مقدمه 13
بخش اول ـ قانون اساسى مشروطيت 15
نهضت مشروطيت 17
نقش عوامل مختلف در نهضت مشروطيت 18
زمينه‌هاى تدوين و تصويب اولين قانون اساسى ايران 21
متمم قانون اساسى 24
تحولات و تغييرات در قانون اساسى مشروطيت و متمم آن 26
دستاوردهاى نهضت مشروطيت در قانون اساسى 29
تحليلى از محتواى قانون اساسى مشروطيت 30

بخش دوم ـ قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران: 1358 پيش از بازنگرى 37
فصل اول ـ استقرار نظام جمهورى اسلامى 39
مبحث اول ـ اراده عمومى و همه پرسى نظام جمهورى اسلامى 40
مبحث دوم ـ تدوين و تصويب قانون اساسى جمهورى اسلامى 41
فصل دوم ـ كليات و اصول بنيادى 52
مبحث اول ـ مشروعيت جمهورى اسلامى 52
الف ـ نام جمهورى مبين شكل حكومت است 53
ب ـ كلمه اسلامى نشان‌دهنده نوع محتواى جمهورى است 54
ج ـ آيا جمهورى مى‌تواند اسلامى باشد؟ 54
د ـ ضرورت تشكيل حكومت در اسلام 55
ه ـ مفهوم اسلامى بودن نظام جمهورى 57
و ـ مفهوم جمهورى بودن نظام اسلامى 58
ز ـ مشروعيت دوگانه جمهورى اسلامى ايران 59
مبحث دوم ـ مبانى عقيدتى و فلسفى نظامى جمهورى اسلامى 60
الف ـ پايه‌هاى فلسفى نظام جمهورى اسلامى 60
ب ـ جايگاه انسان و مردم 63
مبحث سوم ـ اهداف و آرمان‌ها و وظايف كلى نظام 63
الف ـ اهداف نظام جمهورى اسلامى 63
ب ـ وظايف كلى دولت جمهورى اسلامى 64
مبحث چهارم ـ منابع حقوقى و خط مشى كلى 65

ب ـ تأكيد در اصول ديگر 67
ج ـ عموم و اطلاق حاكم 67
د ـ تجديدنظر در قانون اساسى 68
ه ـ ملاك عمل در تشخيص انطباق 69
و ـ قلمرو اصل چهارم 69
مبحث ششم ـ اصل ولايت فقيه منتخب مردم 69
مبحث هفتم ـ اتكاء به آراء عمومى 70
الف ـ تعريف آراء عمومى 70
ب ـ آراء عمومى در قانون اساسى 71
ج ـ تشخيص آراى عمومى 71
د ـ پاسخ به يك شبهه 72
ه ـ اصالت رأى يا اصالت وحى؟ 73
و ـ ولايت فقيه و دموكراسى 73
ز ـ نقش مردم در نظام مكتبى 74
مبحث هشتم ـ نظام شورايى 74
الف ـ جايگاه شورا در اسلام 74
ب ـ شورا در قانون اساسى 74
ج ـ قلمرو شورا 75
مبحث نهم ـ نظارت عمومى و مسئوليت متقابل همگانى 76
الف ـ نظارت عمومى 76
ب ـ نظارت عمومى و مرا حل رشد جامعه اسلامى 76
ج ـ نقش نظارت عمومى در سلامت جامعه اسلامى 78
مبحث دهم ـ آزادى، استقلال و تماميت ارضى 79
الف ـ آزادى 80
ب ـ استقلال 80
ج ـ تماميت ارضى 81
مبحث يازدهم ـ نقش خانواده به عنوان واحد بنيادين جامعه 82
الف ـ آفرينش دوگانه انسان 82
ب ـ واحد بنيادين جامعه 82
مبحث دوازدهم ـ راهبرد ائتلاف و اتحاد ملل اسلامى 83
الف ـ وحدت امت اسلامى 83
ب ـ جمهورى اسلامى و وحدت امت اسلامى 84
مبحث سيزدهم ـ مذهب رسمى كشور 85
الف ـ معنى مذهب رسمى 85

ب ـ قانون اساسى و مذاهب ديگر اسلامى 85
مبحث چهاردهم ـ حقوق اقليت‌هاى دينى 86
مبحث پانزدهم ـ حقوق سايرين (غير مسلمان) 87
مبحث شانزدهم ـ ويژگى‌هاى صورى نظام 87
الف ـ زبان و خط 87
ب ـ تاريخ 88
ج ـ پرچم رسمى كشور 88
فصل سوم ـ حاكميت در قانون اساسى مصوب 1358 90
الف ـ حاكميت مطلق خدا 90
ب ـ حاكميت انسان بر سرنوشت خويش 91
مبحث اول ـ حاكميت دوگانه طولى 92
الف ـ حاكميت ملى 92
ب ـ حاكميت ملت در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران 93
ج ـ حاكميت ملت راه تنفيذ حاكميت خدا و ولايت فقيه 93
د ـ نهادهاى قانونى اعمال حق حاكميت ملت 94
مبحث دوم ـ استقلال قواى سه گانه 96
مبحث سوم ـ سيستم كنترل و هدايت قوا 97
فصل چهارم ـ نهاد رهبرى و ولايت فقيه در قانون اساسى 58 99
مبحث اول ـ مبانى نظرى 99
الف ـ امامت عامه، مبناى عقلى ولايت فقيه 99
ب ـ مبانى شرعى ولايت فقيه 100
شرايط رهبرى در قانون اساسى 101
مبحث دوم ـ مسائل رهبرى در قانون اساسى 102
الف ـ سه شيوه انتخاب «رهبرى» 102
ب ـ حدود ولايت فقيه و اختيارات ولى فقيه 102
ج ـ اختيارات ديگر ولى فقيه 103
د ـ نهادهاى قانونى اعمال ولايت فقيه 104
فصل پنجم ـ قوه‌مقننه در قانون اساسى 58 107
مبحث اول ـ مبانى نظرى 107
الف ـ ماهيت قانون‌گذارى در نظام اسلامى 107
ب ـ سيستم قانون گذارى در جمهورى اسلامى ايران 107
مبحث دوم ـ تشكيل مجلس 108
برنامه جلسات علنى مجلس 109
مبحث سوم ـ اختيارات و مسئوليت‌هاى مجلس 110

فصل ششم ـ قوه مجريه در قانون اساسى مصوب 1358 120
مبحث اول ـ جايگاه قوه مجريه 120
الف ـ مسئوليت‌هاى عمده قوه مجريه 120
ب ـ بافت تشكيلاتى قوه مجريه 121
مبحث دوم ـ نهاد رياست جمهورى 121
الف ـ انتخاب رئيس جمهور 122
ب ـ شرايط استثنايى انتخاب رياست جمهورى 123
ج ـ مراحل انتخاب رئيس جمهور 123
د ـ شرايط داوطلبان رياست جمهورى 123
ه ـ صلاحيت داوطلبين رياست جمهورى 124
و ـ تنفيذ (امضاى حكم) رياست جمهورى 125
مبحث سوم ـ وظايف و اختيارات رئيس جمهور 125
الف ـ وظايف و اختيارات ناشى از مسئوليت اجراى قانون اساسى 125
ب ـ وظايف و اختيارات رئيس جمهور در تنظيم روابط قواى سه‌گانه 126
ج ـوظايف‌واختيارات‌رئيس‌جمهوردررابطه‌بامسئوليت‌رياست‌قوه‌مجريه 126
د ـ وظايف و اختيارات رئيس جمهور در رابطه با هيأت دولت 127
ه ـ نقش رئيس جمهور در روابط خارجى 128
و ـ اعطاى نشان هاى دولتى 129
ز ـ مسئوليت رئيس جمهور در برابر ملت 129
مبحث چهارم ـ شوراى موقت رياست جمهورى 131
الف ـ پيامد سياسى عزل رئيس جمهور 131
ب ـ حدود وظايف شوراى موقت رياست جمهورى 132
مبحث پنجم ـ نخست وزير و هيأت وزيران 132
الف ـ نخست وزير 132
ب ـ هيأت وزيران 133
فصل هفتم ـ قوه قضاييه در قانون اساسى مصوب 58 135
مبحث اول ـ جايگاه و استقلال قوه قضاييه 135
مبحث دوم ـ اهداف اساسى و مسئوليت هاى قوه قضاييه 136
الف ـ اهداف قوه قضاييه 136
ب ـ مسئوليت‌هاى قوه‌قضاييه 136
ج ـ نظام شورايى در دستگاه قضايى 137
مبحث سوم ـ شرايط انتخاب قضات 137
مبحث چهارم ـ رابطه قوه قضاييه با قوه مجريه و قوه مقننه 138
مبحث پنجم ـ تقصير يا اشتباه قاضى 139

مبحث ششم ـ قانون اساسى و آيين دادرسى 139
مبحث هفتم ـ نهادهاى قضايى 142
الف ـ شوراى عالى قضايى 142
ب ـ ديوان عالى كشور 143
ج ـ ديوان عدالت ادارى 143
د ـ دادگاه هاى عمومى 144
ه ـ دادگاه‌هاى نظامى 145
و ـ دادگاه هاى انقلاب 145
ز ـ بازرسى كل كشور 146
ح ـ دادگاه انتظامى قضات 147
ط ـ هيأت منصفه 148
فصل هشتم ـ حقوق ملت (حقوق عمومى و آزادى‌هاى فردى) 150
مبحث اول ـ جايگاه حقوق عمومى و آزادى‌هاى فردى 150
مبحث دوم ـ حقوق عمومى و آزادى‌ها در قانون اساسى 58 154
الف ـ اصل مساوات و برابرى 155
ب ـ حق امنيت 158
ج ـ آزادى‌هاى اساسى 158
د ـ حق دادخواهى 160
ه ـ حق آموزش و پرورشى 161
و ـ حق برخوردارى از تأمين اجتماعى 162
فصل نهم ـ ديگر نهادهاى اجرايى در قانون اساسى مصوب 58 165
مبحث اول ـ نهادهاى سياسى 166
الف ـ نهاد شوراى نگهبان 167
ب ـ مجلس نهايى بررسى قانون اساسى 179
ج ـ نهاد خبرگان رهبرى 180
ه ـ نهاد شوراها ستون فقرات نظام سياسى اسلام 192
مبحث دوم ـ نهادهاى امنيتى و نظامى 199
مبحث سوم ـ نهادهاى فرهنگى در قانون اساسى 1358 208
مبحث چهارم ـ نهادهاى اقتصادى در قانون اساس مصوب 1358 216

بخش سوم ـ حقوق اساسى جمهورى اسلامى ايران: با توجه به بازنگرى 1368 227
فصل اول: كليات 229
الف ـ ضرورت بازنگرى در قانون اساسى 1358 229
ب ـ بازتاب ضرورت‌ها و صدور فرمان 234

فصل دوم ـ نهاد رهبرى حافظ اسلاميت نظام 243
مبحث اول ـ انتخاب رهبرى 243
الف ـ تك روشى در انتخاب رهبرى (اصل 107) 243
ب ـ مشروعيت و اعتبار انتخاب از طريق خبرگان 245
ج ـ دو مرحله‌اى بودن انتخاب رهبر 245
د ـ مرحله دوم انتخاب رهبرى 248
مبحث دوم ـ اصلاح شرايط رهبرى (اصل 109) 249
الف ـ حذف شرط مرجعيت 249
ب ـ اصلاح اصل 109 251
ج ـ معيار انتخاب در صورت تعدد تساوى واجدان شرايط 252
د ـ انتخابى شدن ولايت امر(اصل 107) 253
ه ـ تساوى رهبر با آحاد مردم (اصل 107) 254
مبحث سوم ـ افزايش اختيارات و وظايف رهبر(اصل 110) 255
الف ـ افزايش بندهاى اصل 110 255
ب ـ ولايت مطلقه امر و امامت امت (اصل57) 269
مبحث چهارم ـ شوراى جديد رهبرى (شوراى موقت رهبرى) (اصل 111) 271
مبحث پنجم ـ تأسيس مجمع تشخيص مصلحت نظام 273
مبحث ششم ـ تغيير ناپذيرى ولايت امر و امامت امت 275
فصل سوم ـ مسائل بازنگرى در قوه مقننه 277
مبحث اول ـ اصلاحات شكلى 277
الف ـ تغيير نام مجلس شوراى ملى 277
ب ـ حذف نخست وزير 278
ج ـ حذف، جايگزين و اضافه 278
مبحث دوم ـ اصلاحات محتوايى 279
الف ـ كميسيون‌هاى ذى ربط 279
ب ـ اجازه تصويب اساسنامه‌ها به دولت 280
ج ـ افزايش حق سؤال نمايندگان مجلس 282
د ـ استيضاح رئيس جمهور 283
فصل چهارم ـ مسائل قوه مجريه 285
مبحث اول ـ تمركز در نظام اجرايى 287
الف ـ گرايش از سيستم شعبه پارلمانى به شعبه رياستى 287
ب ـ تغيير در نقش رئيس جمهور در همه پرسى 290
ج ـ تغيير عنوان فصل نهم قانون اساسى 290
د ـ استيضاح رئيس جمهور (اصل 89) 291

مبحث دوم ـ حذف مسئوليت تنظيم روابط سه قوه (اصل 113) 292
مبحث سوم ـ سوگند رئيس جمهور در حضور رئيس قوه قضاييه
(اصل 121) 294
مبحث چهارم ـ مسئوليت رئيس جمهور در برابر مجلس (اصل 122) 296
مبحث پنجم ـ حق تعيين معاونان و نمايندگان براى رئيس جمهور 297
الف ـ تعيين معاونان 297
ب ـ تعيين نمايندگان ويژه رئيس جمهور (اصل 124) 298
مبحث ششم ـ حذف نخست‌وزيرى (اصل 124) 299
مبحث هفتم ـ مسئوليت برنامه‌وبودجه واموراستخدامى(اصل 126) 300
مبحث هشتم ـ تعيين سفرا توسط رئيس جمهور (اصل 128) 302
مبحث نهم ـ استعفاى رئيس جمهور(اصل 131 جديد) 303
مبحث دهم ـ حذف شوراى موقت رياست جمهورى (اصل 131 سابق) 304
مبحث يازدهم ـ وزراتوسط‌رئيس‌جمهورتعيين‌مى‌شوند (اصل 133) 306
مبحث دوازدهم ـ رياست هيأت وزيران (اصل 134) 307
مبحث سيزدهم ـ تعيين خط مشى دولت (اصل 134) 309
مبحث چهاردهم ـ استمرار مسئوليت وزرا (اصل 135) 311
مبحث پانزدهم ـ سرپرستى وزارتخانه‌ها و عزل وزير 313
الف ـ سرپرستى وزارتخانه‌هاى بدون وزير (اصل 135) 313
ب ـ حق عزل وزرا توسط رئيس جمهور (اصل 136) 313
مبحث شانزدهم ـ مسئوليت وزرا در برابر رئيس جمهور (اصل 137) 314
فصل پنجم ـ مباحث قوه قضاييه 317
مبحث اول ـ نظام متمركز قضايى (اصل 156) 317
مبحث دوم ـ اختيارات رئيس قوه قضاييه 320
الف ـ عالى‌ترين مقام قضايى (اصل 157) 320
ب ـ افزايش صلاحيت‌هاى وزير دادگسترى (اصل 160) 320
ج ـ نصب دو مقام عالى قضايى (اصل 162) 322
د ـ تعيين رئيس بازرسى كل كشور (اصل 174) 323
مبحث سوم ـ نقل و انتقال قضات (اصل 164) 324
فصل ششم ـ مسائل صدا و سيما 327
فصل هفتم ـ تأسيس شوراى عالى امنيت ملى (اصل 176) 331
مبحث اول ـ حذف شوراى عالى دفاع 331
مبحث دوم ـ تعيين اهداف شوراى عالى امنيت ملى 332
الف ـ تأمين منافع ملى 332
ب ـ پاسدارى از انقلاب اسلامى 332

ج ـ تأمين تماميت ارضى 333
د ـ تأمين حاكميت ملى 333
مبحث سوم ـ شيوه مديريت شوراى عالى امنيت ملى 333
مبحث چهارم ـ تعيين وظايف كلى شوراى عالى امنيت ملى 334
مبحث پنجم ـ اعضاى شوراى عالى امنيت ملى 335
الف ـ قابل توسعه بودن شورا 335
ب ـ قانون شوراهاى فرعى و ساختار آن 336
ج ـ مشروعيت مصوبات شوراى عالى امنيت ملى 336
فصل هشتم ـ تأسيس نهاد بازنگرى در قانون اساسى 337
مبحث اول ـ ضرورت تأسيس نهاد بازنگرى 337
مبحث دوم ـ پيشنهاد بازنگرى 339
پيشنهاد يا فراخوان 340
معنى پيشنهاد بازنگرى در قانون اساسى 341
قانون در زمينه پيشنهاد بازنگرى 342
تصويب كننده پيشنهاد و اصلاح كننده قانون اساسى 342
مبحث سوم ـ مشورت با مجمع تشخيص مصلحت نظام 343
لايحه پيشنهاد بازنگرى 344
حدود كار مشورتى مجمع تشخيص مصلحت نظام 345
مبحث چهارم ـ حكم بازنگرى خطاب به رئيس جمهور 345
مبحث پنجم ـ تأسيس شوراى بازنگرى 345
مبحث ششم ـ اعضاى شوراى بازنگرى 346
مبحث هفتم ـ آيين كار شورا و شرايط انتخاب اعضا 350
1. شيوه كار شورا 350
2. كيفيت انتخاب اعضا و شرايط آن 351
مبحث هشتم ـ امضاى مقام رهبرى 351
مبحث نهم ـ ارجاع به همه پرسى 351
مبحث دهم ـ تصويب نهايى بازنگرى (همه‌پرسى) 352
مبحث يازدهم ـ اصول غيرقابل بازنگرى 353
فهرست منابع 357
منابعى كه در زير نويس از آن‌ها بهره گرفته شده : 357
منابع فارسى 358
منابع عربى 362