول: حكم واقعي 28
گفتار دوم: حكم ظاهري 28
مبحث نهم: مباحث علم اصول 29
مبحث دهم: مبحث الفاظ 29
گفتار اول: دلالت 29
گفتار دوم: چگونگي دلالت 30
گفتار سوم: انواع دلالت 30
1- دلالت عقلي يا ذاتي 31
2- دلالت وضعي 31
مبحث يازدهم: انواع دلالت وضعي 31
گفتار اول: دلالت تعييني 32
گفتار دوم: دلالت تَعَيُني 32
مبحث دوازدهم: حقيقت و مجاز 32
1- استعمال لفظ در معني حقيقي 32
2- استعمال لفظ در معني مجازي 33
3- استعمال لفظ در معني غلط 33
مبحث سيزدهم: ملاك تشخيص استعمال حقيقي از مجازي 33
مبحث چهاردهم: علائم حقيقت 34
گفتار اول: تبادر 34
گفتار دوم: صحت حمل و عدم صحت سلب 35
مبحث پانزدهم: اصول لفظيه 36
گفتار اول: إصاله الحقيقه 36
گفتار دوم: إصاله العموم 36
گفتار سوم: إصاله الاطلاق 37
گفتار چهارم: إصاله الظهور 38
مبحث شانزدهم: مبناي حجيت اصول لفظيه 38
مبحث هفدهم: تَرادُف و إشتراك 39
مبحث هجدهم: انواع اشتراك 39
گفتار اول: مشترك لفظي 39
گفتار دوم: مشترك معنوي 39
مبحث نوزدهم: حقيقت شرعيه و مُتشرعه 40
گفتار اول: حقيقت شرعيه 40
گفتار دوم: حقيقت متشرعه 40
گفتار سوم: اثر حقوقي 41
مبحث بيستم: صيغه‌ي امر 41
گفتار اول: دلالت لفظ امر بر وجوب و لزوم اطاعت 41
1- صيغه‌ي امر اساساً به حالت وجوب اطاعت وضع شده است 42
2- اطلاق لفظ دلالت بر وجوب اطاعت دارد 42
3- وجوب از حكم عقل استفاده مي‌شود 42
گفتار دوم: دلالت امر بر فور يا تَراخي 43
1- فوريت 43
2- تراخي 43
3- عدم فوريت و تراخي 44
گفتار سوم: دلالت امر بر مَره يا تكرار 44
1- دلالت امر بر مره 45
2- دلالت امر بر تكرار 45
3- دلالت امر بر نه مره و نه تكرار 45
مبحث بيست و يكم: انواع واجب 46
گفتار اول: واجب تعبُدي و تَوصُلي 46
گفتار دوم: واجب تعييني و تخييري 46
گفتار سوم: واجب عيني و كفايي 47
گفتار چهارم: واجب مطلق و مشروط 48
مبحث بيست و دوم: نواهي 49
گفتار اول: مفهوم نهي 49
گفتار دوم: دلالت نهي بر فساد 49
گفتار سوم: دلالت صيغه‌ي نهي بر دوام و تكرار 50
مبحث بيست و سوم: ضمانت اجراي نهي 51
گفتار اول: نهي در عبادات 51
گفتار دوم: نهي در معاملات 52
گفتار سوم: ضمانت اجراي نهي ارشادي در معامله 53
گفتار چهارم: ضمانت اجراي نهي مولوي 53
گفتار پنجم: نظر شيخ انصاري در مورد ضمانت اجراي بطلان در معاملات 54
1- تعلق نهي به سبب معامله 54
2- تعلق نهي به مسبب معامله 54
3- تعلق نهي به آثار معامله 55
4- تعلق نهي به نوع خاصي از معامله 55
مبحث بيست و چهارم: مفهوم و منطوق 56
گفتار اول: منطوق 56
گفتار دوم: مفهوم 57
گفتار سوم: انواع مفهوم 57
1- مفهوم موافق 57
2- مفهوم مخالف 58
گفتار چهارم: ملاك تشخيص مفهوم مخالف 58
مبحث بيست و پنجم: شرط 58
گفتار اول: انواع جمله‌ي شرطيه 59
1- جمله‌ي شرطيه تعيين كننده‌ي موضوع حكم 59
2- جمله‌ي شرطيه تعيين كننده‌ي قلمرو حكم 60
گفتار دوم: مفهوم مخالف در جملات شرطيه 60
1- جمله شرطي نوع اول 60
2- جمله‌ي شرطي نوع دوم 61
مبحث بيست و ششم: وصف 62
گفتار اول: مفهوم وصف 62
گفتار دوم: انواع رابطه‌ي وصف و موصوف 62
1- وصف مساوي با موضوع است 63
2- وصف أعم از موصوف است 63
3- وصف أخص از موصوف است 63
4- رابطه‌ي وصف با موصوف عموم و خصوص من وجه است 63
گفتار سوم: اوصاف وصف 64
1- وصف أخص از موصوف باشد يا عموم و خصوص من وجه باشد 64
2- وصف معتمِد به موصوف باشد 65
3- وصف غالبي نباشد 65
مبحث بيست و هفتم: غايت 66
گفتار اول: انواع غايت 66
1- غايت متعلق به موضوع 67
2- غايت متعلق به حكم 67
گفتار دوم: مفهوم مخالف داشتن يا نداشتن غايت 67
1- عدم وجود مفهوم در غايت متعلق به موضوع 67
2- وجود مفهوم در غايت متعلق به حكم 68
گفتار سوم: داخل يا خارج بودن غايت در مغيا 68
مبحث بيست و هشتم: حصر 70
گفتار اول: مفهوم حصر و ادات آن 70
گفتار دوم: مفهوم مخالف داشتن حصر 71
مبحث بيست و نهم: لقب 71
گفتار اول: مفهوم لقب 72
گفتار دوم: راه تشخيص لقب از صفت 72
گفتار سوم: مفهوم مخالف نداشتن لقب 73
مبحث سي ام: عدد 73
گفتار اول: جمله‌ي عدديه 73
گفتار دوم: مفهوم مخالف در جمله‌ي عدديه 74
فصل دوم: عام و خاص 77
مبحث اول: مفاهيم كلي 77
گفتار اول: مفهوم عام 77
گفتار دوم: مفهوم خاص 77
گفتار سوم: تخصيص 78
گفتار چهارم: تَخصُص 79
مبحث دوم: اقسام عام 79
گفتار اول: عام اَفرادي 80
گفتار دوم: عام مجموعي 80
گفتار سوم: عام بَدَلي 81
مبحث سوم: انواع مخصص 81
گفتار اول: مخصص متصل 82
گفتار دوم: مخصص منفصل 82
گفتار سوم: انواع مخصص منفصل 83
1- مخصص منفصل لفظي 83
2- مخصص منفصل لبي يا عقلي 83
گفتار چهارم: حجيت عام بعد از تخصيص 84
1- مجاز بودن دلالت حكم عام بعد از تخصيص 85
2- حقيقت بودن دلالت حكم عام بعد از تخصيص 85
3- حقيقت بودن دلالت حكم عام در مخصص متصل و مجاز بودن در مخصص منفصل 86
گفتار پنجم: تسري يا عدم تسري اجمال مخصص به عام 87
مبحث چهارم: اجمال و انواع آن 88
گفتار اول: اجمال يا شبهه‌ي مفهومي 88
گفتار دوم: اجمال يا شبهه‌ي مصداقي 88
گفتار سوم: انواع اجمال يا شبهه‌ي مفهومي 89
1- شبهه‌ي مفهومي به صورت دوران ميان اقل و اكثر 89
2- شبهه‌ي مفهومي به صورت تَبايُن 90
گفتار چهارم: انواع اجمال يا شبه‌ي مصداقي 90
مبحث پنجم: راه حل اجمال مخصص 90
گفتار اول: سرايت اجمال مخصص متصل به عام 91
گفتار دوم: عدم سرايت اجمال مخصص منفصل به عام 92
1- اجمال مفهومي مخصص منفصل 92
2- اجمال مصداقي مخصص منفصل 94
مبحث ششم: جواز يا عدم جواز عمل به عام قبل از فَحص از مخصص 95
گفتار اول: حجيت يا عدم حجيت عمل به عام قبل از فحص 96
گفتار دوم: حد فحص 96
فصل سوم: اصول عمليه 99
مبحث اول: انواع دلايل 99
گفتار اول: دليل به مفهوم أخص 100
گفتار دوم: اماره 100
1- وجود اوضاع و احوال 100
2- ايجاد ظن 101
3- ظن قابل اعتناء 101
گفتار سوم: انواع اماره 101
1- اماره قانوني 101
2- اماره قضايي 102
گفتار چهارم: تفاوت اماره با دليل 102
گفتار پنجم: اصل عملي 103
مبحث دوم: مَجاري اصول عمليه 104
مبحث سوم: انواع اصول عمليه 105
مبحث چهارم: مبناي تقسيم انواع اصول عمليه 105
گفتار اول: سابقه‌ي موضوعِ مشكوك، روشن و معتبر مي‌باشد 105
گفتار دوم: سابقه‌ي موضوعِ مشكوك، روشن يا معتبر نمي‌باشد 106
مبحث پنجم: استصحاب 107
گفتار اول: تعريف استصحاب 107
گفتار دوم: اركان استصحاب 108
1- يقين سابق 108
2- شك لاحِق 108
مبحث ششم: شرايط يقين و شك 109
گفتار اول: اجتماع زماني يقين و شك 109
گفتار دوم: تعدد زمان موضوع يقين و شك 109
گفتار سوم: وحدت موضوع يقين و شك 110
گفتار چهارم: مقدم بودن زمان متيقن بر مشكوك 110
گفتار پنجم: فعليت داشتن شك 111
مبحث هفتم: دلايل حجيت و اعتبار استصحاب 112
گفتار اول: بناي عقلاء 112
گفتاردوم: اِجماع 113
1- اجماع مَدركي 113
2- اجماع غيرمدركي 113
گفتار سوم: روايات 114
مبحث هشتم: انواع استصحاب 114
گفتار اول: استصحاب حكمي 115
گفتار دوم: استصحاب موضوعي 115
مبحث نهم: انواع شك 116
گفتار اول: شك در وجود رافع 116
گفتار دوم: شك رافعيت موجود 116
گفتار سوم: شك در مقتضي 117
گفتار چهارم: شك ساري 119
مبحث دهم: قاعده‌ي شرط و مانع 120
مبحث يازدهم: اصول مرتبط با استصحاب 121
گفتار اول: اصل مُثبِت 121
گفتار دوم: حجيت اصل مثبت 122
گفتار سوم: اصل تأخر حادث 124
گفتار چهارم: اصل عدم حدوث حادث 126
مبحث دوازدهم: برائت 127
گفتار اول: مجراي اصل برائت 127
گفتار دوم: قلمرو برائت 128
گفتار سوم: دلايل حجيت برائت 128
1- قرآن 129
2- روايات 130
3-عقل 130
مبحث سيزدهم: تخيير 131
گفتار اول: مجراي تخيير 131
گفتار دوم: اركان تخيير 132
1- ايجاد شك نسبت به موضوع با فقدان سابقه 132
2- روشن بودن حكم موضوع 132
3- وجود موضوعات مختلف (دَوَران) 133
4- علم اجمالي به موضوع 133
5- عدم امكان احتياط و دوري از همه‌ي موضوعات (دوران محذورين) 133
گفتار سوم: معلوم بودن جنس تكليف و ابهام در نوع آن 134
گفتار چهارم: منشاء دوران امر بين محذورين 135
1- فقدان نص 135
2- اجمال نص 136
3- تعارض دو نص 136
مبحث چهاردهم: احتياط 136
گفتار اول: مجراي احتياط 136
گفتار دوم: علم اجمالي در احتياط 137
گفتار سوم: تفاوت تخيير و احتياط 138
گفتار چهارم: حالات دوران امر در اصل احتياط 138
1- دوران امر بين متباينان 139
2- دوران امر بين اقل و اكثر 139
گفتار پنجم: انواع حالات دوران امر بين متباينان 139
1- حالت دوران امر بين متباينان به صورت محصور 140
2- حالت دوران امر بين متباينان به صورت غيرمحصور 140
گفتار ششم: انواع حالات دوران امر بين اقل و اكثر 140
1- اقل و اكثر استقلالي 141
2- اقل و اكثر ارتباطي 141
مبحث پانزدهم: اجرا يا عدم اجراي احتياط در انواع حالات دوران 141
گفتار اول: حالت دوران امر بين متباينان با مصاديق محصور 142
گفتار دوم: حالت دروان امر بين متباينان با مصاديق غيرمحصور 143
1- تحقق عسرو حرج 143
2- مجازي بودن علم اجمالي 144
گفتار سوم: حالت دوران امر بين اقل و اكثر استقلالي 144
گفتار چهارم: حالت دوران امر بين اقل و اكثر ارتباطي 146
فصل چهارم: تعارض ادله 147
مبحث اول: تعارض 147
گفتار اول: مفهوم تعارض 147
گفتار دوم: اركان تعارض 147
1- تنافي 147
2- تنافي مدلول 148
3- دو دليل 148
4- به صورت تضاد يا تناقض 149
مبحث دوم: تزاحم 149
گفتار اول: مفهوم تزاحم 149
گفتار دوم: راهكار تزاحم 150
1- اجراي حكمي كه خسارت ناشي از عدم انجام آن غيرقابل جبران يا به سختي قابل جبران است 151
2- اجراي حكمي كه زمان اجراي كمتري نسبت به حكم ديگر دارد 151
3- اجراي حكمي كه اهميت بيشتري نسبت به حكم ديگر دارد 152
مبحث سوم: ورود 152
مبحث چهارم: شباهت و تفاوت ورود و تخصص 153
مبحث پنجم: حكومت 154
گفتار اول: مفهوم حكومت 154
گفتار دوم: اركان حكومت 154
1- دليل حاكم ناظر به دليل محكوم باشد 155
2- دليل حاكم بدون دليل محكوم لغو و بيهوده باشد 155
3- دليل حاكم دايره‌ي دليل محكوم را مضيق يا موسع گرداند 155
مبحث ششم: تفاوت حكومت و تخصيص 156
مبحث هفتم: انواع تعارض 157
گفتار اول: تعارض غيرمستقر 157
گفتار دوم: تعارض مستقر 158
مبحث هشتم: راهكار تعارض 158
گفتار اول: تعارض ميان دو حكم 158
گفتار دوم: تعارض ميان دو دليل 159
گفتار سوم: تعارض ميان دو اماره 160
مبحث نهم: تعارض ميان ادله به مفهوم أعم 161
گفتار اول: تعارض دليل و اماره 162
گفتار دوم: تعارض اماره و اصل 163
گفتار سوم: تعارض اصول عمليه با يكديگر 165
مبحث دهم: تعارض اصل و ظاهر 166
گفتار اول: مفهوم ظاهر 166
گفتار دوم: مفهوم اصل به طور كلي 167
گفتار سوم: تفاوت ميان اصل و قاعده 168
گفتار چهارم: برخي از اصول مشهور و پركاربرد 169
1- اصل عدم 169
2- اصل لزوم 169
3- اصل صحت 170
4- اصل طهارت 170
گفتار پنجم: تفاوت ميان اصل به طور كلي و اصول عملي 171
گفتار ششم: راهكار تعارض ميان اصل و ظاهر 171
منابع 173