ديباچه 11
پيشگفتار 13

بخش اول: نماي كلي 31
مقدمه 31
ساختار كتاب 33
جدول1.1 . ابزارهاي دموكراسي مستقيم و ترتيب و تقسيم‌بندي اين كتاب 34
اَشكال دموكراسي مستقيم 35
بسته 1.1 . اَشكال دموكراسي مستقيم در كلمبيا 36
قواعد و فرآيندها 40
بسته 1.2. فرآيندهاي دموكراسي مستقيم در ليتواني 41
رابطه با دموكراسي غيرمستقيم 44
كاربرد و استفاده از دموكراسي مستقيم 46
بسته 3.1. موز يا پرتقال؟ رفراندوم نوامبر2005 در كنيا در مورد قانون اساسي جديد 47
اطلاعات شهروندان و صلاحيت آنها 49
نگراني‌ها در مورد حقوق اقليت 50
ديگر نگراني‌ها 51
مطالعه موردي: دموكراسي مستقيم در سوئيسو 52
مطالعه موردي: دموكراسي مستقيم در ونزوئلا 63

بخش دوم: وقتيكه مقامات صلاحيتدار، درخواست رفراندوم را مطرح مي‌كنند: طرح و ملاحظات سياسي 71
تصوير 2.1 كشورهايي كه قوانيني براي رفراندوم‌هاي اجباري و اختياري دارند، بر اساس منطقه 73
طرح رسمي و سازماني 73
بسته 2.1. رفراندوم‌هاي الزامي: دو رفراندوم جمهوري ايرلند در مورد معاهده نايس 74
بسته 2.2. اصل 42 قانون اساسي دانمارك 75
بسته 2.3. استفاده از رفراندوم براي تحت تاثير قرار دادن انتخابها: طرح پيشنهادي 2006 ايالت ويرجينيا به منظور تعريف ازدواج در قانون اساسي ايالت 77
بسته 2.4. رفراندوم با حكم رئيس جمهور آذربايجان با عنوان «انجام يك رفراندوم در خصوص اصلاح قانون اساسي جمهوري آذربايجان» 80
جنبه‌هاي رويه‌اي 83
چارچوب رسمي و سازماني 83
مسائل سياسي 84
بسته 2.5. يك همه‌پرسي كه توسط حكومت نظامي درخواست شده: رفراندوم قانون اساسي 2007 تايلند 86
زمان‌بندي 87
متن ورقه راي 89
بسته 2.6. يك مناقشه در مورد جمله‌بندي سوال: متن ورقه راي در رفراندوم 1980 ايالت كِبِك كانادا 90
رقابت: سازمان‌دهي و مقررات 91
شرايط، مكانيسم‌ها و قواعد انتخابات 92
نتايج 94

بخش سوم: زماني كه شهروندان دست به ابتكار مي زنند: طرح و ملاحظات سياسي 97
توزيع و توسعه 98
تصوير 3.1. توزيع فرآيندهاي ابتكار، بر اساس منطقه 99
جدول 3.1. كشورهايي كه مقرراتي در خصوص فرآيندهاي ابتكار در سطح ملي دارند، بر اساس منطقه 99
طرح رسمي و سازماني 101
بسته 3.1. رفراندوم ناسخ در ايتاليا 103
محدوديت هاي موضوع 104
جدول ٣.٢. كشورهايي كه مقرراتي درخصوص ابتكار شهروندان براي اصلاح قانون اساسي در سطح ملي دارند‏، بر اساس منطقه 105
جنبه‌هاي رويه‌اي 107
جدول ٣.٣. شرايطي كه براي برگزاري ابتكار شهروندان مورد نياز است: برخي مثالها 109
تعامل بين ابتكاركنندگان و دستگاه هاي دولتي 111
به كاربستن فرآيندهاي ابتكار 113
جدول ٣.٤. كاربرد ابتكار شهروندان و رفراندوم‌هاي درخواست شده از سوي شهروندان در سطح ملي (كثرت انتخابات تا سال ٢٠٠٦): برخي مثالها 113
بسته ٣.٢. رفراندوم ابتكار شده از سوي شهروندان در نيوزلند 115
بسته ٣.٣. يك ابتكار ايالتي در آمريكا: پيشنهاد ٧١ در كاليفرنيا 116
بسته ٣.٤. ابتكار شهروندان در سطح محلي: آلمان 118
جدول ٣.٥. كشورهايي كه مقرراتي در خصوص فرآيندهاي ابتكار در سطح محلي يا منطقه‌اي دارند، بر حسب ناحيه 120
نتايج 120

بخش چهارم: ابتكار دستور جلسه: چه زماني شهروندان مي‌توانند يك پيشنهاد را به دستور جلسه قوه مقننه ببرند 123
جدول ٤.١. ابتكار دستور جلسه: ابزار ”ميانه” 124
جدول ٤.٢. ابتكار دستور جلسه: ابزاري با نامهاي بسيار 124
توزيع فرآيندهاي ابتكار دستور جلسه 126
جدول ٤.٣. فرآيندهاي ابتكار دستور جلسه، بر اساس منطقه 126
طرح و مقررات 128
بسته ٤.١. اتريش: دست‌اندركارانِ پرقوت ابتكار دستور جلسه 128
جدول ٤.٤. مثالهايي از تفاوتها در شرايط مورد نياز امضا براي ابتكار دستور جلسه 130
بسته ٤.٢. لهستان: ابتكار دستور جلسه بهعنوان زمينة آزمايش اصلاحات 132
بسته ٤.٣. آرژانتين: ابتكار دستور جلسه بهعنوان ابزارهاي مديريت بحران 133
نتايج 134
بسته ٤.٤. اتحاديه اروپا: به سوي اولين مكانيسم ابتكار دستور جلسه فراملي 135
مطالعه موردي: دموكراسي مستقيم در ايالت اورگان آمريكا 137
مطالعه موردي: دموكراسي مستقيم در جمهوري مجارستان 143
جدول 4.5. رفراندوم‌هاي ملي در مجارستان بر اساس تاريخ 151

بخش پنجم: چه زماني شهروندان مي‌توانند مسئولين انتخابيِ خود را عزل كنند 155
تعاريف 155
مقررات و كاربرد 157
بسته 5.1. ابطال آراء 2003 كاليفرنيا 159
انواع ابطال ‌آراء 161
بسته 5.2. عزل يك عضو پارلمان ايالتي در برلين 162
بسته 5.3. ابطال آراء در روماني: يك انتخابات درخصوص رئيس‌جمهور 163
چهارچوب قانوني 164
جدول 5.1. كشورهاي با تمهيدات ابطال آراي مختلط: مقاماتِ موضوعِ ابطال آراء و ابتكاري كه ابطال آراء را به پيش ميبرد 166
جدول 5.2. كشورهاي با تمهيداتِ ابطال آراءِ كامل: زمانبندي و قواعد تصويبِ رفراندومِ ابطال آراء 167
نتايج 169

بخش ششم: چگونه شهروندان در هر مرحله و گام‌به‌گام، ايفاي نقش مي‌كنند 171
بسته ٦.١. سوئيس: يك مناقشه طولاني؛ يك ابتكار درخصوص حقوق مساوي براي معلولين 172
بسته ٦.٢. يك روند تركيبي: رفراندوم اونتاريو درخصوص اصلاح و بازبيني انتخاباتي 175
بسته ٦.٣. مديريت فرآيند ابتكار و رفراندوم در لتوني 177
مراحل، دست‌اندركاران و پيش‌آمدهايي كه در فرآيندهاي دموكراسي مستقيم دخيل هستند 178
بسته ٦.٤. مراحل ثبت يك ابتكار بر اساس قانون جديد رفراندوم‌هاي ابتكارشده از سوي شهروندان در نيوزلند 179
بسته ٦.٥. «رهنمودهاي ارزيابي سؤال» كه توسط كميسيون انتخاباتي انگلستان، تدوين شده است 181
بسته ٦.٦. رهنمودها و دستورالعمل‌هاي رفراندوم و ابتكار: مثالِ ايالت اورگانِ آمريكا 184
بسته ٦.٧. بخند و شاد باش! يك كميتة ابتكار در ايالت اوهايو آمريكا 186
جدول ٦.١. خلاصه: مراحل، دست‌اندركاران و نحوه بروز رخدادهايي كه در دموكراسي مستقيم وجود دارد 190

بخش هفتم: انتخابات‌هاي دموكراسي مستقيم: اطلاعات، رقابت‌هاي انتخاباتي، تأمين بودجه 195
اصل بي‌طرفي 195
بسته 7.1. تعيين نقش دولت: رفراندوم‌هاي سال ٢٠٠٥ در خصوص معاهده قانون اساسيِ اتحادية اروپا در اسپانيا و فرانسه 196
بسته ٧.٢ . سازماندهي و تأمين مالي دموكراسي مستقيم در كلمبيا 199
مدل‌هاي دسترسي به اطلاعات 201
بسته 7.3. تنظيم و مقرراتگذاريِ دموكراسي مستقيم: كميسيون رفراندومِ جمهوري ايرلند 202
بسته ٧.٤. اروگوئه: مدل آزادي حداكثري 203
ساختار و سازمان‌ِ رقابت هاي انتخاباتي 204
تأمين هزينة ماليِ رقابت هاي انتخاباتي 205
بسته ٧.٥. شفاف‌سازيِ اينترنتي در اورِگان 206
بسته ٧.٦. تدارك آموزش عمومي: رفراندوم مربوط به قانون اساسي استراليا در سال ١٩٩٩ 208
دسترسي به رسانه 209
مشاركت و آگاهي رأيدهندگان 211
بسته ٧.٧. اطلاعرساني به رأيدهندگان: كتابچه‌هاي اطلاعرسانيِ رأيدهندگان در كاليفرنيا و اورگان 213
نتيجه گيري 213
مطالعه موردي: دموكراسي مستقيم در اوگاندا 215
جدول ١. خلاصه‌اي از جهات ابطال آراء در سطح ملي 220
مطالعه موردي: دموكراسي مستقيم در اروگوئه 223
جدول 1. كاربردِ مكانيسمهاي دموكراسيِ مستقيم در اروگوئه، 1980-2007 227

بخش هشتم: دموكراسي مستقيم در جهان امروز: يك نگاه تطبيقي 233
آفريقا 233
جدول ٨.١. تعداد كاربرد مكانيسم‌هاي دموكراسي مستقيم در سطح ملي در آفريقا 234
آمريكا 237
جدول ٨.٢. ميزان كاربرد مكانيسم‌هاي دموكراسي مستقيم در سطح ملي در آمريكا 237
آسيا 243
جدول 8.3. فراوانيِ استفاده از مكانيسم هاي دموكراسيِ مستقيم در سطح ملي در آسيا 243
اروپا 246
جدول 8.4. فراوانيِ كاربردِ مكانيسم هاي دموكراسيِ مستقيم در سطح ملي در اروپا 246
خاورميانه 250
جدول 8.5. فراواني كاربردِ مكانيسم هاي دموكراسيِ مستقيم در سطح ملي در خاورميانه 250
جدول 8.6. فراوانيِ كاربردي مكانيسم هاي دموكراسيِ مستقيم در سطح ملي در اقيانوسيه 251
استراليا 253

بخش نهم: بهترين توصيه‌ها و رويه‌‌ها 255
رفراندوم‌ها 255
ابتكار شهروندان 258
ابتكار دستور جلسه 259
ابطال آراء 260
فرآيندها 260
رقابتها 261

پيوستها 263
پيوست «الف»: نگاهي اجمالي به 214 كشور و منطقة جهان در زمينة دموكراسيِ مستقيم تا سال 2008 263
پيوست «ب»: واژه نامه 270