علم تفسیر دانشی بسیار قدیمی است که سرچشمه تمام حکمت­هاست و انسان را با فهم مقاصد وحی آشنا می­سازد؛ لازم به ذکر است که علم تفسیر اختصاص به متون وحیانی ندارد و سایر متون نیز قابل تفسیر هستند؛ ولی از آنجا که حیطه این کتاب بررسی متونی است که در زمره منابع حقوق اسلامی هستند و ماهیت وحیانی دارند، از وحی سخن به میان آمده است. هدف تفسیر این است که انسان را از احکام وحی خدا آگاه­ سازد و این در حقیقت شریف­ترین اهداف و بهترین راه سعادت است؛ در مقابل، تأویل به معنای بازگرداندن به اول است.

در تأویل امور ما از مناسبت با ظاهر فراتر رفته و به تفسیر باطن امر می­پردازد. علم هرمسانگی[1]، علمی است که امروزه دامنه وسیعی پیدا کرده ­است و در بسیاری از علوم از جمله فلسفه، ادبیات، تاریخ و ... جا باز­کرده ­است. در واقع هرمسانگی در ابتدا به معنای روش و اصولی بوده­ است که برای کشف معنای همه متون، اعم از فلسفی، تاریخی، ادبی و مهم­تر از همه تفسیر متون­ مقدّس به کار می­رود. یکی از علومی که از مباحث هرمسانگی می­تواند در راستای فهمِ ابهام­زایِ متون بهره­ بگیرد، حقوق است. «هرمسانگی حقوقی در مقایسه با رشته خطابۀ قضایی که به معنی مطالعه، استدلال و متقاعد ­سازی شفاهی[2] در دادگاه است، به مطالعه تفسیر و معنای حقوق مکتوب می پردازد.»[3] انتخاب واژه" هرمسانگی" برای این کتاب بجای" هرمنوتیک "که واژه­ای یونانی است نخست از باب پایبندی به واژگان زبان فارسی است؛ و دیگر، بسامد داشتن این واژه در اینجا به اثر چهره­ای بکر می­بخشد، همچنین عنوان هرمسانگی یادآور" هرمس" است که « نمودار سخن گفتن است... که او را رسول و پیام آور خدایان و تأویل کننده می­دانستند»[4].

«البته برای کار در عرصه هرمسانگی حقوقی چون با منابع حقوق سرو­کار داریم این مبحث در کنار مباحث مربوط به روش­های تفسیر متون دینی، تحت عنوان معرفت دینی ادامه می­یابد. سعی بر آن است تا به صورت بررسی تطبیقی با قوانین سابق راه­هایی برای کشف مراد مقنن و تعدیل قانون پی­ریزی شود. از سویی دیگر قصد­ داریم با نگاهی انتقادی به مقایسه رویکرد هرمسانگی در غرب و هرمسانگی شرق در حقوق بپردازیم. مقنن در حوزه امور کیفری با توسل به دلایل فقهی، نظیر کتاب، سنت، اجماع و عقل (= افق گذشته) به قانونگذاری می­پردازد. به هر روی تفکر دینی معاصر شاهد طرح مباحث و پرسش­های جدیدی است که برخی از آنها ریشه در علم هرمسانگی دارند و امکان ارائه قرائت­های مختلف از متون دینی، تاریخمندی و زمانمندی فهم و سیّالیّت و تغییر مستمر آن، مشروعیّت بخشیدن به ذهنیّت مفسّر آن در تفسیر متن و تأثیر­پذیری فهم دینی از دانسته­ها و پیش­داوری­ها و انتظارات مفسّر گوشه­ای از مباحث نویی است که در این حوزه مطرح شده ­است و ریشه در تفکرات هرمنوتیکی دارد[5]. غالب آثاری که در زمینه علم هرمسانگی نگاشته شده­اند بیان­کننده رویکرد و روش تحقیق در این علم هستند تا این که به صورت کاربردی آن اشاره داشته ­باشند. ما این کتاب را به مبحث حدود در ایران محدود می­کنیم و در پی مقایسه­ای میان هرمسانگی مدرن و هرمسانگی دینی و انکشاف رویکرد مناسب در مقابل مباحث و روش تفسیر در حدود هستیم. برای پاسخگویی به ابهامات موجود در زمینه متون کیفری، پرداختن به مباحث اصولِ فقه ضروری است. از آنجا که تاکنون این مباحث با عنوان هرمسانگی در مسائل حقوقی جایگاه خود را نیافته است برای پا­گذاردن به حیطه علمی با چنین وسعت ترغیب شدیم.