فهرست مطالب
دیباچه 9
مقدمه 13
فصل اول: مفاهیم و مبانی دادرسی منصفانه 17
گفتار اول: مفهوم دادرسی و دادرسی منصفانه 18
مبحث اول: مفهوم دادرسی 18
الف: دادرسی در نظام کامن لا 19
ب: دادرسی در نظام‌های حقوق نوشته (رومی ژرمنی) 21
ج: دادرسی در نظام قضایی ایران 23
مبحث دوم: مفهوم انصاف (مفهوم منصفانه) 26
الف: انصاف در مفهوم عام 26
ب: انصاف در مفهوم خاص 26
ج: انصاف در مفهوم حقوقی 26
مبحث سوم: مفهوم عدالت 27
الف: عدالت در اندیشه ی اسلامی 29
ب: عدالت در اندیشه غرب 32
ج: عدالت رویه‌ای 33
ج: دادرسی منصفانه در اسناد بین المللی و منطقهای 35
1: دادرسی منصفانه در اسناد جهانی 38
2: دادرسی منصفانه در اسناد منطقهای 44
گفتار دوم: تاریخچه دادرسی منصفانه 48
مبحث اول: دادرسی منصفانه در دوران باستان 48
مبحث دوم: دادرسی منصفانه پس از رنسانس 50
گفتار سوم: مبانی دادرسی منصفانه 51
مبحث اول: حقوق طبیعی 51
مبحث دوم: کرامت انسانی 52
مبحث سوم: عدالت طبیعی 53
مبحث چهارم: حاکمیت قانون 53
گفتار چهارم: اصول دادرسی منصفانه 54
مبحث اول: حق دادخواهی 58
مبحث دوم: حضوری و علنی بودن رسیدگی 59
مبحث سوم: اصل استقلال قضایی 62
الف: انتخاب و گزینش قاضی 63
ب: استقلال مالی 64
ج: استقلال در تعیین صلاحیت قضایی 64
د: استقلال در صدور رای 65
هـ: امنیت شغلی قاضی 65
مبحث چهارم: امکان دفاع یا لزوم تساوی سلاح‌ها 67
الف: رعایت مهلت منطقی در رسیدگی 67
ب: برخورداری از وکیل مدافع 69
ج: اطلاع رسانی در خصوص ادله و استدلالات طرف مقابل 70
د: داشتن مترجم 70
مبحث پنجم: تجدید نظر خواهی 71
مبحث ششم: دسترسی ساده و آسان به دادگاه 73
فصل دوم: بررسی اصول دادرسی منصفانه در دیوان عالی کشور 75
گفتار اول: جایگاه دیوان عالی کشور در نظام قضایی ایران 75
مبحث اول: دیوان عالی کشور از منظر قانون اساسی 77
مبحث دوم: دیوان عالی کشور از منظر تفکیک قوا 78
مبحث سوم: دیوان عالی کشور از منظر قضاء اسلامی 80
گفتار دوم: مبانی تاسیس دیوان عالی کشور 80
مبحث اول: نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم 81
الف) نظارت از طریق نقض و ابرام آراء 81
١- رسیدگی به درخواست تجدید نظر از آرای کیفری در موارد مذکور در ماده 428 قانون آیین دادرسی کیفری 81
٢- رسیدگی به درخواست تجدید نظر در خصوص احکام قابل اعتراض دادگاههای نظامی که به مرحله قطعیت رسیدهاند بر اساس درخواست دادستان کل کشور در حدود مذکور در ماده ۱۷ قانون تجدیدنظر آرای دادگاهها مصوب ۱۳۷۴. 82
۳- رسیدگی به درخواست تجدیدنظر در خصوص آرای صادره از دادگاههای نظامی به موجب بند دوم ماده ۸ قانون تجديدنظر آراء دادگاهها مصوب ۱۳۷۲. 83
4- رسیدگی و صدور رأی در هیأت عمومی شعب حقوقی یا کیفری دیوان عالی کشور 83
ب: نظارت از طریق اعزام هیات‌های نظارتی: 84
مبحث دوم: ایجاد وحدت رویه قضایی 85
مبحث سوم: انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به دیوان عالی کشور محول می‌شود 86
گفتار سوم: سازمان دیوان عالی کشور 88
مبحث اول: دادسرای دیوان و وظایف آن 88
الف: دادسرای دیوان 88
ب: وظایف دادسرای دیوان 89
مبحث دوم: شعب دیوان 91
مبحث سوم: هیات عمومی دیوان 93
الف: هیات عمومی شعب حقوقی یا کیفری (رای اصراری) 93
ب: هیات عمومی وحدت رویه (رای وحدت رویه) 95
گفتار چهارم: حدود صلاحیت دیوان عالی کشور 96
مبحث اول: حدود صلاحیت شکلی دیوان عالی کشور 96
مبحث دوم: حدود صلاحیت ماهوی دیوان عالی کشور 99
الف) تفکیک حکم از موضوع در قانون ایران 100
ب) تفکیک حکم از موضوع در فقه 103
گفتار پنجم: جایگاه اصول دادرسی منصفانه در نظام دادرسی دیوان عالی کشور 105
مبحث اول: «حق دادخواهی» در دیوان عالی کشور 105
الف: فرجام خواهی در دیوان عالی کشور 108
1: فرجام خواهی در امور مدنی 108
2: فرجام خواهی در امور کیفری 111
ب: اعاده دادرسی در دیوان عالی کشور 113
مبحث دوم: «حق حضوری و علنی بودن رسیدگی» در دیوان عالی کشور 116
مبحث سوم: «اصل استقلال قضایی» در دیوان عالی کشور 119
الف: انتخاب و گزینش قاضی در دیوان عالی کشور 121
ب: استقلال مالی دیوان عالی کشور 123
ج: استقلال در تعیین صلاحیت قضایی دیوان عالی کشور 124
د: استقلال در صدور رای 125
1: ممنوعیت شرکت در احزاب سیاسی و جمعیت‌های وابسته به آن‌ها 126
2: ممنوعیت انتشار مجلیه سیاسی و حزبی. 127
3: تعدد قاضی 127
4: جهات رد دادرسی 127
هـ: امنیت شغلی قاضی 128
مبحث چهارم: «امکان دفاع» یا «لزوم تساوی سلاح‌ها» در دیوان عالی کشور 130
الف: رعایت مهلت منطقی در رسیدگی 130
ب: برخورداری از وکیل مدافع 133
ج: داشتن مترجم 135
مبحث پنجم: «تجدید نظر خواهی» در دیوان عالی کشور 137
مبحث ششم: «دسترسی ساده و آسان» به دیوان عالی کشور 144
گفتار ششم: اصول دادرسی منصفانه در برخی از آراء دیوان عالی کشور 146
الف: استقلال در تعیین صلاحیت قضایی 146
ب: برخورداری از وکیل مدافع 148
ج: تجدید نظر خواهی 149
نتیجه گیری 151
فهرست منابع 157