سرآغاز 13

فصل اول:كليات
مبحث اول: جايگاه حقوق اساسى 16
مبحث دوم: واژه حقوق اساسى 19
مبحث سوم: تعريف حقوق اساسى 21
مبحث چهارم: موضوع حقوق اساسى 23
مبحث پنجم: ديدگاهها و روشها 24
مبحث ششم: حقوق اساسى و علم سياست 27
مبحث هفتم: منابع حقوق اساسى 30
شيوه تصويب قانون اساسى 33
بازنگرى در منابع حقوق اساسى 34
مبحث هشتم: ضمانت اجرا در حقوق اساسى 38
مبحث نهم: حقوق اساسى يا نهادهاى اساسى 41

فصل دوم: مبانى كلى حقوق اساسى
مبحث اول ساختار كلى قانون اساسى و ويژگيهاى آن 46
الف ـ ويژگيهاى محتوايى 46
ب ـ ويژگى ثبات قانون اساسى 52
ج ـ قانون اساسى دولت و دولت قانونمند 58
مبحث دوم: شيوه‌هاى پيدايش و تنظيم قانون اساسى 63
شيوه‌هاى غير اصولى 66
الف ـ قانون اساسى فرمايشى 66
ب ـ قانون اساسى قراردادى 68
ج ـ قانون اساسى مردمى و دموكراتيك 71
د ـ قانون اساسى كه شكل نهايى خود را بازيافته است 75
ه ـ قانون اساسى زاييده معاهدات بين‌المللى 79
و ـ اسناد مكتوب آرمانى انقلاب 79
ز ـ كتب مقدس مورد اعتقاد و احترام مردم 80
مبحث سوم: انواع قانون اساسى 81
1 ـ قانون اساسى مدوّن 81
2 ـ قانون اساسى عرفى (غير مدوّن) 82
كاربرد قواعد عرفى حقوق اساسى 85
نظريه‌هاى مختلف در اعمال قواعد عرفى حقوق اساسى 88
3 ـ قانون اساسى انعطاف پذير 89
4 ـ قانون اساسى انعطاف ناپذير 90
مبحث چهارم: بازنگرى در قانون اساسى 91
الف ـ شيوه‌هاى بازنگرى در قانون اساسى 92
ب ـ پيش‌بينى بازنگرى در قانون اساسى 97
ج ـ مراحل اجرايى بازنگرى 99
د ـ قلمرو بازنگرى و اصلاح 101
ه ـ منع از تجديدنظر 102
مبحث پنجم: شيوه‌هاى اجرايى و حفظ برترى قانون اساسى 106
برترى منابع و اعلاميه‌هاى رسمى 107
مبحث ششم: ابزارهاى قانونى (صيانت قانون اساسى) 114
شيوه‌هاى كنترل و نظارت در حفظ حريم قانون اساسى 115
انتخاب اعضاى هيأت‌هاى ناظر بر اجراى قانون اساسى 118
شيوه‌هاى اعلام‌نظر 120
شيوه‌هاى نظارت براساس بودن قوانين 123
الف ـ نظارت قبلى 123
ب ـ نظارت بعد از تصويب 124
ج ـ نظارت سياسى 125
مبحث هفتم: پايان قانون اساسى 125

فصل سوم: تاريخ تحولات حقوق اساسى
مبحث اول: انديشه حكومت در يونان باستان 134
1 ـ اشعار هومر 134
2 ـ قانون اساسى آتن 135
3 ـ نظريه سقراط 136
4 ـ نظريه افلاطون 137
5 ـ ارسطو پدر حقوق اساسى مدون 139
6 ـ نظريه واقع بينانه سيسرون 141
مبحث دوم: انديشه حكومت در غرب 143
7 ـ انديشه حكومتى در عصر نخستين مسيحيت 143
8 ـ نظريه اگوستين 143
9 ـ نظريه تفكيك دين و سياست 144
10 ـ نظريه سكاندارى حكومت 145
11 ـ شهريار مقتدر 146
12 ـ نظريه حاكميت دولت 146
13 ـ حاكميت برتر 147
14 ـ حكومت براساس برابرى و آزادى 147
15 ـ حكومت و تفكيك قوا 149
16 ـ نظريه قرارداد اجتماعى 150
17 ـ حقوق طبيعى و اعلاميه حقوق بشر 151
قدرت دولت و آزادى 152
18 ـ انديشه حكومتى اقتدارگرا 152
19 ـ فلسفه سياسى راديكاليسم 153
20 ـ ماركسيسم 153
21 ـ دموكراسى، اوج انديشه سياسى غرب : 154
مبحث سوم: انديشه سياسى در نهضتهاى انبياء در زمينه حكومت و حقوق مردم 154

فصل چهارم: دولت و عناصر آن
تعريف دولت 161
مبحث اول: اركان و عناصر دولت 163
1 ـ عامل انسانى 163
2 ـ عامل اراضى 164
مشخصات قلمروهاى دولت 164
1 ـ قلمرو ارضى دولت 165
2 ـ قلمرو آبى دولت 165
3 ـ قلمرو هوايى دولت 166
نوع حاكميت دولت بر قلمروهاى خود 166
1 ـ عامل حكومت 167
2 ـ حاكميت 167
نظريات مختلف در زمينه حاكميت 167
مبحث دوم: دولت به معنى داخلى و دولت به معنى بين‌المللى 171
تمايز دولت با تشكّل‌هاى اقتدارگرا 173
حاكميت ملى و احزاب سياسى 176

فصل پنجم: دولت و حكومت
مبحث اول: تلازم وجودى قانون و دولت 179
سيادت قانون بر دولت 181
شيوه‌هاى بررسى دولت 182
مبحث دوم: شخصيت دولت 185
دولت و ملت 189
دولت به معنى داخلى و دولت به معنى بين‌المللى 190
مبحث سوم: فلسفه دولت 192
1 ـ نظر تئوكراسى يا نظريه الهى قديم 192
نقش نظريه الهى در غرب 192
نقش نظريه الهى در تاريخ اسلامى 193
2 ـ فطرى بودن منشأ دولت 194
3 ـ دولت، تكامل خانواده 196
4 ـ زور و قهر و غلبه 197
5 ـ عامل نيازمندى بشر 198
6 ـ قرارداد اجتماعى 198

فصل ششم: اقسام دولت و تحول آن
مبحث اول: دولت بسيط و دولت مركب 203
1 ـ دولت واحد و بسيط 203
2 ـ دولت متحد و مركب 203
الف ـ اتحاد شكلى يا اتحاد دولت‌ها 204
ب ـ حدود حاكميت دولت 204
1 ـ نظر حقوق طبيعى 204
2 ـ نظريه حقوق فردى 205
3 ـ نظريه محدوديت ذاتى حاكميت دولت 206
4 ـ نظريه تأمين اجتماعى 206
5 ـ نظريه قانون اساسى و تفكيك قوا 207
مبحث دوم: تحول حكومت‌ها 208
الف ـ حكومت‌ها در ادوار گذشته 208
1 ـ حكومت در مصر باستان 208
2 ـ حكومت در هند باستان 208
3 ـ حكومت‌هاى چين باستان 209
4 ـ حكومت در يونان باستان 210
5 ـ حكومت در روم باستان 211
6 ـ حكومت در قرون وسطاى غرب 211
7 ـ حكومت در سرزمين‌هاى اسلامى 213
مبحث سوم: انواع حكومت‌ها در عصر حاضر 218
1 ـ حكومت‌هاى دمكراتيك سنتى 218
2 ـ دموكراسى مستقيم 220
3 ـ دموكراسى شبه مستقيم يا نصف مستقيم 220
4 ـ حكومت‌هاى پارلمانى 221
5 ـ استقلال پارلمان در برابر انتخاب كنندگان 223
رژيم‌هاى سياسى مختلط 225
رژيم‌هاى سياسى رياستى 226
رژيم‌هاى پارلمانى با تفكيك نسبى قوا 228
رژيم‌هاى سياسى مختلط 233

فصل هفتم: مدلها و رژيم‌هاى سياسى
مبحث اول: تعريف و تقسيم‌بندى رژيم‌هاى سياسى و حكومتى 235
تقسيم بندى رژيم‌هاى سياسى 237
مبحث دوم: نوع حاكميت دولت‌ها 240
1 ـ دموكراسى و ديكتاتورى 240
2 ـ شيوه‌هاى تعيين زمامدار 243
3 ـ حكومت‌هاى حزبى 245
4 ـ ميزان اختيارات حكومت 246
5 ـ نظام‌هاى اقتصادى 247
6 ـ ميزان تحقق حاكميت دولت‌ها 249
7 ـ رژيم‌هاى مدل 250
8 ـ انتخاب رؤساى قواى عمومى 253
9 ـ رژيم‌هاى لائيك و مذهبى 254
10 ـ تقسيم بندى براساس تعهد مكتبى و مشروعيت 254
مبحث سوم: شكل دولت‌ها از نظر حقوقى 257
1 ـ دولت‌هاى بسيط 257
2 ـ دولت‌هاى مركب 258
3 ـ دولت‌هاى فدراليته 259
4 ـ اتحاديه‌هاى دولت‌هاى كاملا مستقل 260
مبحث چهارم: مدلهاى دموكراسى و رژيم‌هاى دموكراتيك 261
فصل هشتم: نظام‌هاى سياسى
مبحث اول: نظام‌هاى سياسى 267
1 ـ رژيم‌هاى سياسى دموكراتيك 267
2 ـ رژيم‌هاى سوسياليستى 268
3 ـ رژيم‌هاى سياسى ميانه 268
مبحث دوم: تقسيم بندى شكلى نظام‌هاى سياسى 270
مبحث سوم: دولت قديم (سنتى)، دولت جديد (مدرنيته) 274
ارزيابى نظريه مدرنيزم 277
ارتباط تاريخى اجتماعى رژيم‌هاى سياسى 285
دولت انقلابى سنتى نيست 291
مبحث چهارم: دولت و جامعه 297
1 ـ تأثير يك جانبه دولت 298
2 ـ رابطه استقلال و تأثير نسبى دولت 299
3 ـ رابطه قراردادى 300
4 ـ استقلال نسبى حوزه‌هاى زندگى اجتماعى 300
5 ـ رابطه دموكراتيك 302
6 ـ رابطه كاريزماتيك 303
7 ـ رابطه يك جانبه و اقتدارگرا 304
8 ـ گروههاى سرآمد 304
9 ـ هماهنگ سازى هوشمندانه 306
10 ـ اعمال اختصاصى هر نظام اجتماعى و نقش آن 306
11 ـ الگوى باز و بسته 308
12 ـ الگوى خدا محورى 310

فصل نهم: مبانى حقوق اساسى
تشكيلات اساسى حكومت، نهادها و قواى حاكم 313
مبحث‌اول: اصل تفكيك قوا 315
تداخل و اختلاط قوا 318
تفكيك مطلق قوا 318
نظريه تفكيك نسبى قوا 319
ديدگاه جديد در تفكيك قوا 321
نظريه تشكيلات و نهاد برتر 322
نظريه استقلال قوا 324
سيستم هدايت 325
ارزيابى تفكيك قوا 325

مبحث دوم: قوه مقننه (دستگاه قانونگذارى) 329
مدلهاى قوه مقننه 339
1 ـ قوه مقننه در دولت‌هاى پارلمانى تك مجلسى بسيط 339
2 ـ قوه مقننه در دولت‌هاى پارلمانى دو مجلسى بسيط 340
3 ـ قوه مقننه در رژيم‌هاى سياسى فدرال به صورت دو مجلسى 342
4 ـ قوه مقننه در رژيم‌هاى سياسى پارلمانى دو مجلسى بسيط 347
مبحث سوم: قوه مجريه 350
مسئوليت‌هاى عمده قوه مجريه 350
نظام‌هاى اجرايى 352
عوامل سياستگذارى 353
رياست قوه مجريه 353
نقش نخست وزير 354
ارتباط مستقيم سازمان‌ها و نهادهاى قوه مجريه 354
رابطه قوه مجريه با قوه مقننه 354
كنترل قوه مجريه 355
مدلهاى قوه مجريه 356
1 ـ قوه مجريه با اقتدار حداكثر 356
2 ـ قوه مجريه با اقتدار برتر و متوسط در جمهورى پنجم فرانسه 360
3 ـ قوه مجريه با اقتدار كمتر (حداقل) 361
مبحث چهارم: قوه قضائيه 362
وظايف و مسئوليت‌هاى قوه قضائيه 363
استقلال و بى طرفى تشكيلات قضائى 365
شرايط قاضى 365
اختيارات قاضى 365
نظام‌هاى قوه قضائيه 366
سيستم هيأت منصفه 368
مصونيت قضائى 369
مدلهاى قوه قضائيه 369
1 ـ قوه قضائيه كاملا مستقل شورايى 371
ارزيابى مدل قوه قضائيه با استقلال كامل 373
2 ـ قوه قضائيه با استقلال كامل به صورت متمركز 374
3 ـ قوه قضائيه وابسته به قوه مجريه 374

فصل دهم: حقوق ملت (دولت و مردم)
مبحث اول: تاريخچه حقوق بشر 379
متن اعلاميه جهانى حقوق بشر 384
مبحث دوم: ارزيابى بيانيه جهان حقوق بشر 389
1 ـ ارزش حقوقى 389
2 ـ ارزيابى مفاد اعلاميه حقوق بشر 392
مبحث سوم: حقوق بشر در ميثاقين 398
مفاد ميثاقين 399
1 ـ مفاد اختصاصى ميثاق حقوق اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى 399
2 ـ مفاد اختصاصى ميثاق حقوق سياسى و مدنى 400
ارزيابى ميثاقين 401
مبحث چهارم: اسناد ديگر حقوق بشر 405
الف ـ مقاوله نامه‌ها 405
ب ـ كنوانسيون‌ها 406
ج ـ بيانيه‌ها 407
د ـ كنوانسيون‌هاى اروپا 408
كنوانسيون اروپايى در زمينه حفظ حقوق بشر و آزاديهاى اساسى 408
حربه نقض حقوق بشر 411
اقدامات يونسكو 412
اسناد در حال جريان حقوق بشر 412
مبحث پنجم: مباحثى تطبيقى حقوق بشر 413
1 ـ كرامت انسان 413
2 ـ برابرى انسانها 416
3 ـ امنيت عمومى 421
4 ـ آزاديهاى اساسى 424
5 ـ حقوق عمومى 428
الف ـ حق دادخواهى 428
ب ـ حق آموزش و پرورش 429
ج ـ حق برخوردارى از تأمين اجتماعى 431

منابع و مآخذ
الف ـ منابع عربى 432
ب ـ منابع فارسى 433